Mechanizm podzielonej płatności (split payment) - jak stosować od 1 listopada 2019 r.

1. Uwagi wstępne

Podatek od towarów i usług jest jednym z podstawowych dochodów budżetu państwa. Jego wydajność fiskalna jest jednak poważnie zagrożona przez rozpowszechnione w nim nadużycia i oszustwa podatkowe. W ostatnich latach wprowadzono wiele rozwiązań służących ograniczeniu oszustw podatkowych, w tym zmiany o charakterze merytorycznym, polegające na wprowadzeniu mechanizmów typu odwrotne obciążenie, solidarna odpowiedzialność czy podzielona płatność, oraz o charakterze organizacyjnym, takie jak nowy model administracji skarbowej czy obowiązki cyfryzacyjne podatników VAT (deklaracje elektroniczne, jednolity plik kontrolny). Zmiany te, jak zapewnia Ministerstwo Finansów, przynoszą wymierne efekty i znacząco ograniczają nadużycia w VAT, uszczelniając przy tym system poboru tego podatku i podnosząc jego efektywność.

Jedną z bardziej nowatorskich zmian jest mechanizm podzielonej płatności (MPP), wdrażany w Polsce etapowo.

Pierwszym etapem było wprowadzenie w lipcu 2018 r. MPP w wersji dobrowolnej, jako możliwej, w pełni zależnej od nabywcy, opcji wyboru. Drugim zaś etapem jest wprowadzenie od 1 listopada 2019 r. wersji obowiązkowej dla niektórych branż, uznanych przez resort finansów za narażone na nadużycia.

Wprowadzenie obligatoryjnej wersji MPP nie eliminuje możliwości korzystania z wersji dobrowolnej przez pozostałych podatników. Od 1 listopada 2019 r. obie wersje MPP będą funkcjonowały obok siebie, często wzajemnie się uzupełniając. Dlatego w opracowaniu przedstawiono zasady funkcjonowania zarówno MPP dobrowolnego, jak i obowiązkowego. Uwzględniono także modyfikacje dotyczące pozostałych zmian w zakresie funkcjonowania MPP, w tym m.in. możliwość dokonywania płatności zbiorczych. Szczególną uwagę poświęcono sankcjom i karom, jakie dla obu stron transakcji przewidują nowe regulacje obowiązkowego mechanizmu podzielonej płatności.

2. Fakultatywny mechanizmu podzielonej płatności

MPP (ang. split payment) to jeden z mechanizmów tzw. uszczelniana podatku VAT. Polega na wprowadzeniu do regulacji podatkowych mechanizmu płatności, w którym płatność nabywcy za towar lub usługę dokonywana jest na dwa rachunki bankowe dostawcy lub usługodawcy. Wartość sprzedaży netto trafia na zasadniczy rachunek bankowy dostawcy (tzw. rachunek podstawowy, który jest rachunkiem rozliczeniowym w rozumieniu prawa bankowego). Natomiast pozostała część, czyli kwota VAT, trafia na drugi rachunek, tzw. rachunek VAT. Jest to rachunek techniczny. Bank musi go utworzyć dla każdego podmiotu gospodarczego, który ma rachunek rozliczeniowy w danym banku.

MPP został wprowadzony w Polsce 1 lipca 2018 r. ustawą z 15 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 62) w wersji fakultatywnej. To oznacza, że nabywca może wybrać taką metodę jako jedną z opcji płatności, ale oczywiście nie jedyną.

Fakultatywny MPP będzie funkcjonował również od 1 listopada 2019 r. Będzie mógł być jednak stosowany, gdy nie trzeba będzie stosować obowiązkowego MPP.

Mechanizm ten od samego początku budził obawy przedsiębiorców w związku z małą dostępnością do środków na rachunkach VAT. W konsekwencji może to doprowadzić do zwiększenia zatorów płatniczych oraz ograniczenia płynności finansowej podmiotów. Ponieważ do tej pory MPP funkcjonował jedynie w wersji dobrowolnej, zjawisko to nie pojawiło się na masową skalę.

Zasady działania dobrowolnego MPP

Lp.	Zasady
1.	MPP ma zastosowanie wyłącznie między przedsiębiorcami (reguła B2B) i nie ma zastosowania w przypadku transakcji konsumenckich
2.	Zasadniczo to nabywca decyduje o zastosowaniu dobrowolnego mechanizmu podzielonej płatności; możliwe jest także umowne uregulowanie tej kwestii między dostawcą i nabywcą
3.	Nabywca nie musi rozdzielać płatności poprzez dokonywanie dwóch przelewów; dokonuje on jednego przelewu przy użyciu dedykowanego komunikatu przelewu, wskazując w nim numer faktury, numer NIP dostawcy, kwotę brutto oraz kwotę VAT
4.	Bank lub SKOK jest zobowiązany do prowadzenia dla posiadacza rachunku rozliczeniowego rachunku VAT. Otwarcie i prowadzenie rachunku VAT: nie wymaga zawarcia odrębnej umowy ani żadnego zaangażowania ze strony posiadacza rachunku; nie jest obciążone żadnymi opłatami pobieranymi przez bank; obecnie banki nie mają możliwości pobierania opłat za prowadzenie tych rachunków; nie jest zgłaszane do urzędu skarbowego na formularzu aktualizacyjnym (NIP-2, NIP-7, NIP-8, CEIDG) UWAGA! Nie istnieje możliwość otwarcia rachunku VAT dla posiadacza rachunku osobistego.
5.	Do 31 października 2019 r. MPP ma zastosowanie do zapłaty dokonywanej przed dostawą towarów lub wykonaniem usługi, pod warunkiem otrzymania przez nabywcę faktury pozwalającej na taką płatność. W praktyce zjawisko to nie występuje często z uwagi na płatności w oparciu o faktury pro forma niebędące fakturami VAT. Zmieni się to od 1 listopada 2019 r. (zob. pkt 4.1)
6.	MPP dotyczy tylko transakcji obejmującej faktury z wykazanym podatkiem VAT. Nie ma zastosowania np. do transakcji objętych mechanizmem odwrotnego obciążenia.

2.1 Korzyści ze stosowania dobrowolnego MPP

Tak jak wspomniano wcześniej, dobrowolny MPP jest wyborem podatników. Przepisy nie przewidują tu żadnych rozwiązań obligatoryjnych ani żadnych kar czy sankcji. W ustawie wprowadzono jednak szereg zachęt i korzyści ze stosowania mechanizmu podzielonej płatności.

Korzyści ze stosowania MPP

Lp.	Rodzaj korzyści	Kiedy ma zastosowanie
1.	Brak podwyższonych odsetek od zaległości w VAT	Ma zastosowanie do zaległości powstałych za okres, za który podatnik, w złożonej deklaracji podatkowej, wykazał kwotę podatku naliczonego, której 95% wynika z faktur zapłaconych z zastosowaniem MPP (nie dotyczy to sytuacji, kiedy zaległość podatkowa przekracza dwukrotność podatku naliczonego)
2.	Przyspieszony zwrot VAT	Ma zastosowanie w przypadku, gdy podatnik złoży do urzędu skarbowego wraz z deklaracją podatkową wniosek o zwrot nadwyżki podatku na swój rachunek VAT. Urząd jest wówczas zobowiązany do dokonania zwrotu VAT w ciągu 25 dni (bez możliwości przedłużenia terminu)
3.	Brak sankcji VAT i solidarnej odpowiedzialności	Podatnikowi regulującemu swoje zobowiązania przy zastosowaniu MPP nie grozi sankcja VAT w wysokości 30% dodatkowego zobowiązania podatkowego (do kwoty podatku naliczonego wynikającej z otrzymanej faktury zapłaconej z zastosowaniem MPP). W stosunku do takiego podatnika nie można również zastosować solidarnej odpowiedzialności nabywcy za zobowiązania podatkowe sprzedawcy w zakresie VAT.
4.	Skonto przy wcześniejszej zapłacie zobowiązania podatkowego w zakresie VAT	Ma zastosowanie, jeżeli podatnik skorzysta z wcześniejszej zapłaty podatku z rachunku VAT. W takim przypadku kwota zobowiązania ulega pomniejszeniu o kwotę obliczoną na podstawie zaproponowanego wzoru, uzależnioną od kwoty zobowiązania, stopy referencyjnej NBP oraz terminu, w jakim zobowiązanie zostanie uregulowane.

 

Jednak w praktyce największą zachętą dla podatnika i jednocześnie najsilniejszym bodźcem do stosowania MPP jest domniemanie, zgodnie z którym MF uznaje, że podatnik dochował należytej staranności w weryfikacji kontrahentów. Zasadę tę wprowadził opublikowany 25 kwietnia 2018 r. przez Ministerstwo Finansów dokument pod nazwą "Metodyka w zakresie oceny dochowania należytej staranności przez nabywców towarów w transakcjach krajowych", zwany powszechnie Metodyką.

W praktyce oznacza to, że administracja skarbowa będzie uznawała podatnika stosującego ten mechanizm za należycie starannego w rozliczeniach podatkowych. Znacznie zwiększa to wiarygodność takiego podatnika. Ponadto zmniejsza ryzyko zakwestionowania mu rozliczonych faktur nawet w przypadku, gdyby się okazało, że sprzedawca nie zapłacił należnych podatków (tzw. dobra wiara podatnika).

2.2 Mankamenty MPP

Po ponad roku od wprowadzenia w Polsce dobrowolnego MPP należy stwierdzić, że mechanizm ten nie rozpowszechnił się za bardzo w praktyce podatkowej, choć niewątpliwie liczba płatności przy jego zastosowaniu sukcesywnie wzrasta.

Ponadto zachęty do jego stosowania są na tyle mało atrakcyjne, że zakładany przez MF efekt w postaci stosowania go przez znaczną część podatników nie został osiągnięty, i to nawet pomimo szerokiej kampanii informacyjnej, którą Ministerstwo prowadziło we współpracy z podmiotami prywatnymi, a powszechnie na rynku znanymi.

Jakie są więc powody niskiego zainteresowania tym mechanizmem przez podatników, zwłaszcza że jego stosowanie znacznie zmniejsza ryzyko nieprawidłowości podatkowych? Powodów jest kilka, ale dwa z nich są najważniejsze.

Otóż po pierwsze, jest to ograniczenie w swobodzie dysponowania środkami zgromadzonymi na rachunku VAT, które niekorzystnie wpływa na płynność finansową przedsiębiorców. Do 31 października 2019 r. środki zgromadzone na rachunku VAT mogą być wypłacone wyłącznie w celu dokonania:

• zapłaty zobowiązania podatkowego z tytułu VAT do urzędu skarbowego,
• płatności VAT wynikającego z faktury na rachunek VAT dostawcy albo usługodawcy lub
• zwrotu kwoty VAT (wynikającej z korekty faktur).

Jedynie na pisemny, uzasadniony wniosek podatnika Naczelnik Urzędu Skarbowego, w drodze postanowienia, może wyrazić zgodę na tzw. uwolnienie środków z rachunku VAT, tj. na przekazanie ich na rachunek podstawowy podatnika. Naczelnik urzędu skarbowego ma aż 60 dni na wyrażenie zgody, ale może także tej zgody nie wyrazić.

Po drugie, MPP do 31 października 2019 r. powoduje konieczność dokonywania pojedynczych płatności za każdą fakturę. System podzielonej płatności wymaga bowiem wyodrębnionych płatności ze wskazaniem numeru faktury, której płatność dotyczy, bez możliwości zbiorczego regulowania zobowiązań za wiele faktur. Ten powód jest szczególnie dotkliwy, ponieważ nie dość, że znacznie zwiększa nakład pracy niezbędny do realizacji przelewów bankowych, to jeszcze podwyższa koszty finansowe związane z operacjami bankowymi. Zmieni się to od 1 listopada 2019 r. (zob. pkt 4.2).

Do mankamentów podzielonej płatności zaliczyć można także brak możliwości regulowania zaliczek na podstawie faktury pro forma. To również zmieni się z dniem 1 listopada 2019 r. (zob. pkt 4.1).

Ponadto niektórzy dostawcy/usługodawcy nie mają obowiązku posiadania rachunków rozliczeniowych, a w konsekwencji nie posiadają oni także rachunków VAT umożliwiających płatność przy zastosowaniu MPP. Dotyczy to podatników (osoby fizyczne) prowadzących działalność gospodarczą na podstawie wpisu do CEIDG. W tym zakresie też nastąpi zmiana od 1 listopada 2019 r.

