Monitor Prawa Pracy i Ubezpieczeń 11/2017, data dodania: 18.05.2017

Jeden rachunek dla płatnika, większe uprawnienia ZUS - najnowsze zmiany przepisów ubezpieczeniowych

Od 1 stycznia 2018 r. każdy płatnik składek będzie opłacał składki na indywidualny rachunek składkowy, bez podziału na wpłaty na poszczególne fundusze. Na mocy nowelizacji ustawy systemowej, która wprowadza to ułatwienie dla płatników, zostały przewidziane także nowe uprawnienia ZUS. W przypadku płatników zatrudniających pracowników, zleceniobiorców i osoby, które wykonują umowy cywilnoprawne na rzecz własnych pracodawców, ZUS będzie miał prawo wskazać, którego z podmiotów zatrudniających należy uznać za płatnika składek, a który nim nie jest.

Sejm uchwalił 11 maja 2017 r. nowelizację ustawy systemowej, uwzględniając w jej końcowym brzmieniu poprawki zaproponowane przez Senat. Uchwalone zmiany znacząco rozszerzają uprawnienia ZUS w odniesieniu do płatników składek.

 

Nowy podmiot - "zgłaszający do ubezpieczeń"

Nowelizacja wprowadza do ustawy systemowej nową definicję i nowy rodzaj podmiotu - jest to podmiot zgłaszający do ubezpieczeń społecznych. Dotychczas takim podmiotem był płatnik składek, jednak ze względu na nowe uprawnienia ZUS (które zostaną omówione w dalszej części artykułu) konieczne okazało się odróżnienie płatnika składek od podmiotu, który zatrudnia ubezpieczonych, zgłasza ich do ZUS i opłaca za nich składki, ale w wyniku kontroli albo postępowania administracyjnego ZUS uzna, że podmiot ten nie jest w rzeczywistości płatnikiem składek. Zgodnie z nowelizacją "podmiot zgłaszający do ubezpieczeń" jest to podmiot niebędący płatnikiem składek, który zgłosił do ubezpieczeń społecznych osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 4 oraz art. 8 ust. 2a, czyli:

  • pracowników,
  • zleceniobiorców,
  • osoby wykonujące umowę cywilnoprawną (zlecenia lub o dzieło) na rzecz własnego pracodawcy.

Jak widać z przedstawionego katalogu osób ubezpieczonych, w obszarze zainteresowania są płatnicy składek zatrudniający pracowników, zleceniobiorców oraz zawierających umowy cywilnoprawne, które są ostatecznie wykonywane na rzecz pracodawcy. ZUS w ostatnich latach intensywnie kontroluje płatników, którzy wykorzystywali zapisy ustawy systemowej o zbiegach tytułów do ubezpieczeń w celu obniżenia należności składkowych.

 

Decyzja w zakresie ustalenia płatnika składek

Nowe uprawnienia ZUS zostały określone szczegółowo w obszernym, dodanym na mocy nowelizacji art. 38a oraz w dodanym do art. 83 punkcie 1a ustawy systemowej. Najogólniej mówiąc, ZUS na mocy tych przepisów uzyskał prawo do decydowania, który podmiot jest płatnikiem składek w odniesieniu do osoby zgłaszanej do ubezpieczeń społecznych przez więcej niż jedną firmę. Nowelizacja przyznaje organowi prawo do wydania decyzji w zakresie ustalania płatnika składek.

UWAGA!

ZUS uzyskał uprawnienie do wydawania decyzji ustalającej, który podmiot jest "właściwym" płatnikiem składek w odniesieniu do osoby ubezpieczonej.

Jeżeli w związku z przeprowadzonym postępowaniem wyjaśniającym lub kontrolą ZUS stwierdzi konieczność ustalenia właściwego płatnika składek, będzie miał prawo wydać w tym zakresie decyzję, której adresatem będzie:

  • płatnik składek - czyli podmiot, który został uznany za płatnika przez ZUS, oraz
  • podmiot zgłaszający ubezpieczonych do ubezpieczeń społecznych - czyli podmiot, który dotychczas zgłaszał dane osoby do ubezpieczeń, lecz ZUS w wyniku kontroli uznał, że faktycznie nie jest w odniesieniu do nich płatnikiem (art. 38a ust. 1 ustawy systemowej po nowelizacji).

