Rejestr Należności Publicznoprawnych - nowe obowiązki

Ustawa z 7 kwietnia 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności, która weszła w życie 1 stycznia 2018 r., znowelizowała m.in. zapisy ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, wprowadzając Rejestr Należności Publicznoprawnych. W artykule omawiamy najważniejsze założenia działania nowego rejestru.

Pewność obrotu gospodarczego, z którym jest ściśle związana wypłacalność i wiarygodność płatnicza kontrahentów, ma istotne znaczenie dla konkurencyjności gospodarki. Niski poziom bezpieczeństwa obrotu skutkuje ograniczeniem kontaktów gospodarczych partnerów znanych i sprawdzonych, nie zawsze mających najbardziej konkurencyjną ofertę. W związku z tym - zdaniem ustawodawcy - zasadne jest poszerzenie dostępności danych o dłużnikach o informacje, które mają kluczowe znaczenie dla oceny wiarygodności płatniczej i stanu wypłacalności kontrahenta, tj. o dane dotyczące zaległości o charakterze publicznoprawnym, takich jak: zobowiązania podatkowe, kary administracyjne, należności celne oraz grzywny. Cel ten realizuje Rejestr Należności Publicznoprawnych wprowadzony rozdziałem 1a w dziale I ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (dalej: upea). Rejestr Należności Publicznoprawnych (dalej: rejestr), jest prowadzony w systemie teleinformatycznym przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej. Administratorem danych zgromadzonych w rejestrze jest organ prowadzący rejestr.

Minister właściwy do spraw finansów publicznych może wyznaczyć, w drodze rozporządzenia, inny organ Krajowej Administracji Skarbowej do prowadzenia rejestru, mając na względzie konieczność zapewnienia sprawnego funkcjonowania tego rejestru oraz sprawność procesów wymiany informacji.

Podstawy ujawnienia danych w rejestrze

Zgodnie z art. 18b upea, w rejestrze gromadzi się informacje o należnościach pieniężnych podlegających egzekucji administracyjnej, dla których wierzycielem jest naczelnik urzędu skarbowego albo jednostka samorządu terytorialnego, jeżeli należności te wynikają:

1. z dokumentu, o którym mowa w art. 3a § 1 upea, tj. m.in.:
   • z deklaracji lub zeznania złożonego przez podatnika lub płatnika,
   • ze zgłoszenia celnego złożonego przez zobowiązanego,
   • z deklaracji rozliczeniowej złożonej przez płatnika składek na ubezpieczenie społeczne,
   • z informacji o opłacie paliwowej,
   • z informacji o dopłatach,
   • z deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi;
2. z decyzji, postanowienia lub innego orzeczenia, które jest ostateczne;
3. z prawomocnego wyroku, postanowienia lub mandatu karnego wydanego na podstawie przepisów ustawy z 10 września 1999 r. - Kodeks karny skarbowy lub ustawy z 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny;
4. z mandatu karnego wydanego w postępowaniu w sprawach o wykroczenia;
5. bezpośrednio z przepisu prawa.

Wierzyciele są zobowiązani do wprowadzenia do rejestru danych wskazanych w art. 18b § 2 upea, tj.:

1. oznaczenia zobowiązanego, będącego:
   1. osobą fizyczną, obejmujące:
      • imię i nazwisko,
      • numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL), jeżeli został nadany,
      • datę urodzenia, jeżeli nie został nadany numer PESEL;

1. 2. osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą, obejmujące:
      • imię i nazwisko,
      • firmę,
      • numer PESEL, jeżeli został nadany, numer identyfikacji podatkowej (NIP) lub numer identyfikacji w Krajowym Rejestrze Urzędowym Podmiotów Gospodarki Narodowej (REGON);
   3. osobą prawną lub jednostką organizacyjną niebędącą osobą prawną, obejmujące:

• • firmę lub nazwę,
  • NIP lub numer REGON;