3. Obowiązkowy mechanizmu podzielonej płatności

9 sierpnia 2019 r. została uchwalona ustawa zmieniająca, która 1 listopada 2019 r. wprowadza obligatoryjną formę MPP, a także szereg zmian w funkcjonowaniu całego mechanizmu. Na wprowadzenie obowiązkowego MPP Polska uzyskała zgodę Rady Unii Europejskiej.

Konsekwencją wprowadzonych zmian będzie funkcjonowanie od 1 listopada 2019 r. dwóch form mechanizmu podzielonej płatności:

• dobrowolnego MPP, gdzie tak jak dotychczas strony mogą swobodnie decydować o takiej formie zapłaty,
• obowiązkowego MPP, gdzie w określonych ustawą sytuacjach strony będą miały bezwzględny obowiązek zastosowania tej formy zapłaty.

Najistotniejsze zmiany w zakresie stosowania przepisów odnoszących się do MPP:

• obowiązkowy MPP dotyczy wyłącznie transakcji, które podlegają opodatkowaniu VAT w Polsce, dokonywanych między podatnikami (B2B), udokumentowanych fakturą, w której kwota należności ogółem przekracza 15 000 zł (brutto) lub jej równowartość;
• obowiązkiem stosowania MPP objęte zostaną wybrane towary oraz usługi wymienione w nowym załączniku nr 15 do ustawy o VAT;
• wszyscy podatnicy, w tym podmioty zagraniczne i osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, którzy dokonują sprzedaży lub świadczą usługi wymienione w załączniku nr 15 albo dokonują zakupu towarów i usług tam wymienionych, zostali zobowiązani do otwarcia rachunków rozliczeniowych a w konsekwencji także rachunków VAT (nie będzie można posługiwać się rachunkami osobistymi ani rachunkami prowadzonymi przez zagraniczne banki);
• sankcje i kary za niestosowanie nowych przepisów, w tym dodatkowe zobowiązanie podatkowe w VAT dla sprzedawcy oraz nabywcy, brak możliwości zaliczenia wydatku do podatkowych kosztów w podatku dochodowym, kary grzywny określone nowymi regulacjami k.k.s.;
• obowiązek umieszczenia przez sprzedawcę informacji na fakturze o stosowaniu obligatoryjnego mechanizmu podzielonej płatności,
• możliwe będą zbiorcze płatności (za kilka faktur w ramach jednego przelewu),
• środki z konta VAT będzie można wykorzystać do regulowania innych zobowiązań podatkowych (PIT, CIT, akcyza, cło) oraz składek ZUS.

• 3.1. Podatnicy objęci obowiązkowym MPP

Zgodnie z nowo dodanym ust. 1a do art. 108a ustawy o VAT od 1 listopada 2019 r. podatnicy są obowiązani zastosować mechanizm podzielonej płatności, gdy:

• będą dokonywać płatności za nabyte towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT oraz
• kwota należności ogółem na fakturze będzie stanowić kwotę, o której mowa w art. 19 pkt 2 Prawa przedsiębiorców (chodzi o kwotę brutto przekraczającą 15 000 zł lub jej równowartość).

Jak z tego wynika, zakres podmiotowy stosowania obowiązkowego MPP będzie bardzo szeroki. Obowiązkowy MPP będą musieli stosować wszyscy podatnicy (co ważne - podatnicy czynni i zwolnieni), którzy dokonujący płatności przekraczającej 15 000 zł lub jej równowartość za faktury dokumentujące nabycie towarów lub/i usług z załącznika nr 15 do ustawy o VAT.

Podmiotem zobowiązanym do stosowania MPP będzie więc nabywca. Może być nim każdy podatnik VAT według szerokiej definicji z art. 15 ustawy o VAT bez jakichkolwiek ograniczeń, czyli:

• podatnik VAT czynny i rozliczający ten podatek;
• podatnik zwolniony przedmiotowo (np. szkoła, lekarz, firma ubezpieczeniowa, osoba wynajmująca lokale mieszkalne wyłącznie na cele mieszkaniowe itp.);
• podatnik zwolniony podmiotowo (mała firma, której roczny obrót nie przekracza 200 000 zł); tacy podatnicy najczęściej nie mają świadomości, że są podatnikami VAT zwolnionymi - postrzegają siebie jako podmioty niebędące podatnikami VAT;
• rolnicy ryczałtowi;
• importerzy, nawet nieprowadzący działalności gospodarczej.

Przykład

Spółka jawna prowadzi działalność gospodarczą wyłącznie w zakresie świadczenia usług medycznych. Jest więc zwolniona z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 18, 18a i 19 ustawy o VAT. Spółka nie jest zarejestrowana jako podatnik VAT. Nie składa deklaracji, nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji na potrzeby VAT. Od 1 listopada br., nabywając, na potrzeby prowadzonej działalności, towary i usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT (np. komputery czy usługi remontowo-budowlane) będzie, co do zasady, zobowiązana do stosowania obowiązkowego mechanizmu podzielonej płatności.

Przykład

Gmina, dokonując zakupów na rzecz podległych jej jednostek towarów i usług z załącznika nr 15 do ustawy o VAT (przykładowo komputerów, węgla, usług budowlanych), będzie, co do zasady, zobowiązana od 1 listopada 2019 r. do stosowania obowiązkowego mechanizmu podzielonej płatności.

Przykład

Osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej jest właścicielem kilku lokali mieszkalnych i wynajmuje je innym osobom fizycznym, także nieprowadzącym działalności gospodarczej, na cele mieszkaniowe. Z tego tytułu płaci zryczałtowany podatek dochodowy zasadniczo w wysokości 8,5% (tzw. ryczałt ewidencjonowany). W przypadku zakupów związanych np. z remontem lokali (przykładowo stali) udokumentowanych fakturami VAT może być zobowiązana od 1 listopada 2019 r. do zastosowania obowiązkowego MPP, o ile wartość brutto faktury, za którą płaci, przekracza kwotę brutto 15 000 zł lub jej równowartość.

3.1.1. Podmioty nieprowadzące działalności

Osoby nieprowadzące działalności nie mają najczęściej rachunków bankowych otwartych jako rachunki rozliczeniowe. Posługują się albo gotówką, albo rachunkami konsumenckimi (rachunkami rozliczeniowo-oszczędnościowymi, popularnie zwanymi ROR-ami). Może się to zmienić od 1 listopada 2019 r.

Uwaga

Obowiązkowy MPP może dotyczyć także osób nieprowadzących działalności gospodarczej, niebędących przedsiębiorcami, np. osób wynajmujących mieszkania,które z tego tytułu sa podatnikami VAT.

Nabywcy ci nie mają obowiązku żądania i zwykle nie żądają wystawienia faktur podczas dokonywania zakupów, co wyklucza zastosowanie podzielonej płatności. Jeśli jednak osoba taka, która jest podatnikiem najczęściej zwolnionym z VAT, zażąda wystawienia faktury, na której będą towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, wówczas będzie zobowiązana do zapłaty z zastosowaniem MPP.

Jednak w takim przypadku może pojawić się problem, ponieważ takim osobom sprzedawcy nie wystawiają z reguły faktur z terminem płatności umożliwiających im zastosowanie obowiązkowego MPP. Są to z reguły faktury gotówkowe albo płacone kartami kredytowymi/płatniczymi. Przy takiej formie płatności nie jest możliwe zastosowanie MPP.

Ponadto podmioty te, nie będąc czynnymi podatnikami VAT, nie odliczają podatku naliczonego, więc z reguły nie mają wiedzy dotyczącej obowiązków w zakresie VAT.

Tak szeroki zakres podmiotowy uregulowany w nowym art. 108a ust. 1a ustawy o VAT jest z pewnością niepotrzebny i nadmierny w stosunku do podmiotów, które poprzez brak odliczenia VAT nie mogą przyczyniać się do uszczuplenia tego podatku. Z pewnością będzie budził wątpliwości w zakresie stosowania nowego prawa.

Dlatego regulacja ta, jako nie do końca przemyślana, a przez to nietrafiona, wymaga pilnej zmiany i zawężenia katalogu nabywców zobowiązanych do stosowania nowego, obowiązkowego MPP wyłącznie do podatników czynnych i rozliczających VAT. Tym bardziej, że podatnicy zobowiązani zostali do założenia rachunku w związku z działanością gospodarczą (art.108c ustawy o VAT).

3.1.2. Podmioty publiczne

Z obowiązku stosowania mechanizmu podzielonej płatności będą wyłączeni jedynie nabywcy będący podmiotami publicznymi. Będzie tak pod warunkiem, że (art. 108a ust. 1e ustawy o VAT):

• regulują zobowiązania w oparciu o umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym i
• podmiot, na rzecz którego dokonywana jest płatność, na dzień dokonania dostawy był partnerem prywatnym, z którym podmiot publiczny zawarł umowę o partnerstwie publiczno-prywatnym, lub jednoosobową spółką partnera prywatnego albo spółką kapitałową, której jedynymi wspólnikami są partnerzy prywatni, z którą podmiot publiczny zawarł umowę o partnerstwie publiczno-prywatnym.

3.2. Towary i usługi objęte zakresem obligatoryjnego MPP

Obowiązkowy mechanizm podzielonej płatności będzie od 1 listopada 2019 r. stosowany w odniesieniu do 150 grup towarowych i usługowych wymienionych w nowym załączniku nr 15 do ustawy o VAT. Towary te można posegregować w następujące grupy:

• wyroby ze stali,
• metale szlachetne,
• metale kolorowe,
• odpady, złom, surowce wtórne,
• elektronika - m.in.: procesory, smartfony, telefony, tablety, netbooki, laptopy, konsole do gier, tusze, tonery, dyski twarde, w tym przenośne (SSD), telewizory, dyktafony, aparaty fotograficzne, kamery itp.,
• paliwa do napędu samochodów, oleje opałowe i smarowe,
• prawa do emisji gazów cieplarnianych,
• roboty budowlane, remontowe,
• węgiel, koks, brykiet i inne paliwa stałe,
• części do samochodów i motocykli.

Jak z tego wynika, oprócz towarów z załącznika nr 11 do ustawy o VAT i usług z załącznika nr 14 do ustawy o VAT, które do 31 października 2019 r. są objęte odwrotnym obciążeniem, w wykazie są również nowe towary, takie m.in. jak węgiel, części do samochodów i motocykli.

Towary te, wymienione szczegółowo w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, są na razie określone za pomocą nomenklatury wynikającej z Polskiej Klasyfikacją Wyrobów i Usług (PKWiU) z 2008 r. Jednak już od 1 kwietnia 2020 r. na potrzeby VAT zastosowanie będą miały kody CN zgodnie z Nomenklaturą scalona (towary) oraz PKWiU z 2015 r. (usługi), co będzie wymagało odpowiedniego "przełożenia" załącznika nr 15 na potrzeby obowiązkowego MPP.

Przykład

Spółka jawna prowadzi sprzedaż detaliczną i hurtową materiałów i sprzętu biurowego. Zajmuje się m.in. sprzedażą tonerów i tuszy do drukarek. Czy po 1 listopada będzie musiała oznaczać faktury dokumentujące sprzedaż tych towarów dopiskiem "mechanizm podzielonej płatności?

Jeśli wartość brutto faktur obejmujących tonery i tusze do drukarek przekroczy kwotę 15 000 zł lub jej równowartość, wówczas spółka będzie miała obowiązek oznaczania faktur dopiskiem "mechanizm podzielonej płatności". Tonery do drukarek są bowiem wymienione pod poz. 7 załącznika nr 15 do ustawy o VAT, a tusze - pod poz. 8.

3.3 Wysokość kwoty brutto na fakturze decydująca o obowiązkowym MPP

Obowiązkowy mechanizm podzielonej płatności będzie miał zastosowanie, gdy łącznie spełnione są następujące przesłanki (art. 108a ust. 1a ustawy o VAT):

• sprzedawca jest czynnym podatnikiem VAT,
• nabywca jest podatnikiem VAT (także zwolnionym),
• zakup dotyczy towarów i usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT,
• transakcja jest udokumentowana fakturą w kwocie brutto wyższej niż 15 000 zł lub jej równowartości.

Przykład

Pan Kazimierz prowadzi działalność gospodarczą w zakresie usług budowlanych. We wrześniu 2019 r. podpisał z firmą X umowę o wybudowanie budynku usługowego. Umowa przewiduje fakturowanie usług zgodnie z etapami budowy na podstawie podpisanych protokołów odbioru robót. Pierwszy etap planowany jest na listopad 2019 r. Pan Kazimierz ma wątpliwości, czy kwota 15 000 zł brutto dotyczy jednej faktury w MPP czy wszystkich faktur wystawionych w zawiązku z podpisaną umową?