PRZYKŁAD

Spółka A w latach 2013-2015 zatrudniała 780 zleceniobiorców, którzy z tego tytułu byli zgłoszeni do ZUS oraz za których były odprowadzane składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Zleceniobiorcy ci jednocześnie wykonywali umowy zlecenia w spółce córce spółki A (w spółce B). Zlecenia w spółce A (oskładkowane) zapewniały zleceniobiorcom wynagrodzenie w kwocie 50 zł miesięcznie, natomiast w spółce B (umowy nieoskładkowane) - 1850 zł (od tych przychodów była opłacana tylko składka zdrowotna, zgodnie z przepisami, które ówcześnie dawały ubezpieczonym prawo wyboru umowy zlecenia do oskładkowania, niezależnie od kwoty uzyskiwanego przychodu). W 2017 r. ZUS - po tzw. analizie ryzyka - powziął podejrzenie, że zbieg tytułów do ubezpieczeń (dwóch umów zlecenia) jest pozorny, skonstruowany tylko po to, aby obniżyć obciążenia składkowe, a zleceniobiorcy w rzeczywistości wykonują pracę wyłącznie na rzecz jednej spółki - B. Tym samym cały przychód ze zlecenia (a nie tylko 50 zł miesięcznie) powinien stanowić podstawę wymiaru składek za każdego ze zleceniobiorców. Do obu firm została wysłana kontrola ZUS. 

Załóżmy, że ZUS rozpocznie kontrolę w spółkach A i B pod rządami nowych przepisów. W takiej sytuacji ZUS ma prawo określić, który z dwóch płatników - spółka A czy spółka B - jest płatnikiem składek w odniesieniu do zleceniobiorców, i właśnie tę firmę obciążyć całą zaległością składkową z tytułu wszystkich umów zlecenia. Nowe przepisy nie wskazują, czym powinien kierować się ZUS przy ustalaniu "właściwego" płatnika składek, pozostawiając w tym zakresie swobodę organowi. ZUS jako płatnika składek może wskazać np. tę firmę, z której można spodziewać się większej wypłacalności i która daje większe szanse na wyegzekwowanie zadłużenia.

 

Jeżeli w wyniku uprawomocnienia się decyzji zostanie potwierdzone, że płatnikiem składek jest podmiot wskazany przez ZUS, za tego płatnika zostaną sporządzone z urzędu dokumenty ubezpieczeniowe - zgłoszeniowe, wyrejestrowujące i rozliczeniowe - za okres wskazany w decyzji (art. 38a ust. 2 ustawy systemowej po nowelizacji).

PRZYKŁAD

Załóżmy, że w wyniku kontroli w spółkach opisanych w poprzednim przykładzie ZUS wydał decyzję ustalającą jako płatnika składek spółkę B. Decyzja została wydana zarówno w odniesieniu do spółki A (uznanej za podmiot zgłaszający ubezpieczonych do ubezpieczeń społecznych), jak i w odniesieniu do spółki B (uznanej za płatnika składek). Spółki odwołały się od decyzji ZUS, ale przegrały proces przed sądem. Po uprawomocnieniu decyzji ZUS sporządzi z urzędu dokumenty zgłoszeniowe i rozliczeniowe na kontach obu firm ("wyzeruje" dokumentację spółki A, która nie jest płatnikiem, i skoryguje raporty rozliczeniowe w spółce B, uznanej za płatnika składek). Na koncie spółki B. powstanie ogromne zadłużenie z tytułu nieopłaconych za zleceniobiorców składek na ubezpieczenia społeczne.

 

Nadpłacone składki na poczet zaległości w innej firmie

Kolejne uprawnienia ZUS, które przewiduje omawiana nowelizacja, idą jeszcze dalej. Dotyczą składek opłaconych przez podmiot, który w decyzji ZUS został uznany za "podmiot zgłaszający do ubezpieczeń", a nie za płatnika składek. Podmiot ten nie będzie mógł ubiegać się o zwrot nadpłaconych składek (nadpłata wynika z faktu, że składki zostały opłacone przez podmiot, który w ogóle nie jest - zdaniem ZUS - płatnikiem). Kwoty tych składek ZUS z urzędu zaliczy na poczet zaległych, bieżących lub przyszłych należności, ale nie tego podmiotu, który dokonał wpłat, lecz podmiotu, który został uznany za płatnika. Nowelizacja stanowi wprost, że w takiej sytuacji nie mają żadnego zastosowania przepisy art. 24 ust. 6a-6f ustawy systemowej, a zatem te, które dotyczą zasad ubiegania się o zwrot nadpłaconych składek z ZUS (art. 38a ust. 4 ustawy systemowej po nowelizacji).