4. nierezydentem w rozumieniu przepisów ustawy z 22 lipca 2002 r. - Prawo dewizowe (dalej: Prawo dewizowe) będącym osobą fizyczną, obejmujące:
   • imię i nazwisko,
   • NIP albo kraj wydania i numer paszportu lub numer identyfikacyjny nadany w innym kraju, w szczególności numer podatkowy lub numer ubezpieczeniowy, jeżeli nierezydent nie posiada identyfikatora podatkowego,
   • datę urodzenia, jeżeli nierezydent nie posiada NIP, paszportu lub numeru identyfikacyjnego nadanego w innym kraju;
5. nierezydentem w rozumieniu przepisów Prawa dewizowego będącym osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą, obejmujące:
   • imię i nazwisko, firmę lub nazwę,
   • NIP albo kraj wydania i numer paszportu lub numer identyfikacyjny nadany w innym kraju, w szczególności numer podatkowy lub numer ubezpieczeniowy, jeżeli nierezydent nie posiada numeru identyfikatora podatkowego,
   • datę urodzenia albo adres miejsca prowadzenia działalności gospodarczej, w tym adres głównego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej, jeżeli nierezydent nie posiada NIP, paszportu lub numeru identyfikacyjnego nadanego w innym kraju;

6. nierezydentem w rozumieniu przepisów Prawa dewizowego będącym osobą prawną lub jednostką organizacyjną niebędącą osobą prawną, obejmujące:
   • firmę lub nazwę,
   • NIP albo numer identyfikacyjny nadany w innym kraju, w szczególności numer podatkowy, jeżeli nierezydent nie posiada numeru identyfikatora podatkowego,
   • adres siedziby, jeżeli nierezydent nie posiada NIP lub numeru identyfikacyjnego nadanego w innym kraju;

2. oznaczenia wierzyciela;
3. wysokości należności pieniężnej podlegającej egzekucji wraz z odsetkami.

Zgodnie z art. 18f upea, w rejestrze ujawniane będą dane zobowiązanych posiadających należności pieniężne, których wierzycielami są naczelnicy urzędów skarbowych lub jednostki samorządu terytorialnego w łącznej wysokości nie niższej niż 5000 zł. Oznacza to, że do systemu teleinformatycznego, w którym będzie prowadzony rejestr, wierzyciele będą wprowadzali dane dotyczące zobowiązań spełniających wszystkie kryteria (poza kryterium kwotowym). Jednak dany zobowiązany zostanie ujawniony w rejestrze dopiero wtedy, gdy suma jego zobowiązań osiągnie kwotę co najmniej 5000 zł.

Zawiadomienie zobowiązanego

Dodatkowym zabezpieczeniem interesów zobowiązanego jest obowiązek zawiadomienia go o zagrożeniu ujawnieniem w rejestrze (art. 18c upea). Zawiadomienie takie będzie mogło być wysyłane jednocześnie z upomnieniem zawierającym wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego. Dane zobowiązanego mogą być wprowadzone do rejestru nie wcześniej niż po upływie 30 dni od dnia doręczenia zobowiązanemu takiego zawiadomienia.

Zasady te nie mają zastosowania, jeżeli wysokość należności pieniężnej, o której dane mają być wprowadzone do rejestru, wraz z odsetkami z tytułu niezapłacenia jej w terminie jest niższa niż czterokrotna wysokość kosztów upomnienia, o którym mowa w art. 15 § 1 upea, tj. 46,40 zł (obecnie koszty upomnienia wynoszą: 11,60 zł - § 1 rozporządzenia Ministra Finansów z 11 września 2015 r. w sprawie wysokości kosztów upomnienia skierowanego przez wierzyciela do zobowiązanego przed wszczęciem egzekucji administracyjnej).

Sprzeciw zobowiązanego

Jako środek ochrony prawnej ustawodawca przyznał zobowiązanemu prawo do złożenia sprzeciwu w sprawie zagrożenia ujawnieniem w rejestrze lub wprowadzenia danych do rejestru (art. 18i upea).

W sprzeciwie zobowiązany powinien wskazać okoliczności i dowody uzasadniające jego wniesienie. Ustawodawca nie przewidział terminu do wniesienia sprzeciwu.