Kwota 15 000 zł brutto dotyczy każdej wystawionej osobno faktury. Nie sumuje się faktur wystawionych w związku z zawartą umową. Przepisy dotyczące podzielonej płatności zostały uregulowane inaczej niż przepisy o białej liście podatników VAT. Odnoszą się one wyłącznie do faktury, a nie do transakcji.

3.3.1. Faktury dokumentujące również towary i usługi niewymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT

Nabywca będzie zobowiązany do zastosowania podzielonej płatności tylko wtedy, gdy wartość faktury jest przekracza kwotę 15 000 zł lub jej równowartość. Przepis ten nie budzi wątpliwości w przypadku sprzedaży jednorodnej, np. jedna pozycja w treści faktury: stal, kwota brutto: 15 500 zł, co powoduje obowiązek zastosowania MPP. Co jednak w przypadku, gdy sprzedawca w jednej fakturze (na kwotę przekraczającą 15 000 zł lub jej równowartość) zawrze wiele pozycji i tylko niektóre z nich są wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT? Taka sytuacja ma przykładowo miejsce gdy wartość prętów stalowych wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT nie przekracza kwoty brutto 15 000 zł lub jej równowartości, ale wartość całej faktury (tj. obejmującej towary wymienione w tym załączniku i towary tam niewymienione) przekracza kwotę 15 000 zł brutto lub jej równowartości?

Analizując art. 108a ust. 1a w związku z nowo dodanym pkt 18a w treści art. 106e (nakładającym na sprzedawcę obowiązek oznaczania faktur obowiązkową informacją "mechanizm podzielonej płatności"), należy stwierdzić, że jeśli na fakturze podana jest jakakolwiek pozycja z załącznika nr 15 do ustawy o VAT, nawet w niewielkiej kwocie, i jeśli cała wartość faktury przekracza kwotę 15 000 zł lub jej równowartość, wówczas sprzedawca ma obowiązek oznaczyć taką fakturę dopiskiem "mechanizm podzielonej płatności".

Jednak ostateczną decyzję o sposobie zapłaty za tak wystawioną fakturę podejmuje nabywca. Ma on obowiązek zastosowania MPP tylko za nabyte towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT.

Przedstawiona rozbieżność między obowiązkiem:

• sprzedawcy do oznaczenia całej faktury dopiskiem "mechanizm podzielonej płatności", nawet jeśli ta faktura poza towarami/usługami z załącznika nr 15 do ustawy o VAT zawiera także inne pozycje, a
• nabywcy do zastosowania MPP tylko do pozycji wskazanych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT

będzie zapewne powodem do wielu wątpliwości i problemów praktycznych obu stron transakcji.

Ministerstwo Finansów w odpowiedzi na podobne wątpliwości DGP potwierdziło, że:

(…) obowiązek zastosowania obowiązkowego MPP dotyczy tylko towarów i usług wymienionych w załączniku nr 15.

Oczywiście podatnik może zdecydować, że w MPP ureguluje całą wartość wskazaną na fakturze. Nie ma jednak takiego obowiązku.

W tej sytuacji nabywca ma dwa wyjścia, tj. zapłacić MPP za:

• towary i usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT i jednocześnie za pozostałe towary i usługi zapłacić na normalnych zasadach albo
• całą należność z faktury.

Ponieważ wybór pierwszej metody jest niepraktyczny, zwiększa biurokrację związaną z płatnością i koszty finansowe zakupu towarów, zapewne zdecydowana większość nabywców wybierze drugą opcję. Zapłata całości faktury z zastosowaniem MPP spowoduje, że nabywca zastosuje MPP obowiązkowo (art. 108a ust. 1a) oraz dobrowolnie (art. 108a ust. 1).

Taka konstrukcja nowych przepisów sprawia, że obowiązkowym mechanizmem podzielonej płatności zostaną w praktyce objęte również towary i usługi, które nie są wymienione w decyzji derogacyjnej UE. Decyzja ta dotyczy bowiem wyłącznie towarów i usług z załącznika nr 15 do ustawy o VAT, a nie całych faktur zawierających jedynie w części towary lub/i usługi z tego załącznika.

Przykład

Podatnik prowadzący warsztat samochodowy wystawia faktury za swoje usługi, ujmując w poszczególnych pozycjach:

1. wymienione przy naprawie/przeglądzie samochodu wskazane części w załączniku nr 15 do ustawy o VAT,

2. wartość usługi - niewymienionej w załączniku nr 15 do ustawy o VAT

3. koszty dodatkowe, np. opłaty recyklingowe - niewymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT

Od 1 listopada obowiązek zastosowania na fakturze dopisku "mechanizm podzielonej płatności" będzie dotyczył każdego przypadku, gdy wartość brutto przekroczy kwotę 15 000 zł lub jej równowartość, bez względu na to, jaka była wartość wymienionych części.

Przykład

Podatnik płacący od 1 listopada 2019 r. za fakturę obejmującą usługę naprawy kserokopiarki i dodatkowo zakup tonera będzie zobowiązany do zapłaty przy zastosowaniu obowiązkowego MPP, o ile wartość brutto faktury będzie przekraczała kwotę 15 000 zł, bez względu na to, jaką wartość miał zakupiony toner (towar wymieniony w załączniku nr 15 do ustawy o VAT). MPP będzie miał obowiązek zastosować płacąc za towar.

Przedstawione wątpliwości powinny skłaniać podatników do odrębnego fakturowania towarów objętych załącznikiem nr 15 do ustawy o VAT (jedna faktura) i towarów lub usług nieobjętych załączniku nr 15 do ustawy o VAT (kolejna faktura). Taka praktyka (podobna do obecnie funkcjonującej w przypadku towarów objętych mechanizmem odwrotnego obciążenia) będzie dopuszczalna na podstawie nowych przepisów. Ponadto pozwoli na uniknięcie konieczności stosowania podzielonej płatności, ale w niektórych przypadkach może skłonić organy podatkowe do zastosowania tzw. klauzuli obejścia prawa, szczególnie w przypadku podziału świadczenia o charakterze kompleksowym.

Przykład

Mechanik samochodowy może zgodnie z prawem uniknąć obowiązku stosowania obowiązkowego MPP, jeśli będzie wystawiał faktury zawierające w treści nazwę usługi (np. naprawa samochodu, przegląd samochodu), a wykaz wymienionych części użytych do tej usługi wyspecyfikuje w załączniku do faktury.

Przykład

Hurtownia materiałów budowlanych może wystawiać odrębne faktury:

• zawierające wyłącznie stal i inne towary wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT i wówczas oznaczać je informacją "mechanizm podzielonej płatności", gdy wartośc brutto przekroczy 15 000 zł oraz

• na pozostałe materiały budowlane, do których nie będzie miał zastosowania obowiązkowy MPP, czyli bez oznaczenia "mechanizm podzielonej płatności".

3.4 Obowiązki sprzedawców

W związku z wprowadzeniem obowiązkowego MPP na sprzedawcę zostały nałożone obowiązki oraz sankcje za ich nieprzestrzeganie.

3.4.1. Oznaczenie na fakturze

Elementem identyfikującym obowiązkowe zastosowanie mechanizmu podzielonej płatności do danej transakcji będzie odpowiednia informacja zamieszczona na fakturze, tj. "mechanizm podzielonej płatności". Obowiązek umieszczenia takiej adnotacji na fakturze to pierwszy i podstawowy obowiązek sprzedawców wynikający z nowych przepisów o obowiązkowym MPP. Wynika on z treści nowego pkt 18a w art. 106e ustawy o VAT w brzmieniu:

(...)Faktura powinna zawierać: (…) w przypadku faktur, w których kwota należności ogółem stanowi kwotę, o której mowa w art. 19 pkt 2 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców, obejmujących dokonaną na rzecz podatnika dostawę towarów lub świadczenie usług, o których mowa w załączniku nr 15 do ustawy - wyrazy "mechanizm podzielonej płatności;

Treść tego przepisu jest jednoznaczna i nie budzi wątpliwości. Obowiązek oznaczenia faktury dopiskiem "mechanizm podzielonej płatności" przez sprzedawcę będzie miał zastosowanie w każdym przypadku, jeżeli:

• faktura została wystawiona na rzecz podatnika (nawet zwolnionego z VAT),
• wartość brutto faktury jest przekracza kwotę 15 000 zł lub jej równowartość,
• jakakolwiek pozycja faktury dotyczy towarów lub usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT.

Przykład

Hurtownia spożywcza wystawia swoim nabywcom (głownie sklepom spożywczym i lokalom gastronomicznym) zbiorcze faktury zgodnie z zamówieniami klientów. Czy po 1 listopada, w związku ze sprzedażą m.in. oleju rzepakowego, będzie miała obowiązek oznaczania faktur dopiskiem "mechanizm podzielonej płatności"?

Tak, olej rzepakowy został wymieniony pod poz. 3 załącznika nr 15 do ustawy o VAT. Jeśli więc na fakturach sprzedaży wystawianych przez hurtownię na kwotę brutto wyższą niż 15 000 zł lub jej równowartość pojawi się olej rzepakowy, to faktury te będą musiały mieć dopisek "mechanizm podzielonej płatności". Nawet jeżeli kwota należności za olej rzepakowy będzie wynosić np. 1050 zł brutto (1000 zł netto + 50 zł VAT), a wartość brutto całej faktury wynosić będzie np. 15 500 zł.

Wyznacznikiem do oznaczenia faktury dopiskiem "mechanizm podzielonej płatności" jest jej wartość brutto i fakt, że dokumentuje ona sprzedaż towarów lub usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT.

3.4.2. Sankcja za brak oznaczenia

Za brak przestrzegania obowiązku oznaczania faktury ustawodawca wprowadza z dniem 1 listopada 2019 r. sankcję administracyjną dla sprzedawców. Polega ona na nałożeniu na nich dodatkowego zobowiązania podatkowego w wysokości odpowiadającej 30% kwoty podatku przypadającej na dostawę towarów lub świadczenie usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT. sankcja nie będzie mogła być nałożona na osoby fizyczne, które za ten czyn mogą mieć sankcje z kks.

Uwaga!

W przypadku gdy faktura składa się z kilku pozycji towarowych lub/i usługowych, w tym pozycji wymienionych i niewymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, sankcja może zostać nałożona tylko wówczas, gdy wartość faktury ogółem przekracza kwotę 15 000 zł lub jej równowartość. Jednak wartość tej sankcji może zostać obliczona jedynie jako iloczyn 30% i kwoty VAT przypadającej na pozycje wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT.

Podatnicy przygotowujący się do nowych obowiązków w zakresie obligatoryjnego MPP często pytają, czy mogą zawrzeć na fakturze adnotację "mechanizm podzielonej płatności" w przypadku wystawianych faktur na kwoty niższe niż 15 000 zł, tak na wszelki wypadek, by uniknąć negatywnych konsekwencji, jeśli okaże się, że faktura została wystawiona błędnie, np. zaniżono jej wartość. Otóż nie ma żadnych przeciwskazań do tego, by sprzedawcy sprzedający towary lub usługodawcy świadczący usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT zawsze podawali na fakturach adnotację "mechanizm podzielonej płatności" nawet w przypadku kwot niższych niż 15 000 zł. Należy zauważyć, że przepisy w tym zakresie należą do przepisów względnie obowiązujących, co oznacza nakaz zastosowania adnotacji w przypadku kwot powyżej 15 000 zł przy jednoczesnym braku zakazu jej użycia w pozostałych przypadkach.

Ministerstwo Finansów, odpowiadając na podobne pytanie DGP, potwierdziło to stanowisko, uznając, że podatnik może umieścić na fakturze informację o MPP, nawet jeśli wartość brutto tej faktury nie przekracza 15 000 zł:

Przepisy regulujące zakres danych na fakturze określają elementy konieczne do zamieszczenia. Podatnik może oprócz tych elementów zamieścić również inne informacje, co nie stanowi naruszenia przepisów »fakturowych«. Również z punktu widzenia kodeksu karnego skarbowego faktura zawierająca, oprócz elementów koniecznych, dodatkowe informacje nie jest fakturą »wadliwą«

Przykład

Spółka prowadzi sprzedaż detaliczną i hurtową oleju napędowego. W praktyce spółka dość często żąda od nabywców wniesienia przedpłat lub zaliczek dla zabezpieczenia swoich płatności. Na przedpłaty i zaliczki spółka wystawia faktury pro forma. Czy po 1 listopada 2019 r. na fakturze pro forma będzie musiała się znaleźć informacja o mechanizmie podzielonej płatności?