PRZYKŁAD

Analizując dalszą sytuację spółek A i B, przedstawionych we wcześniejszych przykładach, należy przypomnieć, że spółka A opłacała składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne za zleceniobiorców (od przychodów w wysokości 50 zł miesięcznie za każdego zleceniobiorcę). Teoretycznie zatem po "wyzerowaniu" dokumentacji na koncie tej spółki powinna powstać nadpłata składek - ponieważ składki, które zostały opłacone, były nienależne. Spółka A nie może jednak wystąpić do ZUS o zwrot nadpłaty. Całość nienależnie opłaconych przez tę spółkę składek zostanie zaliczona na poczet zadłużenia, które powstało w spółce B. Nie ma ona żadnej możliwości uzyskania zwrotu tych składek, ponieważ nowe przepisy wyłączają w tym przypadku możliwość wykorzystania zwykłych zasad dotyczących nienależnie opłaconych składek.

 

Nowe zasady dotyczące nienależnie nadpłaconych składek odnoszą się nie tylko do należności powstałych od dnia wejścia w życie nowelizacji. Nowe przepisy (art. 5 ust. 1, ust. 2, ust. 3 ustawy nowelizującej) mają bowiem zastosowanie do:

  • składek nienależnie opłaconych przez podmiot, który zgłosił ubezpieczonych do ubezpieczeń społecznych, przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, i nieprzedawnionych na dzień jej wejścia w życie,
  • składek nienależnie opłaconych przez podmiot, który zgłosił ubezpieczonych do ubezpieczeń społecznych, za okres wskazany w decyzji ZUS ustalającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym,
  • wpłat z tytułu składek, dokonanych po 31 grudnia 2017 r., za okres przed 1 stycznia 2018 r.

Działanie ustawy w tym zakresie, niewątpliwie bardzo niekorzystne z punktu widzenia podmiotów prawa gospodarczego, zostało zatem rozciągnięte na okresy sprzed zmiany przepisów. Budzi to poważne wątpliwości, czy zapisy te nie naruszają ogólnej zasady stanowienia prawa, zgodnie z którą prawo nie może działać wstecz. Opisane powyżej zmiany wejdą w życie po 14 dniach od ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw (obecnie nowelizacja oczekuje na podpis prezydenta).

 

Rachunek składkowy

Kolejna bardzo istotna zmiana przewidziana w omawianej nowelizacji dotyczy sposobu opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne. Do końca 2017 r. składki te nadal będą opłacane na 3 odrębne rachunki (składek społecznych, składki zdrowotnej oraz składek na FP i FGŚP). Od 1 stycznia 2018 r. zasady wpłat ulegną radykalnej zmianie. Należności z tytułu wszystkich składek będą przez każdego płatnika opłacane jedną wpłatą na przydzielony przez ZUS indywidualny numer rachunku składkowego.

UWAGA!

Od 1 stycznia 2018 r. każdy płatnik będzie dokonywał wpłat z tytułu składek jednym przelewem, na własny, indywidualny numer rachunku składkowego.

W odniesieniu do płatników składek, którzy rozpoczną działalność już pod rządami nowych przepisów, ZUS będzie generował i przydzielał płatnikowi indywidualny numer rachunku składkowego niezwłocznie po założeniu jego konta w systemie informatycznym ZUS (art. 43b ust. 1 ustawy systemowej po nowelizacji). O przydzielonym numerze płatnik zostanie poinformowany przez ZUS na piśmie pocztową przesyłką poleconą. Płatnicy, którzy jednocześnie otworzą profil informacyjny płatnika składek w PUE ZUS, otrzymają stosowną informację za pośrednictwem platformy PUE ZUS.

Z kolei dla już istniejących płatników ZUS wygeneruje do 31 grudnia 2017 r. rachunki składkowe i przypisze je do kont płatnika w systemie informatycznym ZUS. O numerze indywidualnego rachunku składkowego płatnicy zostaną poinformowani listem poleconym, a ci, którzy mają założony profil informacyjny w PUE ZUS - otrzymają informację na temat rachunku za pośrednictwem tej platformy. Każdy płatnik powinien uzyskać informację o swoim rachunku składkowym najpóźniej do końca 2017 r. Jeżeli jednak nie otrzyma takiej informacji, jest zobowiązany zwrócić się do ZUS o przekazanie numeru rachunku składkowego przed terminem płatności składek (art. 3 ust. 3 ustawy nowelizującej).