Aby zapobiec powielaniu sprzeciwów opartych na twierdzeniach, które były już przedmiotem oceny w odpowiednim trybie w art. 18i § 7 upea, postanowiono, że jeżeli okoliczność, na której oparto sprzeciw, jest lub była przedmiotem rozpatrzenia w odrębnym postępowaniu administracyjnym, podatkowym lub sądowym albo zobowiązany kwestionuje w całości lub w części wymagalność należności pieniężnej z uwagi na jej wysokość ustaloną lub określoną w decyzji, postanowieniu lub innym orzeczeniu, od którego przysługują środki zaskarżenia, wierzyciel wydaje postanowienie o niedopuszczalności zgłoszonego sprzeciwu.

Sprzeciw rozpatruje wierzyciel, wydając postanowienie zaskarżalne w drodze zażalenia. Zażalenie przysługuje do organu odwoławczego i wnoszone jest za pośrednictwem wierzyciela, który wydał zaskarżone postanowienie.

W przypadku gdy sprzeciw będzie uzasadniony, wierzyciel, uwzględniając go, jest zobowiązany do:

• wprowadzenia do systemu teleinformatycznego, w którym prowadzony jest rejestr, odpowiednich zmian,
• wykreślenia danych we właściwym zakresie.

Wykreślenie zobowiązanego z rejestru

Wykreślenie z rejestru danych, o których mowa w art. 18b § 2 upea, następuje w przypadku, gdy:

1. obowiązek zapłaty należności pieniężnej wygaśnie;
2. wierzycielem nie jest podmiot, o którym mowa we wprowadzeniu do wyliczenia w art. 18b § 1 upea, lub nie są spełnione warunki określone w art. 18b § 1 upea, art. 18c § 1 lub 3 upea albo art. 18d § 4 upea;
3. utraci wykonalność wyrok, postanowienie albo mandat, z którego wynika należność pieniężna ujawniona w rejestrze;
4. zostanie ustalony następca prawny zobowiązanego, w przypadku, o którym mowa w art. 18f § 1 pkt 10 upea - śmierci lub ustania bytu prawnego zobowiązanego;
5. sprzeciw, o którym mowa w art. 18i, zostanie uwzględniony w całości.

Udostępnianie danych z rejestru

Dane z rejestru będą udostępniane każdemu podmiotowi zainteresowanemu oraz zobowiązanym na konkretnych zasadach.

Dane z rejestru będą udostępniane każdemu podmiotowi zainteresowanemu oraz zobowiązanym na konkretnych zasadach.

Na podstawie delegacji ustawowej wyrażonej w art. 18m upea, Minister Finansów 4 czerwca 2018 r. wydał rozporządzenie w sprawie Rejestru Należności Publicznoprawnych. Rozporządzenie określa:

• sposób i tryb korzystania z Rejestru Należności Publicznoprawnych przez zobowiązanego, podmiot zainteresowany oraz podmiot uprawniony, o którym mowa w art. 18 q par. 2 upea,
• tryb i sposób wprowadzania danych do rejestru,
• formaty danych wymagane przy wprowadzaniu danych do rejestru.

Rejestr Należności Publicznoprawnych - stanowisko KAS

Podstawy prawne

• art. 3 ustawy z 7 kwietnia 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności (Dz.U. z 2017 r. poz. 933; ost.zm. Dz.U. 2018 r. 149)

• rozdział 1a ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 2017 r. poz. 1201; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 1104)

• § 1 rozporządzenia Ministra Finansów z 11 września 2015 r. w sprawie wysokości kosztów upomnienia skierowanego przez wierzyciela do zobowiązanego przed wszczęciem egzekucji administracyjnej (Dz.U. z 2015 r. poz. 1526)

• rozporządzenie Ministra Finansów z 4 czerwca 2018 r. w sprawie Rejestru Należności Pubicznoprawnych (Dz.U. z 2018 r. poz. 1124)

©℗

MAGDA GROTKIEWICZ

prawnik specjalizujący się w tematyce finansów publicznych, rachunkowości i sprawozdawczości budżetowej, redaktor prowadzący dwutygodnik "Rachunkowość Budżetowa"