Nie, faktura pro forma nie jest traktowana jak faktura VAT, wobec czego nie mają do niej zastosowania przepisy art. 106e ustawy o VAT, w tym także adnotacja o mechanizmie podzielonej płatności.

Uwaga!

Obowiązku zamieszczenia informacji "mechanizm podzielonej płatności" nie mają podatnicy zwolnieni z VAT. MPP stosuje się tylko do faktur z wykazaną kwotą podatku.

3.4.3. Brak sankcji mimo niezamieszczenia oznaczenia na fakturze

Kolejny problem poruszany często przez podatników to, czy można ustrzec się dodatkowego zobowiązania podatkowego w przypadku, gdy wystawiono fakturę bez adnotacji o MPP w sytuacji, gdy taka adnotacja była obowiązkowa.

Niestety, w takim przypadku sprawa będzie zależała w dużej mierze od tego, kiedy sprzedawca zorientował się o popełnionym błędzie (przed otrzymaniem zapłaty od nabywcy czy już po zapłacie), oraz od tego, w jaki sposób nabywca dokonał płatności. Nabywca może uchronić sprzedawcę przed sankcją o ile zapłaci z zastosowaniem MPP.

Przykład

Sprzedawca wystawił fakturę na materiały budowlane w kwocie 18 500 zł brutto. Jedna z pozycji na fakturze obejmowała rury stalowe w kwocie 2500 zł brutto. Faktura nie zawierała adnotacji "mechanizm podzielonej płatności".

Jeśli sprzedawca zorientował się, że popełnił błąd, przed dokonaniem płatności przez nabywcę, powinien do wystawionej błędnie faktury niezwłocznie wystawić fakturę korygującą zawierającą brakującą adnotację "mechanizm podzielonej płatności". Niestety, w przypadku gdy nabywca już dokonał płatności, sprzedawca nie może popełnionego błędu naprawić fakturą korygującą.

Jednak może nie wszystko stracone. Jeśli bowiem nabywca, pomimo braku adnotacji na fakturze, dokonał zapłaty z zastosowaniem MPP, wówczas sprzedawca nie poniesie konsekwencji w postaci dodatkowego zobowiązania podatkowego na podstawie art. 108a ust. 13 ustawy o VAT.

3.4.4. Obowiązkowy rachunek rozliczeniowy

Nowe przepisy obowiązujące od 1 listopada 2019 r. nakładają także na sprzedawców towarów i usług z załącznika nr 15 do ustawy o VAT bezwzględny obowiązek posiadania:

• rachunków rozliczeniowych w rozumieniu Prawa bankowego lub
• imiennych rachunków w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej

otwartych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.

W konsekwencji będą posiadali także rachunki VAT, które otwierają i prowadzą banki niejako z automatu do rachunków rozliczeniowych (art. 108e ustawy o VAT).

Uwaga!

Od l listopada 2019 r. podatnicy dokonujący transakcji w zakresie towarów i usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT nie mogą już posługiwać się rachunkami prywatnymi, nawet jeśli prowadzą jednoosobową działalność gospodarczą.

Obowiązek posługiwania się wyłącznie rachunkami rozliczeniowymi w rozumieniu polskiego Prawa bankowego spoczywa także na podmiotach zagranicznych, które na terytorium Polski sprzedają towary lub świadczą usługi wymienione w załącznika nr 15 do ustawy o VAT. Dodatkowo mają oni obowiązek posiadania rachunków bankowych w walucie polskiej właśnie ze względu na możliwość dokonywania rozliczeń z zastosowaniem mechanizmu MPP. Nie ma bowiem możliwości, aby rachunek VAT był prowadzony w walucie obcej.

Przykład

Pan Janusz prowadzi wpisaną do CEIDG działalność gospodarczą w zakresie usług ogólnobudowlanych. Do tej pory pan Janusz korzystał wyłącznie ze swojego prywatnego rachunku bankowego. Świadczy swoje usługi zarówno na rzecz firm, jako podwykonawca usług, jak i czasami dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, którym nie wystawia faktur, a sprzedaż rejestruje na kasie fiskalnej. Wartość usług świadczonych jako podwykonawca nigdy jeszcze nie przekroczyła kwoty 15 000 zł brutto. Czy pan Janusz musi założyć nowy rachunek bankowy dla potrzeb działalności gospodarczej?

Tak, zgodnie z treścią art. 108e ustawy o VAT podatnicy, którzy dokonują dostawy towarów lub świadczą usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT (usługi budowlane są wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT) oraz podatnicy nabywający te towary lub usługi są obowiązani posiadać rachunek rozliczeniowy według Prawa bankowego, lub imienny rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej otwarty w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, prowadzone w walucie polskiej.

Podatnicy posiadający rachunki rozliczeniowe oraz imienne rachunki w SKOK związane z prowadzoną działalnością gospodarczą mają obowiązek zawiadomić urząd skarbowy o założeniu takiego rachunku bankowego. Obowiązek ten wynika z art. 5 (rejestracja) i art. 9 (aktualizacja) ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników. Nie ma natomiast obowiązku zgłaszania do urzędu skarbowego numerów rachunków VAT.

Numer rachunku VAT, jaki został utworzony na rzecz podatnika przez bank lub SKOK, jest numerem wyłącznie do wiadomości tego przedsiębiorcy. Rachunek VAT jest bowiem rachunkiem czysto technicznym. Nie ma on obowiązku podawania tego numeru na wystawianych fakturach. Nie ma technicznych możliwości, aby kontrahent dokonał przelewu jakiejkolwiek kwoty bezpośrednio na rachunek VAT.

Przelewy z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności są dokonywane na rachunek rozliczeniowy przedsiębiorcy. Dopiero bank na podstawie komunikatu przelewu dokonuje odpowiedniego przeksięgowania wskazanej w komunikacie kwoty VAT na rachunek VAT podatnika.

Zgłoszenie rachunku rozliczeniowego do urzędu skarbowego

Lp.	Rodzaj prowadzonej działalności	Sposób zgłoszenia rachunku
1.	Przedsiębiorca zarejestrowany w CEIDG	Przedsiębiorca zarejestrowany w CEIDG nie musi oddzielnie składać informacji o rachunkach bankowych do urzędu skarbowego. Wystarczy, że numery rachunków wpisze przy wypełnianiu formularza rejestracyjnego lub aktualizacyjnego w CEIDG.
2.	Przedsiębiorca zarejestrowany w KRS	Spółki prawa handlowego (jawne, partnerskie, komandytowe, z o.o., akcyjne), stowarzyszenia albo fundacje zarejestrowane w KRS informację o numerach rachunków bankowych składają do urzędu skarbowego (właściwego ze względu na siedzibę spółki) na formularzu NIP-8.
3.	Spółki cywilna	Wspólnicy spółek cywilnych składają informacje o rachunkach bankowych do urzędu skarbowego na formularzu NIP-2.
4.	Pozostałe osoby fizyczne niepodlagające wpisowi do CEIDG	Pozostałe osoby fizyczne, które nie będąc przedsiębiorcami nie podlegają wpisowi do CEIDG (np. rolnicy, osoby osiągające przychody z najmu), składają informacje o rachunkach bankowych do urzędu skarbowego na formularzu NIP-7.

3.5  Obowiązki nabywców

Przepisy regulujące obowiązkowy MPP poza obowiązkami dla sprzedawców nałożyły także szereg obowiązków na nabywców dokonujących zakupów towarów i usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT. Obowiązki nabywców niejako wiążą się z obowiązkami sprzedawców, uzupełniając je (zob. pkt 3.3).

I tak, po pierwsze, nabywca będąc podatnikiem VAT (także zwolnionym podatnikiem), jeżeli od 1 listopada 2019 r. będzie nabywał towary lub/i usługi wymienione w załączniku nr 15 ustawy o VAT, będzie zobowiązany do dokonania zapłaty z zastosowaniem obowiązkowego MPP, gdy kwota brutto na fakturze lub kwota zaliczki przekroczy 15 000 zł lub jej równowartość.

Po drugie, z obowiązkiem dokonywania podzielonej płatności wiąże się także bezwzględny obowiązek posiadania przez nabywcę rachunku rozliczeniowego albo imiennego rachunku w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej otwartego w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, prowadzonego w walucie polskiej. Oznacza to, że od 1 listopada podatnik kupujący towary lub/i usługi wymienione w złączniku nr 15 do ustawy o VAT nie będzie mógł już posługiwać się prywatnym rachunkiem bankowym, o ile dokonuje zakupów na potrzeby związane z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą.

Przykład

Pani Alina jest logopedą. Prowadzi prywatny gabinet, w którym przyjmuje pacjentów. Jej roczny obrót nie przekracza 100 000 zł. Pani Alina nigdy nie zarejestrowała się jako podatnik VAT, gdyż nie miała takiego obowiązku. Pani Alina nie wystawia faktur, ponieważ nabywcami jej usług są wyłącznie osoby nieprowadzące działalności gospodarczej. Cały obrót ewidencjonuje za pomocą kasy rejestrującej. W grudniu pani Alina planuje remont gabinetu, który jest środkiem trwałym w jej firmie. W związku z remontem pani Alina zakupi towary wymienione (pręty i rury stalowe) i niewymienione (farby, kleje, glazurę, armaturę sanitarną) w załączniku nr 15 do ustawy o VAT oraz usługi budowlane wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT (roboty wodno-kanalizacyjne, roboty związane z wykonaniem instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych).

Czy pani Alina będzie musiała założyć rachunek rozliczeniowy albo imienny rachunek w SKOK?

Tak, pani Alina w związku z planowanym nabyciem towarów i usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT będzie zobowiązana do posiadania rachunku rozliczeniowego lub imiennego rachunku w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej otwartego w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, prowadzonego w walucie polskiej.

Uwaga!

Warunek posiadania przez nabywcę rachunku rozliczeniowego lub imiennego rachunku w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej otwartego w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą nie jest uzależniony od wielkości ani częstotliwości dokonywanych zakupów towarów i usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT.

3.5.1 Sankcje dla nabywców

Nowe regulacje prawne wprowadzające obowiązkowy MPP, w przeciwieństwie do dobrowolnego mechanizmu podzielonej płatności, przewidują liczne sankcje za nieprzestrzeganie przepisów. Co ważne, ustawa o VAT przewiduje sankcje zarówno dla sprzedawców (za brak adnotacji na fakturze), jak i dla nabywców (za brak płatności przy zastosowaniu MPP). Większość przepisów w zakresie sankcji będzie obowiązywała już od 1 listopada 2019 r. (sankcje w VAT), ale niektóre z nich będą obowiązywały dopiero od 1 stycznia 2020 r. (sankcje w podatku dochodowym).

Oto jakie sankcje będą groziły nabywcy za brak obowiązkowej zapłaty z zastosowaniem MPP:

• dodatkowe zobowiązanie podatkowe (sankcja administracyjna) w wysokości równej 30% wartości VAT wynikającej z takiej faktury (jedynie w zakresie pozycji objętych obowiązkowym MPP).

Brak oznaczenia na fakturze nie powoduje, że nabywca jest zwolniony z obowiązku i nie może na niego zostać nałozona sankcja. Sankcja ta nie będzie miała zastosowania, jeśli sprzedawca rozliczył całą kwotę podatku wynikającą z faktury zapłaconej z naruszeniem MPP, innymi słowy, jeśli kontrahent będzie rzetelnie rozliczał swoje zobowiązania z urzędem skarbowym, nabywcy sankcja nie grozi. Sankcja administracyjna nie będzie stosowana w stosunku do podatników będących osobami fizycznymi, do których w takim wypadku będą miały zastosowanie sankcje karne skarbowe. Przepisy w tym zakresie będą obowiązywały od 1 listopada 2019 r.

• brak możliwości uwzględnienia jako kosztu uzyskania przychodu kwoty danego wydatku (CIT/PIT)

Sankcja ta będzie miała zastosowanie wyłącznie, jeśli płatność zostanie dokonana z pominięciem mechanizmu, mimo że faktura została prawidłowo oznaczona (tj. zawierała adnotację "mechanizm podzielonej płatności"). Przepisy w tym zakresie będą obowiązywały od 1 stycznia 2020 r.

• odpowiedzialność karna skarbowa wynikająca z kks (do 720 stawek dziennych, w 2019 r. maksymalnie 21 600 000 zł).