Płatnicy - zarówno już istniejący, jak i nowi, którzy zostaną utworzeni po 31 grudnia 2017 r. - nie będą ponosili skutków błędnego poinformowania przez ZUS o indywidualnym rachunku składkowym. Z kolei brak możliwości identyfikacji wpłaty płatnika składek lub błędne oznaczenie przez płatnika numeru rachunku składkowego nie będzie obciążać ZUS.

Numery rachunków składkowych wygenerowane przez ZUS do 31 grudnia 2017 r. będą aktywne od 1 stycznia 2018 r. ZUS rozpoczyna przygotowania techniczne do wprowadzenia omówionych zmian m.in. przez informowanie płatników o zmianach i przypomnienie o konieczności sprawdzenia i zaktualizowania danych płatnika, które zostały przesłane do ZUS - szczególnie danych adresowych, numeru telefonu i e-maila.

 

Informacja przesłana przez ZUS do użytkowników programu Płatnik i ePłatnik:

Ważna informacja dla płatników składek - jeden indywidualny rachunek w ZUS

 

Szanowny Kliencie, od 1 stycznia 2018 r. jako płatnik składek będziesz dokonywał płatności z tytułu wszystkich składek na jeden indywidualny numer rachunku, jednym standardowym poleceniem przelewu.

Jeszcze w tym roku ZUS poinformuje Cię o indywidualnym numerze konta, abyś wiedział, na jaki rachunek dokonać wpłat z tytułu składek od nowego roku. Jeśli masz profil na Platformie Usług Elektronicznych (PUE ZUS), informacja o numerze rachunku zostanie udostępniona na Twoim koncie. Zaloguj się na PUE i sprawdź swoje dane, szczególnie dane adresowe, nr telefonu i e-mail. Jeśli dane są nieaktualne - uaktualnij je, albo skoryguj. Jeśli nie masz konta na PUE - informacje o rejestracji profilu na PUE znajdziesz na stronie ZUS http://www.zus.pl/pue/rejestracja.

Więcej informacji: Centrum Obsługi Telefonicznej ZUS, tel. 22 560 16 00, osobiście na Salach Obsługi Klientów w każdej Terenowej Jednostce ZUS. Dane kontaktowe dostępne na stronie http://www.zus.pl/ w zakładce Kontakt z ZUS (…).

 

Interpretacje ZUS na nowych zasadach

Dość istotna zmiana została wprowadzona także do art. 83d ustawy systemowej, który dotyczy interpretacji indywidualnych wydawanych przez ZUS. W nowym stanie prawnym ZUS nie wyda płatnikowi interpretacji indywidualnej w zakresie tych elementów stanu faktycznego, które w dniu złożenia wniosku o interpretację są przedmiotem toczącego się postępowania wyjaśniającego lub kontroli albo gdy w tym zakresie sprawa została rozstrzygnięta co do jej istoty w decyzji ZUS. Omawiana zmiana wejdzie w życie w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia ustawy nowelizującej w Dzienniku Ustaw.

PRZYKŁAD

ZUS wszczął u płatnika składek kontrolę w zakresie ustalania podstawy wymiaru składek osób zatrudnionych w spółce, m.in. zleceniobiorców. W czasie toczącej się kontroli płatnik wystąpił do ZUS z wnioskiem o interpretację indywidualną dotyczącą możliwości wyłączenia z podstawy wymiaru składek niektórych przychodów uzyskiwanych przez zleceniobiorcę. W tym zakresie, zgodnie z nowymi przepisami, ZUS odmówi wydania interpretacji, ponieważ elementy stanu faktycznego wskazane we wniosku o interpretację są przedmiotem toczącej się u płatnika kontroli ZUS.

 

PODSTAWA PRAWNA:

art. 1 pkt 1 lit. b i c, pkt 7-8, pkt 10, pkt 17, art. 3, art. 5, art. 7 ustawy z 11 maja 2017 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw - w dniu oddania niniejszego numeru MPPiU do druku ustawa oczekiwała na podpis prezydenta

Joanna Stolarska

ekspert prawa ubezpieczeń społecznych, autorka licznych publikacji i opracowań z zakresu składkowego, były wieloletni pracownik ZUS

 

Inforakademia
Notyfikacje

Czy chcesz otrzymywać informacje o najnowszych szkoleniach? Zgódź się na powiadomienia od wideoakademii

Powiadomienia można wyłączyć w preferencjach systemowych
NIE NIE
TAK TAK