Jeśli chodzi o sankcje polegające na braku możliwości zaliczenia poniesionych wydatków, do których ma zastosowanie obowiązkowy MPP, do kosztów w podatku dochodowym, to decydującą datą dla rozliczenia kosztów będzie moment dokonania płatności.

Przykład

Przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą zarejestrowaną w CEIDG, będący zarejestrowanym podatnikiem VAT, dokonał zakupu usług budowlanych udokumentowanych fakturą VAT w kwocie brutto przekraczającej 15 000 zł wystawioną 10 stycznia 2020 r. termin płatności tej faktury określony został na 30 dni od daty jej doręczenia.

Zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych fakturę tę należy zaliczyć do podatkowych kosztów uzyskania przychodów w dacie wystawienia dokumentu. Następnie, jeśli faktura nie zostanie zapłacona przy wykorzystaniu MPP, pod datą płatności należy odpowiednio dokonać zmniejszenia kosztów albo zwiększenia przychodów jeśli koszty w tym okresie rozliczeniowym są niższe niż wynikające z faktury uprzednio zaliczonej do podatkowych kosztów, a za którą zapłacono bez zastosowania obowiązkowego MPP - art. 22p ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Sprzedawca, który w wyniku błędu nie oznaczy faktury obowiązkowym oznaczeniem "mechanizm podzielonej płatności", powinien niezwłocznie poinformować nabywcę, że wystawił mu fakturę bez wymaganego oznaczenia. Wówczas nabywca będzie mógł opłacić fakturę z zastosowaniem MPP. Informację tę sprzedawca może przekazać w dowolnej formie nabywcy, a następnie albo jednocześnie wystawić fakturę korygującą, która będzie korygowała pierwotną fakturę bez adnotacji. W interesie sprzedawcy leży bowiem, żeby nabywca miał szansę zrealizować płatność w mechanizmie podzielonej płatności. Należy także dodać, że faktura niezawierająca oznaczenia "mechanizm podzielonej płatności" jest fakturą wystawioną wadliwie. Gdy juz zapłaci, nie może poprawić błędu.

Błędnie wystawioną fakturę, tj. bez określenia "mechanizm podzielonej płatności", może także poprawić nabywca. W takim przypadku zastosowanie będzie miała nota korygująca. Nabywca musi być bowiem zorientowany, co jest przedmiotem transakcji. To nabywca bowiem inicjuje płatność i odpowiada za wybór metody płatności. Nabywca powinien więc samodzielnie analizować, jakie towary lub usługi nabył i czy wiążą się z tym dla niego określone obowiązki.

3.6 Praktyczne problemy ze stosowaniem obowiązkowego MPP

Mając na uwadze szeroki zakres podmiotowy obowiązkowego MPP (dotyczy wszystkich nabywców będących podatnikami nawet zwolnionymi z VAT), dość szeroki i różnorodny zakres przedmiotowy (towary i usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT) należy przypuszczać, że nowe regulacje będą sprawiały podatnikom dużo problemów praktycznych.

Poniżej przedstawiono tylko niektóre z nich, które w ocenie autora muszą, wobec wadliwych regulacji prawnych a nawet braku uregulowania niektórych sytuacji, nieuchronnie się pojawić.

3.6.1 Płatność kartą

W praktyce obrotu gospodarczego zdarza się dość często, że przedsiębiorcy dokonują zakupów na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej w sklepach detalicznych. Wówczas płacąc za dokonane zakupy przy użyciu:

• karty kredytowej,
• karty płatniczej,
• kodu BLIK lub innej podobnej metody płatności niebędącej płatnością przy zastosowaniu przelewu bankowego (applepay, googlepay, płatność telefonem itp.).

Niestety, ten rodzaj płatności uniemożliwia zastosowanie mechanizmu podzielonej płatności. Nie da się bowiem przy użyciu takich metod dokonać wyboru sposobu płatności ani wypełnić niezbędnego komunikatu przelewu identyfikującego tę płatność.

W tej sytuacji przedsiębiorcy dokonujący np. zakupów elektroniki czy stali w sklepach detalicznych będą musieli pilnować limitu faktury 15 000 zł albo będą zmuszeni do regulowania płatności przy użyciu przelewów bankowych. Może to być jednak niewykonalne w sklepach detalicznych, które z reguły nie wystawiają faktur na przelew.

Przykład

Pan Robert prowadzi działalność w zakresie wyceny nieruchomości. Na potrzeby działalności planuje zakup komputera o wartości ponad 15 000 zł brutto. Czy będzie mógł za niego zapłacić kartą płatniczą?

Niestety nie. Po 1 listopada zakup komputera, tj. towaru wymienionego pod poz. 60 załącznika nr 15 do ustawy o VAT, będzie obligowała pana Roberta do zapłaty w formie mechanizmu podzielonej płatności, tj. wyłącznie poprzez zapłacenie przelewem bankowym przy użyciu komunikatu przelewu.

Przykład

Pan Piotr prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą w zakresie usług budowlanych. 2 listopada 2019 r., na potrzeby firmowe, dokona zakupu stali od firmy X w składzie budowlanym, który jednak z uwagi na brak stałej umowy z panem Piotrem odmawia mu wystawienia faktury na przelew z terminem płatności. Wartość transakcji wyniesie 22 000 zł. Czy pan Piotr będzie zobowiązany do zapłaty za fakturę z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności i jak ma to zrobić wobec zachowania sprzedawcy?

Niestety, pan Piotr będzie zobowiązany do zapłaty przy użyciu MPP. Nie może zapłacić ani kartą kredytową, ani tym bardziej gotówką. Transakcja dotycząca zakupu stali, której wartość przekracza 15 000 zł, powoduje obowiązek zastosowania przez nabywcę MPP. W sytuacji gdy sprzedawca z uwagi na obawy o płatność odmawia wystawienia faktury terminowej, jedynym rozwiązaniem będzie zapłata zaliczki albo przedpłaty w pełnej wysokości na rachunek bankowy sprzedawcy przy zastosowaniu MPP.

Przykład

Spółka jawna prowadzi sklep RTV i AGD, w którym sprzedaje towary objęte obowiązkowym MPP. Spółka zastanawia się, jak będzie wyglądała po 1 listopada 2019 r. sytuacja, gdy klient kupi towar z załącznika nr 15 do ustawy o VAT o wartości wyższej niż 15 000 lub jej równowartości(np. komputer, telewizor), za który zapłaci kartą, otrzyma paragon jako dowód zakupu, a następnie za klika dni/tygodni zgłosi się do sklepu po fakturę VAT z danymi firmy.

W takim wypadku spółka nie będzie mogła wystawić faktury z danymi firmy, ponieważ naraziłaby się na zastosowanie dodatkowego zobowiązania podatkowego w wysokości 30% kwoty VAT od sprzedanego towaru z załącznika nr 15 do ustawy o VAT. Nabywcy dokonujący zakupów towarów z załącznika nr 15 do ustawy o VAT powinni od razu przy zakupie żądać wystawienia faktury z adnotacją "mechanizm podzielonej płatności", gdy wartość brutto przekracza 15 000 zł. Pozwoli to zarówno im jak i sprzedawcy wywiązać się z obowiązku.

3.6.2 Zakupy przez Internet

Zakupy dokonywane przez Internet, zarówno w sklepach, jak i na aukcjach internetowych lub platformach do zakupów grupowych, stały się codziennością. Pomimo że w zdecydowanej większości nabywcami są konsumenci, jednak zdarza się, i to nierzadko, że zakupy przez Internet robią także przedsiębiorcy dla celów prowadzonej działalności gospodarczej.

Co ważne, przez Internet dość często kupuje się elektronikę, w tym telefony komórkowe czy laptopy, telewizory, aparaty i kamery, a także części i akcesoria samochodowe. W przypadku sklepów czy aukcji internetowych zasadą jest wykorzystywanie podmiotów pośredniczących przy płatnościach (payu, paypal, dotpay, blue media itp.). Systemy płatności przy wykorzystaniu podmiotu pośredniczącego są tak skonstruowane, że bezpośrednio po złożeniu zamówienia system przekierowuje na stronę płatności (przelew bankowy, karta) uniemożliwiając jednak dokonanie płatności przy wykorzystaniu MPP. Oczywiście taki sposób płatności nie będzie zgodny z MPP. Będzie powodował dla nabywcy sankcję w postaci dodatkowego zobowiązania podatkowego oraz braku możliwości zaliczenia wydatku do podatkowych kosztów o ile wartość transakcji będzie wyższa niż kwota 15 000 zł lub jej równowartość.

Przedsiębiorcy będą musieli zmienić swoje przyzwyczajenia podczas dokonywania zakupów przez Internet. W miejsce szybkiej i bezpiecznej płatności za pomocą systemów internetowych - wybierać opcję przelewów bankowych z zastosowaniem MPP. W praktyce będzie się to wiązało z żądaniem nabywcy wystawienia faktury przez sprzedawcę przed wysyłką towaru i dokonaniem płatności przez nabywcę przy wykorzystaniu MPP (ewentualnie z dokonaniem przelewu jako "zaliczka"). W praktyce wydłuży to niestety zakupy przez Internet. Może zniechęcić zarówno sprzedawców, jak i nabywców do tej formy zakupów. Może to spowodować odpływ części klientów, będących przedsiębiorcami, ze sklepów internetowych na rzecz sklepów stacjonarnych.

3.6.3 Potrącenia i kompensaty

Jak już wyjaśniono, transakcje obejmujące towary i usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, dokonywane między podatnikami (transakcje B2B), udokumentowane fakturami na kwoty wyższe niż 15 000 zł brutto lub ich równowartość, będą obowiązkowo objęte mechanizmem podzielonej płatności. Istotne zastrzeżenie w tym zakresie wprowadza art. 108a ust. 1d, zgodnie z którym w przypadku dokonania potrącenia, o którym mowa w art. 498 Kodeksu cywilnego, przepisów dotyczących obowiązkowej podzielonej płatności nie stosuje się w zakresie, w jakim kwoty należności są potrącane.

Oznacza to, że obowiązkowym mechanizmem podzielonej płatności nie są objęte rozliczenia w formie kompensat, ale tylko tych uregulowanych w art. 498 k.c. Kompensaty te, określane jako kompensaty kodeksowe, charakteryzuje wymagalność wzajemnych roszczeń na dzień dokonania kompensaty. W praktyce obrotu gospodarczego równie często stosuje się kompensaty niewymagalnych jeszcze zobowiązań. Podstawę takich kompensat stanowi umowa zgodna ze swobodą kontraktowania - tzw. kompensaty umowne.

Artykuł 108a ust. 1d ustawy o VAT odnosi się jednak wyłącznie do kompensat zobowiązań wymagalnych, czyli kompensat ustawowych. Jest to z jednej strony bardzo pożądany przepis, ponieważ, z oczywistych względów, w przypadku kompensaty, czyli potrącenia wierzytelności, nie dokonuje się przelewu bankowego. Automatycznie uniemożliwia to zastopowanie MPP.

Z drugiej strony pojawia się jednak pytanie o dopuszczalność kompensat umownych i możliwość ich dalszego stosowania w praktyce obrotu gospodarczego. Czy kompensaty umowne zostaną wyeliminowane z obrotu towarami/usługami wymienionymi w załączniku nr 15 do ustawy o VAT? Jak już bowiem powiedziano, nie da się zastosować MPP jeśli nie dokonuje się przelewu bankowego.

Przykład

Spółka zajmuje się m.in. sprzedażą węgla kamiennego. W praktyce dość często stosuje kompensaty ze swoimi kontrahentami. Spółka ma wątpliwości, jak w praktyce będzie wyglądało rozliczenie w następującej sytuacji:

Spółka wystawi firmie Y fakturę na sprzedaż węgla w kwocie brutto 17 000 zł. Spółka Y posiada zadłużenie w stosunku do spółki w kwocie 12 000 zł, które zostanie uregulowane w formie kompensaty zobowiązań zgodnie z art. 498 k.c. Czy pozostała do zapłaty przez spółkę Y kwota 5000 zł powinna być zapłacona z zastosowaniem mechanizmem podzielonej płatności, czy może być uregulowana w dowolny sposób?

Od 1 listopada 2019 r. sprzedaż węgla będzie, co do zasady, podlegała obowiązkowemu mechanizmowi podzielonej płatności. Węgiel kamienny został bowiem wymieniony pod poz. 1 załącznika nr 15 do ustawy o VAT. W sytuacji wystawienia faktury na kwotę brutto przekraczającą kwotę 15 000 zł lub jej równowartość, spółka będzie zobowiązana do oznaczenia tej faktury adnotacją "mechanizm podzielonej płatności". Nabywca, co do zasady, będzie zobowiązany do zapłacenia takiej faktury przy zastosowaniu MPP. Skompensowanie części kwoty, na którą opiewa faktura, nie uprawnia nabywcy do zapłaty pozostałej kwoty w żadnej innej formie niż MPP. Kwota 5000 zł musi być zapłacona z zastosowaniem MPP.

3.6.4 Płatność na rachunki depozytowe, powiernicze oraz cesyjne

Rachunki depozytowe. W praktyce obrotu gospodarczego zdarzają się sytuacje, gdy obie strony transakcji chcą się dodatkowo zabezpieczyć na potrzeby prawidłowego wykonania zobowiązania przez drugą stronę. Żądają wtedy płatności na rachunek depozytowy albo powierniczy, który zabezpiecza i ogranicza ryzyko niewykonania zobowiązania. Dzięki zatrzymaniu wpłaty na takim rachunku, obie strony mają gwarancję, że umowa zostanie zrealizowana terminowo i zgodnie z ustalonymi warunkami. Dopiero po jej zrealizowaniu środki z rachunku zostają odblokowane i trafiają do sprzedawcy. Przykładem takich rachunków są chociażby rachunki powiernicze stosowane przez deweloperów. Rachunki depozytowe i powiernicze nie spełniają definicji rachunku rozliczeniowego, wobec czego nie da się płacąc na nie zastosować MPP. W konsekwencji wpłaty dokonywane na takie rachunki bankowe nie będą mogły być dokonywane z zastosowaniem MPP. Jeśli zatem wpłata na rachunek powierniczy będzie dotyczyła transakcji udokumentowanych fakturami powyżej kwoty 15 000 zł lub jej równowartości, których przedmiotem są towary/usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, to obu stronom transakcji będzie groziło ryzyko zastosowania sankcji.

Rachunki cesyjne. Kolejny problem może dotyczyć masowo otwieranych i zamykanych przez banki rachunków cesyjnych, które zabezpieczają terminową spłatę kredytów. W przypadku gdy sprzedawca będzie otrzymywał należności z zastosowaniem MPP, cześć płatności zostanie przekazana na rachunek VAT, który nie może być obciążany żadnymi prawami rzeczowymi. Dlatego wierzyciele, w tym banki, nie będą mogli skorzystać z zabezpieczenia na rachunku VAT w formie powszechnie stosowanych zastawów finansowych lub rejestrowych. Może to powodować żądanie przez wierzycieli stosowania innych dodatkowych zabezpieczeń.

Kredyt inwestycyjny. Praktycznie dość często zdarzają się także sytuacje, kiedy podatnik finansuje zakupy kredytem inwestycyjnym. W takim przypadku często bywa tak, że bank nie przelewa kredytu do swobodnej dyspozycji kredytobiorcy, tylko dokonuje zapłaty za dostarczone przez podatnika faktury ze środków na administrowanym przez siebie rachunku. W rzeczywistości więc środkami na tym rachunku zarządza bank, a nie podatnik. Z uwagi na to, że nie są to rachunki rozliczeniowe, ale kredytowe albo kredytowo-rozliczeniowe, nie będzie można dokonać z nich płatności w formule MPP. Pojawi się więc ryzyko sankcji za niestosowanie przepisów o obowiązkowym MPP, tym bardziej że z kredytów inwestycyjnych dość często finansuje się zakup usług budowlanych, materiałów budowlanych (stal) objętych załącznikiem nr 15 do ustawy o VAT.

3.6.5 Faktury walutowe

MPP nie przewiduje możliwości użycia komunikatu przelewu do płatności za fakturę w walucie obcej. Wynika to z faktu, że rachunki VAT są prowadzone wyłącznie w walucie polskiej.

W praktyce obrotu gospodarczego podatnicy stosunkowo często wystawiają faktury walutowe, także jeśli transakcje te są dokonywane między polskimi podatnikami i na terytorium Polski. Faktury walutowe mogą też obejmować towary i usługi, do których będzie miał zastosowanie obowiązkowy MPP. W tej sytuacji obie strony mają oczywiście obowiązek przestrzegać przepisów dotyczących MPP.

Wystawca faktury będzie zatem zobligowany do opatrzenia jej dopiskiem "mechanizm podzielonej płatności".

Natomiast nabywca będzie musiał, uiszczając zapłatę za taką fakturę, dokonać dwóch osobnych przelewów bankowych. Kwotę netto wyrażoną w walucie trzeba będzie uiścić zwykłym przelewem na rachunek walutowy sprzedawcy, a kwotę VAT zapłacić przelewem przy użyciu komunikatu przelewu, tj. z zastosowaniem MPP. W takim przypadku w komunikacie przelewu należy podać jako wartość brutto kwotę VAT.

4. Pozostałe zmiany dotyczące obowiązkowego i dobrowolnego mechanizmu podzielonej płatności

Od 1 listopada 2019 r. poza obowiązkowym MPP zostanie wprowadzonych także kilka istotnych zmian w funkcjonowaniu całego MPP, w tym także funkcjonowania rachunków VAT.

4.1 Zapłata zaliczki

Mimo że obowiązujące od 1 lipca 2018 r. przepisy w zakresie dobrowolnego MPP umożliwiały regulowanie zaliczek przy zastosowaniu tego mechanizmu, w praktyce było to bardzo utrudnione. Po pierwsze, w komunikacie przelewu niezbędne było podanie numeru faktury dla zrealizowania MPP. Po drugie, w praktyce zaliczki, przedpłaty najczęściej są płacone na podstawie faktury pro forma. Faktury zaliczkowe wystawiane są przez sprzedawców dopiero po otrzymaniu należności.

Ponieważ faktury pro forma nie są fakturami VAT, zasadniczo więc zapłata przy zastosowaniu MPP na podstawie faktury pro forma była niedopuszczalna. Sytuacja ta ulegnie radykalnej zmianie od 1 listopada 2019 r. Według dodanego ust. 1c w art. 108a przepisy zarówno o obowiązkowym, jak i dobrowolnym MPP należy także stosować do zaliczek, zadatków, przedpłat, rat, tj. do płatności, o których mowa w art. 19a ust. 8 ustawy o VAT. W takim przypadku w komunikacie przelewu podatnik w miejsce informacji o numerze faktury wpisuje wyraz "zaliczka".

Uwaga

Od 1 listopada 2019 r. MPP może mieć zastosowanie przy płatnościach za zaliczki, nawet gdy nie została wystawiona faktura zaliczkowa.

Oznacza to, że nabywca będzie miał nie tylko możliwość, ale przede wszystkim obowiązek stosowania MPP do zaliczek na poczet towarów i usług, o których mowa w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, gdy jej kwota przekroczy 15 000 zł. Oczywiście możliwość zapłacenia zaliczki z zastosowaniem MPP przewidziana będzie także dla zaliczki, gdy stosowanie MPP jest dobrowolne.

Warto podkreślić, że co do zasady odpowiedzialność związana z zastosowaniem lub nie MPP obciąża przede wszystkim nabywcę, który dokonuje zapłaty. Tak więc to na nabywcy będzie ciążył obowiązek udowodnienia, jakiej faktury dotyczy wpłacona zaliczka. Jak wynika z uzasadnienia do projektu ustawy zmieniającej:

Jeżeli podatnik nie będzie w stanie powiązać konkretnej płatności zaliczki z konkretną fakturą dokumentującą tę zaliczkę, powstanie wątpliwość, czy podatnik wywiązał się z obowiązku zapłaty w podzielonej płatności, jeżeli taki obowiązek u niego powstał w związku z tą zaliczką.

Przykład

Spółka cywilna sprzedaje węgiel na przedpłaty. Czy po 1 listopada będzie zobowiązana do wystawiania faktur VAT przed otrzymaniem od nabywcy przedpłaty z adnotacją "mechanizm podzielonej płatności"?

Tak spółka będzie, co do zasady, zobowiązana do umieszczania takiej adnotacji na fakturze, ponieważ nabywca powinien dostać od sprzedawcy informację, że transakcja jest objęta obowiązkowym MPP. Tylko w sytuacji gdy kwota zaliczki nie przekroczy kwoty 15 000 zł brutto lub jej równowartości, faktura dokumentująca dokonanie przedpłaty na węgiel nie musi zawierać adnotacji "mechanizm podzielonej płatności".

4.2 Płatności zbiorcze

Ustawa zmieniająca z 9 sierpnia 2019 r. wprowadza także możliwość dokonywania zbiorczych płatności przez nabywcę na rzecz jednego dostawcy/usługodawcy z zastosowaniem MPP. Według nowo dodanego art. 108a ust. 3a ustawy o VAT w przypadku wystawienia na rzecz podatnika przez jednego dostawcę lub usługodawcę w okresie nie krótszym niż 1 dzień i nie dłuższym niż 1 miesiąc więcej niż jednej faktury zapłata z zastosowaniem MPP może dotyczyć więcej niż jednej faktury.

W takim przypadku komunikat przelewu, który będzie użyty do takiej zbiorczej płatności, będzie musiał:

• obejmować wszystkie faktury wystawione dla podatnika przez jednego dostawcę lub usługodawcę w okresie nie krótszym niż 1 dzień i nie dłuższym niż 1 miesiąc;
• zawierać kwotę odpowiadającą sumie kwot podatku wykazanych we wszystkich tych fakturach, mimo że ustawodawca tego nie wskazuje, trzeba będzie podać sumę kwot brutto;
• zawierać okres, za jaki dokonywana jest płatność, w miejscu informacji o numerze faktury.

Przykład

Pani Katarzyna prowadzi firmę zajmującą się projektowaniem wnętrz. Na potrzeby projektów kupuje od hurtowni materiałów budowlanych X towary, w tym także objęte załącznikiem nr 15 do ustawy o VAT. W związku z tym, że część faktur będzie zapewne przekraczała kwotę 15 000 zł, pani Katarzyna rozważa skorzystanie ze zbiorczych płatności za listopad. Pani Katarzyna powinna pamiętać, że dokonując zbiorczej płatności na rzecz hurtowni X, powinna zsumować wartości brutto wynikające ze wszystkich wystawionych dla niej przez firmę X w listopadzie faktur oraz sumę kwot VAT i te zsumowane wartości podać w komunikacie przelewu odpowiednio w pozycjach "wartość brutto" i "wartość podatku VAT". W miejsce "nr faktur" pani Katarzyna wpisze "listopad 2019". Oczywiście w komunikacie przelewu należy także obowiązkowo podać nr NIP dostawcy, czyli hurtowni X.

Nowe przepisy tylko z pozoru wyglądają jak uproszczenie dla nabywców. Praktycznie rzecz ujmując, z uproszczeniem nie mają wiele wspólnego i dodatkowo będą zapewne powodem wielu wątpliwości. Jak wynika bowiem z treści art. 108a ust. 3a i 3b ustawy o VAT, jeżeli nabywca zdecyduje się na dokonanie płatności zbiorczej, płatność będzie musiała obejmować wszystkie faktury wystawione w danym okresie rozliczeniowym przez danego dostawcę, bez względu na to, czy faktury te dokumentują transakcje podlegające mechanizmowi podzielonej płatności, czy nie. W tej sytuacji decyzja nabywcy o zbiorczej płatności niejako z automatu obejmie także faktury, do których płatność podzielona nie musi być stosowana.

Ponadto przepis ten nie odnosi się w ogóle do terminu płatności faktur, lecz jedynie do daty ich wystawienia. Oznacza to, że decyzja o zbiorczej płatności może także dotyczyć faktur jeszcze niewymagalnych, a nawet spornych, co nie będzie zapewne leżało w interesie nabywcy.

Skąd więc pomysł, by przepisem o zbiorczej płatności objąć wszystkie faktury wystawione w danym okresie? Wiąże się to niewątpliwie z zakresem informacji, jakie organy podatkowe otrzymują z plików JPK_VAT. Informacje te zostaną zapewne wykorzystane do weryfikacji rozliczeń dokonywanych z zastosowaniem zbiorczych płatności przy użyciu mechanizmu podzielonej płatności.

Na pocieszenie warto więc podkreślić, że zbiorcze płatności to tylko jedna z opcji i na szczęście nie jest ona obowiązkowa. Nabywca może zdecydować, czy ją stosować, czy też dokonywać płatności pojedynczo za każdą fakturę, jak do tej pory.

4.3 Możliwość regulowania zobowiązań z rachunku VAT

Wprowadzenie z dniem 1 listopada 2019 r. MPP w wersji obowiązkowej dla niektórych transakcji przy jednoczesnym pozostawieniu opcji dobrowolnej spowoduje zapewne, że płatność za pomocą MPP stanie się zdecydowanie bardziej powszechna. W konsekwencji na rachunki VAT zacznie wpływać znacznie więcej środków, niż ma to miejsce obecnie. W tej sytuacji za dobrą wiadomość należy przyjąć, że ustawodawca zdecydował się na zmianę przepisów. Umożliwił regulowanie środkami zgromadzonymi na rachunkach VAT nie tylko zobowiązania podatkowego z tytułu VAT, jak to miało miejsce dotychczas, ale także zobowiązania z tytułu:

• podatku dochodowego od osób prawnych oraz zaliczek na ten podatek, a także odsetek za zwłokę w podatku dochodowym od osób prawnych oraz odsetek od zaliczek na ten podatek,
• podatku dochodowego od osób fizycznych oraz zaliczek na ten podatek, a także odsetek za zwłokę w podatku dochodowym od osób fizycznych oraz odsetek od zaliczek na ten podatek,
• podatku akcyzowego, przedpłat podatku akcyzowego, wpłat dziennych, a także odsetek za zwłokę w podatku akcyzowym oraz odsetek od przedpłat podatku akcyzowego,
• należności celnych oraz odsetek za zwłokę od tych należności,
• składek, o których mowa w art. 24 ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 300, z późn. zm.), oraz należności z tytułu składek, o których mowa w art. 32 tej ustawy, do poboru których obowiązany jest ZUS.

Zmiany te wynikają ze znowelizowanego z dniem 1 listopada 2019 r. art. 62b ust. 2 Prawa bankowego. Mają one zniwelować, przynajmniej częściowo, negatywny wpływ obowiązkowego MPP na płynność finansową przedsiębiorców.

Równolegle jednak ze środków na rachunku VAT organy egzekucyjne będą mogły prowadzić egzekucję zaległości, nie tylko w zakresie VAT (jak mam to miejsce do 31 października 2019 r.), ale także z tytułu zaległości w podatkach dochodowych, akcyzie, cle i składkach ZUS.

Przykład

Pan Tomasz prowadzi działalność w zakresie usług budowlanych jako podwykonawca. Wykonuje wyłącznie usługi. Nie ma prawie żadnych zakupów, bo materiały budowlane kupują inwestorzy albo wykonawcy (świadczenie usług z użyciem materiału powierzonego). Istnieje obawa, że od 1 listopada duże firmy budowlane, które zlecają mu większość usług, będą płacić tylko z zastosowaniem MPP bez względu na wielkość wystawianych faktur. W związku z tym na rachunku VAT będą mu się gromadziły spore sumy. Czy w związku z tym będzie mógł z tego rachunku regulować swój PIT i ZUS oraz PIT i ZUS swoich pracowników.

Tak, od 1 listopada 2019 r. pan Tomasz będzie mógł regulować ze środków zgromadzonych na rachunku VAT zobowiązania podatkowe swoje i swoich pracowników (realizowane jako zobowiązania płatnika) z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych oraz składki ZUS. Ponadto pan Tomasz będzie mógł ze środków na rachunku VAT regulować swoje zobowiązania z tytułu VAT. Od 1 listopada 2019 r. nie będzie już wystawiał faktur z odwrotnym obciążeniem tylko faktury z wykazaną kwotą należnego VAT. Dlatego będzie zobowiązany do zapłaty tego podatku do urzędu skarbowego.

Przykład

Panowie Jacek i Michał prowadzą działalność gospodarczą w zakresie usług budowlanych w ramach spółki jawnej. Czy oni również będą mogli regulować swoje zobowiązania z tytułu ZUS i PIT ze środków zgromadzonych na rachunku VAT?

Nie będzie to możliwe. Podatnikiem z tytułu VAT i jednocześnie posiadaczem rachunku bankowego jest spółka jawna. Ze środków zgromadzonych na rachunku VAT spółki jawnej będzie można regulować jedynie zobowiązania podatkowej tej spółki jako podatnika, tj. podatek VAT oraz płatnika tj. podatek PIT pracowników oraz składki ZUS pracowników.

Sprawę dodatkowo skomplikuje wprowadzenie od 1 stycznia 2020 r. indywidualnych rachunków bankowych do dokonywania rozliczeń podatkowych z tytułu podatków dochodowych i podatku VAT. Numer tego rachunku każdy podatnik otrzyma tylko do wpłat zobowiązań jego dotyczących, częścią tego numeru będzie NIP podatnika. W przypadku, o jakim mowa w przykładzie, spółka jawna będzie miała odrębny rachunek do wpłat VAT oraz PIT pracowników, a każdy z jej wspólników odrębny do wpłat swoich podatków (PIT). Teoretycznie nie przekreśla to możliwości dokonywania wpłat z rachunku bankowego spółki, ale może to być niemożliwe. W tej sytuacji lepiej, gdyby wspólnicy rozważyli wpłacanie składek ZUS oraz podatku PIT wspólników we własnym zakresie.

5. Likwidacja odwrotnego obciążenia

Ustawa zmieniająca z 9 sierpnia 2019 r. likwiduje z dniem 1 listopada 2019 r. mechanizm odwrotnego obciążenia w transakcjach krajowych. Wiadomość ta zapewne ucieszy wielu podatników, a zwłaszcza firmy budowlane, które miały problemy, stosując niejednoznaczne i kontrowersyjne regulacje w zakresie odwrotnego obciążenia.

Jednocześnie jednak w stosunku do wszystkich towarów i usług, do których miał dotychczas zastosowanie mechanizm odwrotnego obciążenia, ustawa zmieniająca z 9 sierpnia 2019 r. wprowadza obligatoryjny MPP. W praktyce często się słyszy, że obowiązkowy MPP zastąpi odwrotne obciążenie. Jest to jednak tylko część prawdy.

Przykładowo w usługach budowlanych odwrotne obciążenie stosowali tylko podwykonawcy, obowiązkowy MPP będą stosowały wszystkie firmy budowlane, generalni wykonawcy także.

Kolejny przykład to sprzęt elektroniczny, dla którego dotychczas stosowało się odwrotne obciążenie po przekroczeniu 20 000 zł, a teraz będzie obowiązywał limit 15 000 zł brutto liczony na fakturę, a nie na transakcję.

Obowiązkowy MPP obejmie ponadto także towary i usługi, które dotychczas w ogóle nie były objęte odwrotnym obciążeniem (np. węgiel czy części i akcesoria do samochodów i motocykli). Nowe regulacje w zakresie obowiązkowego MPP nie pokrywają się zatem z dotychczasowym odwrotnym obciążeniem. Dlatego bardziej poprawnie jest stwierdzić, że nowelizacja likwiduje odwrotne obciążenie i wprowadza na zupełnie nowych zasadach mechanizm obowiązkowej podzielonej płatności.

Co ta zmiana oznacza w praktyce dla sprzedawców lub usługodawców, którzy do tej pory wystawiali faktury stosując odwrotne obciążenie?

Po pierwsze, firmy te, a nie nabywcy towarów i usług, znowu staną się podatnikami tego podatku. Będą zatem musiały wystawiać faktury wykazując VAT według właściwych stawek (23% albo 8%), rozliczać ten podatek jako podatek należny w prowadzonych ewidencjach oraz deklaracjach VAT. Będą także odprowadzać nadwyżkę podatku należnego nad naliczonym na rachunek urzędu skarbowego w obowiązujących terminach.

Po drugie, sprzedawcy i usługodawcy objęci dotychczas mechanizmem odwrotnego obciążenia muszą sprawdzić, czy posiadane przez nich rachunki bankowe wykorzystywane do działalności gospodarczej są rachunkami rozliczeniowymi w rozumieniu Prawa bankowego. Jeśli nie, to będą bezwzględnie musieli takie rachunki założyć po to, by banki z automatu założyły im rachunki VAT umożliwiające dokonywanie i otrzymywanie płatności z zastosowaniem MPP.

Po trzecie, ci sprzedawcy i usługodawcy muszą pamiętać o nowym obowiązku oznaczania swoich faktur adnotacją "mechanizm podzielonej płatności", w przypadku gdy kwoty na fakturze przekraczają 15 000 zł brutto lub ich równowartość. W przeciwieństwie bowiem do dotychczasowych przepisów, które nie przewidywały żadnej sankcji za brak oznaczenia na fakturze "mechanizm odwrotnego obciążenia", nowe przepisy wprowadzają kary administracyjne i karnoskarbowe za brak dopisku "mechanizm podzielonej płatności".

Przykład

Pan Mariusz prowadzi zakład usług budowlanych. W ostatnim czasie jako podwykonawca tych usług wystawiał głównie faktury, stosując w nich odwrotne obciążenie, wobec czego nie płacił VAT do urzędu skarbowego, a wręcz otrzymywał zwrot tego podatku. Czy od 1 listopada coś się zmieni w firmie pana Mariusza?

Tak, od 1 listopada pan Mariusz będzie zobowiązany wystawiać faktury z wykazanym w nich VAT 23% lub 8%, jeśli usługi te dotyczą tzw. budownictwa społecznego. Będzie tak bez względu na to, czy wystawia je wykonawcom, podwykonawcom, inwestorom czy nawet jeśli refakturuje swoje usługi na inne podmioty, które sa podatnikami VAT. Pan Mariusz będzie musiał dodatkowo oznaczać je adnotacją "mechanizm podzielonej płatności", gdy kwoty brutto na tych fakturach będą wyższe niż 15 000 zł. Ponadto musi obowiązkowo posiadać bankowy rachunek rozliczeniowy. Nie może korzystać z rachunku osobistego, by umożliwić nabywcom dokonanie płatności z zastosowaniem MPP.

Wszyscy podatnicy objęci dotychczas mechanizmem odwrotnego obciążenia powinni zapoznać się także z przepisami przejściowymi, jakie wprowadził ustawodawca w art. 10 ustawy zmeniającej z 9 sierpnia 2019 r. Dotyczy to zarówno sprzedawcy/usługodawcy, jak i nabywcy towarów i usług wymienionych w załącznikach nr 11 i 14 do ustawy o VAT, które zostaną uchylone 1 listopada 2019 r.

Przepisy przejściowe wprowadzają dwie reguły postępowania od 1 listopada 2019 r. Zakładają jeszcze przez pewien czas konieczność stosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia pomimo formalnego uchylenia przepisów regulujących te kwestie.

Pierwsza reguła określona w art. 10 pkt 1 ustawy zmieniającej stanowi, że w stosunku do czynności dokonanych przed 1 listopada (w praktyce do 31 października) stosować się będzie dotychczasowe zasady. Oznacza to, że mechanizm odwrotnego obciążenia będzie w tym przypadku stosowany bez względu na to, kiedy będzie wystawiona faktura dokumentująca te czynności. Przypomnijmy, że faktury, co do zasady, można będzie wystawiać do 15 listopada, tj. do 15 dnia miesiąca następującego po miesiącu dokonania dostawy/wykonania usługi. Zatem najważniejszy będzie w tym wypadku moment powstania obowiązku podatkowego (art. 19a ust. 1, 2 i 3 ustawy o VAT). Wyjątkiem są usługi budowlane, które powinny być udokumentowane fakturą nie później niż 30 dnia od dnia wykonania usługi.

Uwaga!

Faktury wystawione w listopadzie 2019 r. mogą jeszcze dokumentować czynności, do których będzie miał zastosowanie mechanizm odwrotnego obciążenia.

Druga reguła określona w art. 10 pkt 2 ustawy zmieniającej stanowi, że w stosunku do czynności wykonanych już po 31 października 2019 r., więc np. w listopadzie, może także mieć zastosowanie mechanizm odwrotnego obciążenia. Warunkiem jest, aby dla tych czynności została przed 1 listopada 2019 r. wystawiona faktura. Przypomnijmy, że ustawa o VAT dopuszcza możliwość wystawienia faktury do 30 dni przed dokonaniem dostawy lub wykonaniem usługi. Zgodnie z powszechną praktyką faktury przed wykonaniem czynności wystawia się także w związku z otrzymaniem zaliczki, która generuje obowiązek podatkowy i obowiązek wystawienia faktury na odrębnych zasadach.

6. Nowe zasady stosowania odpowiedzialności solidarnej

Ustawa zmieniająca z 9 sierpnia 2019 r. nie tylko zlikwidowała mechanizm odwrotnego obciążenia w rozliczeniach krajowych, ale także zmieniła w istotny sposób zasady solidarnej odpowiedzialności nabywców towarów wymienionych w dotychczasowym załączniku nr 13 do ustawy o VAT.

Zmiany w zakresie odpowiedzialności nabywców bardzo mocno wiążą się z obligatoryjnym MPP, ponieważ dotyczą tych samych towarów co podzielona płatność.

Uwaga

Solidarna odpowiedzialność nie ma i nie będzie miała zastosowania do usług objętych obowiązkowym MPP.

Zmiany od 1 listopada 2019 r. dotyczące solidarnej odpowiedzialności polegają na:

• znacznym zwiększeniu zakresu przedmiotowego odpowiedzialności, tj. zwiększeniu liczby towarów, przy zakupie których nabywcy powinni liczyć się z potencjalnym ryzykiem wystąpienia odpowiedzialności solidarnej; dotychczasowy załącznik nr 13 liczący 22 kategorie towarów zostanie usunięty, a z nowego załącznika nr 15 do ustawy o VAT wynika, że odpowiedzialność solidarna będzie dotyczyć 96 kategorii towarów;
• całkowitym zlikwidowaniu limitu miesięcznych zakupów towarów podlegających odpowiedzialności solidarnej; dotychczas odpowiedzialność ponosił tylko ten nabywca, który u jednego dostawcy nabywał miesięcznie towary podlegające odpowiedzialności solidarnej za co najmniej 50 000 zł netto; nowe przepisy przewidują odpowiedzialność już od 1 zł.

Solidarna odpowiedzialność podatkowa nabywcy, uregulowana w zmienionym art. 105a ustawy, będzie swoistym uzupełnieniem obowiązkowego MPP. Będzie ona miała bowiem zastosowanie do transakcji, których przedmiotem są wszystkie towary wymienione w dodawanym do ustawy o VAT załączniku nr 15, a które z uwagi na nieprzekroczenie progu wartości 15 000 zł brutto nie podlegają obowiązkowi rozliczenia z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności. Jednak również w tym przypadku zastosowanie odpowiedzialności będzie wyłączone, gdy nabywca zastosuje dobrowolnie MPP (art. 105a ust. 3 pkt 6 ustawy o VAT).

Oznacza to, że odpowiedzialnością solidarną objęte zostaną towary:

• które do tej pory były rozliczane w mechanizmie odwrotnego obciążenia oraz
• dla których wprowadzono obowiązkową podzieloną płatność (węgiel, części samochodowe, część elektroniki).

Odpowiedzialność podatkowa nie będzie natomiast stosowana w zakresie transakcji, których przedmiotem są usługi wymienione w dodawanym załączniku nr 15 do ustawy o VAT.

Nowe zasady różnią się jednak od dotychczasowych zasad stosowania odpowiedzialności podatkowej. Przede wszystkim znowelizowane przepisy nie przewidują już możliwości wnoszenia kaucji gwarancyjnej, która miała na celu ochronę nabywców. W praktyce jednak kaucja gwarancyjna nie spełniała swojej roli. Ponadto często była wykorzystywana przez nieuczciwe firmy, które kaucją chciały uwiarygodnić swoją działalność.

UWAGA!

Do 31 października 2019 r. odpowiedzialność solidarna dotyczy tylko tych nabywców, którzy dokonali zakupu tzw. towarów wrażliwych za kwotę ponad 50 000 zł miesięcznie od jednego dostawcy. Od 1 listopada 2019 r. odpowiedzialność solidarna jest już od zakupu za 1 zł.

Solidarna odpowiedzialność nabywcy za zaległości podatkowe sprzedawcy będzie dotyczyć, podobnie jak ma to miejsce obecnie, tylko i wyłącznie tej części VAT, która proporcjonalnie przypada na dostawę towarów wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT i dokonaną na rzecz danego podatnika.

Przepisy art. 105a ust. 3 ustawy o VAT wskazują przesłanki, w których odpowiedzialność nabywcy jest wyłączona. Odpowiedzialności solidarnej nabywcy nie będzie stosowało się w przypadkach:

• przy zakupie towarów, o których mowa w poz. 92 załącznika nr 15 do ustawy o VAT (benzyny silnikowe, oleje napędowe, gazy przeznaczone do napędu silników spalinowych), jeżeli:

- nabycie to jest dokonywane na stacjach paliw lub stacjach gazu płynnego, do standardowych zbiorników pojazdów używanych przez podatników nabywających te towary, do napędu tych pojazdów,

- dostawy tych towarów dokonuje podatnik dostarczający gaz przewodowy za pośrednictwem własnych sieci przesyłowych lub dystrybucyjnych;

• jeżeli powstanie zaległości podatkowych nie wiązało się z uczestnictwem podmiotu dokonującego dostawy towarów w nierzetelnym rozliczaniu podatku w celu odniesienia korzyści majątkowej,
• gdy do zakupu towarów wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT stosuje się przepisy o obowiązkowym MPP (udokumentowane fakturą, w której kwota należności brutto jest przekracza 15 000 zł lub jej równowartość),
• jeśli nabywca, nie będąc do tego zobowiązanym, zastosował dobrowolny MPP, tj. zapłacił przelewem bankowym z wykorzystaniem komunikatu przelewu.

 

Jak z tego wynika, zmienione przepisy o odpowiedzialności solidarnej zwiększą ryzyko zakupów takich towarów, jak: sprzęt komputerowy, telefony, aparaty fotograficzne, tonery, części i akcesoria samochodowe, akumulatory itp. Towary te bowiem stosunkowo często są kupowane w sklepach czy na aukcjach internetowych, gdzie trudno jest oszacować ryzyko, czy sprzedawca zapłaci VAT od sprzedaży tych towarów, czy nie. Nabywca będzie więc ryzykował, kupując towary z załącznika nr 15 do ustawy o VAT. Pomimo uregulowania sprzedawcy całej ceny za towar fiskus będzie mógł nałożyć na nabywcę, w drodze decyzji obowiązek zapłacenia VAT przypadającego na tę transakcję, jeśli sprzedawca go nie rozliczył. Sklepy internetowe mogą więc stracić część klientów, którzy dokonują zakupów na potrzeby prowadzonych firm.

Uwaga

Odpowiedzialność solidarna nie dotyczy konsumentów.

Oczywiście nabywcy będący podatnikami towarów wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT nie mogą wyeliminować ryzyka odpowiedzialności solidarnej także w przypadku dokonywania zakupów w sklepach stacjonarnych. Nabywca bowiem nie ma z reguły żadnych możliwości, żeby sprawdzić, czy sprzedawca prawidłowo rozlicza się z fiskusem ze swoich zobowiązań podatkowych i czy jego celem nie jest na pewno osiągnięcie korzyści majątkowej z powodu nierzetelnego rozliczania się z podatków. Niestety, przypomina to trochę wróżenie z fusów. W zasadzie nabywca będący podatnikiem (także zwolnionym z VAT), dokonujący zakupów towarów z załącznika nr 15 do ustawy o VAT, zawsze powinien dążyć do zapłaty z zastosowaniem MPP. W wielu przypadkach będzie to jednak niewykonalne (płatność gotówką, kartą, blikiem, przez pośredników typu payu, paypal itp.). I trzeba mieć tu jeszcze świadomość, że dokonując transakcji w sklepach detalicznych, podatnikom tym nie uda się w większości przypadków uzyskać faktur na przelew.

7. Podsumowanie zmian w MPP

Wprowadzone od 1 listopada 2019 r. nowe zasady obowiązkowego MPP, a także zmienione zasady odpowiedzialności solidarnej i jednoczesna likwidacja mechanizmu odwrotnego obciążenia z pewnością przysporzą podatnikom wielu problemów. Będą wymagały od nich sporej uważności, szczególnie w okresie przejściowym. Niestety, nowe przepisy nie są ani proste, ani przyjazne dla podatników. Wręcz przeciwnie - zawierają wiele sprzeczności i wątpliwości. W dodatku zagrożone są surowymi karami, w tym także w podatku dochodowym poprzez brak możliwości rozliczenia kosztów, a także obarczają ryzykiem solidarnej odpowiedzialności za VAT niezapłacony przez sprzedawcę.

Aby uniknąć ryzyka nałożenia wysokich sankcji oraz ewentualnej odpowiedzialności osobistej, każdy podatnik, który nabywa lub sprzedaje towary bądź usługi objęte załącznikiem nr 15 do ustawy o VAT, powinien więc przygotować się na wejście w życie omawianych przepisów. Podobnie sprzedawcy towarów lub firmy świadczące usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT powinni być przygotowani na szereg zmian, w tym także w zakresie fakturowania.

Przygotowanie takie powinno objąć co najmniej:

• identyfikację towarów i usług, dla których płatność powinna być realizowana w ramach obowiązkowego MPP,
• identyfikację towarów i usług, dla których wystawiana faktura VAT powinna zawierać informację "mechanizm podzielonej płatności",
• zmiany w sposobie realizowania płatności w taki sposób, aby uwzględniały obowiązek stosowania rachunku VAT,
• w przypadku firm, które korzystają z outsourcingu usług księgowych (biura rachunkowe, centra usług wspólnych), opracowanie procedury związanej z księgowaniem, wystawianiem faktur, akceptowaniem płatności; należy zadbać o wcześniejsze omówienie zmian i odpowiednie ich zainicjowanie w dotychczasowej współpracy,
• małe firmy, które nie mają obowiązku prowadzenia pełnej księgowości i które najczęściej zlecają prowadzenie uproszczonej księgowości biurom rachunkowym, powinny omówić ze swoimi biurami zasady ewentualnego powiadamiania o przypadkach dokonywania płatności z pominięciem obowiązkowego mechanizmu podzielonej płatności, by biura mogły dokonać korekty kosztów (biura, nie prowadząc rozrachunków, nie będą wiedziały, kiedy i czy w ogóle należy to uczynić).

Osobną kwestią jest analiza wpływu MPP na płynność finansową przedsiębiorców. Obowiązkowa podzielona płatność może nie tylko obniżyć swobodny dostęp do środków finansowych, lecz również powodować ich kumulowanie się na rachunku VAT.

Zapewne niektórzy podatnicy będą zmuszeni zmienić swoje sposoby finansowania. Jeżeli podatnik będzie otrzymywał od kontrahentów płatności w formule podzielonej, to VAT-u, który będzie mu się kumulował na osobnym rachunku, nie wykorzysta np. do spłaty kredytu. Oznacza to, że może być bardziej narażony na zatory płatnicze i problemy z przepływami pieniężnymi.

Podatnicy powinni także zadbać o to, żeby w ogóle mieć możliwość stosowania MPP. W niektórych przypadkach będzie to wymagało założenia rachunków rozliczeniowych i wykorzystywania ich do działalności w miejsce obecnie używanych rachunków osobistych.

Ponadto w przypadku obowiązkowego MPP nie będą możliwe płatności inetrnetowe czy kartami. Trzeba będzie postarać się o faktury uwzględniające płatności za pomocą przelewów bankowych. Niestety, w wielu branżach dziś nie ma takiej możliwości. Szczególną uwagę powinni zwrócić podatnicy, których środkami finansowymi zarządza bank (rachunki cesyjne, rachunki kredytowe, rachunki powiernicze). Ponieważ nie są to rachunki rozliczeniowe, nie będzie można dokonać z nich płatności w formule podzielonej. Kontrahenci powinni zwrócić uwagę na sposoby finansowania - tak aby nabywca zapłacił w podzielonej płatności tam, gdzie jest to wymagane, a dostawca musi bezwarunkowo przyjąć płatność w takiej formule.

Należy też mieć na uwadze nowe zasady odpowiedzialności solidarnej, którą można wyeliminować właśnie dzięki płatności podzielonej. Niektórzy podatnicy powinni więc rozważyć stosowanie płatności podzielonej także w przypadkach nieobowiązkowych. Niestety, będzie to powodowało efekt śnieżnej kuli poprzez zwiększenie płatności podzielonych i kumulowanie środków na rachunkach VAT, ale za to przy mniejszym ryzyku podatkowym.

 

Podstawa prawna:

• art. 105a, art. 106e ust. 1 pkt 18a, art. 108a-108f ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 2174; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1751

• art. 10 ustawy z 9 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw - Dz.U. z 2019 r. poz. 1751

• art. 62b ust. 2 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe - j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 2187; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1751

• art. 498 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 1145; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1495

Aneta Lech(Pożarowska)

doradca podatkowy, prawnik, prowadzi biuro rachunkowe od 2001 r.