Monitor Prawa Pracy i Ubezpieczeń 8/2017, data dodania: 12.04.2017

Jaka ochrona przed zwolnieniem z pracy przysługuje pracownikowi, który złożył wniosek o urlop macierzyński

Pracownik złożył wniosek o udzielenie części urlopu macierzyńskiego. Chce go kontynuować po wykorzystaniu przez matkę dziecka 14 tygodni urlopu macierzyńskiego. Jednak wniosek złożył już na 8 tygodni przed rozpoczęciem tego urlopu. Czy ochrona przed zwolnieniem z pracy przysługuje mu od dnia złożenia wniosku, jeżeli był on złożony tak wcześnie? Mamy zastrzeżenia do pracy tego pracownika, dlatego chcielibyśmy go zwolnić. Czy możemy to zrobić, jeżeli ma 3-miesięczny okres wypowiedzenia i w jego trakcie będzie przebywał na urlopie macierzyńskim?

PROBLEM

RADA

Ochrona przed zwolnieniem z pracy pracownika-ojca korzystającego z urlopu macierzyńskiego przysługuje od dnia rozpoczęcia korzystania z tego urlopu do dnia jego zakończenia, nie zaś od dnia złożenia wniosku o urlop macierzyński. Pracodawca może więc wypowiedzieć umowę o pracę po złożeniu wniosku o ten urlop, lecz przed rozpoczęciem korzystania z urlopu macierzyńskiego. Jednak upływ okresu wypowiedzenia nie może nastąpić podczas urlopu macierzyńskiego czy rodzicielskiego, o który pracownik też może się ubiegać. Szczegóły w uzasadnieniu.

UZASADNIENIE

W razie rezygnacji matki z urlopu macierzyńskiego po co najmniej 14 jego tygodniach ojciec wychowujący dziecko ma prawo wykorzystać pozostałą część urlopu macierzyńskiego (art. 180 § 4 Kodeksu pracy). Urlopu tego udziela się na pisemny wniosek pracownika, składany w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z części urlopu macierzyńskiego (art. 180 § 9 Kodeksu pracy). Dopuszczalne jest zatem wcześniejsze złożenie wniosku. Pracodawca musi go uwzględnić.

Ochrona jak dla matki dziecka

Ojciec dziecka przebywający na urlopie macierzyńskim i rodzicielskim korzysta z ochrony przed zwolnieniem na takich zasadach jak matka dziecka (art. 177 § 5 Kodeksu pracy). Oznacza to, że pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie urlopu macierzyńskiego pracownika (z wyjątkiem pracowników zatrudnionych na okres próbny nieprzekraczający 1 miesiąca). Wyjątkowo dopuszczalne jest zwolnienie dyscyplinarne, jednak pod warunkiem, że reprezentująca pracownika zakładowa (międzyzakładowa) organizacja związkowa wyrazi zgodę na rozwiązanie umowy. Ponadto umowę można wypowiedzieć pracownikowi korzystającemu z urlopu macierzyńskiego w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy (art. 177 § 4 Kodeksu pracy). Takiej możliwości nie daje natomiast ustawa o zwolnieniach grupowych. Pozwala ona na dokonanie jedynie wypowiedzenia warunków pracy i płacy. Dopuszczalne jest natomiast rozwiązanie umowy w czasie urlopu macierzyńskiego na mocy porozumienia stron.

Dwa zakazy zwolnienia pracownika na urlopie macierzyńskim

Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie urlopu macierzyńskiego/rodzicielskiego. Oznacza to dwa zakazy:

1) zakaz wypowiadania umowy o pracę oraz

2) zakaz rozwiązywania umowy o pracę.

Z drugiego zakazu wynika, że umowa o pracę nie może się rozwiązać podczas urlopu macierzyńskiego/rodzicielskiego, jeżeli pracodawca złożył wypowiedzenie przed jego rozpoczęciem. Jeśli pracodawca najpierw złożył takie wypowiedzenie, a dopiero potem pracownik wystąpił z wnioskiem o urlop macierzyński/rodzicielski, firma ma obowiązek wycofania wypowiedzenia, jeżeli umowa rozwiązałaby się w trakcie urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego. Nie może argumentować, że pracownik składa wniosek o urlop jedynie w celu utrzymania miejsca pracy.

Przykład

Pracodawca wręczył pracownikowi 3-miesięczne wypowiedzenie umowy o pracę. Po dwóch miesiącach okresu wypowiedzenia pracownik złożył wniosek o 6 tygodni urlopu macierzyńskiego. Pracodawca musi wycofać oświadczenie o zwolnieniu, gdyż rozwiązanie umowy przypadłoby na okres urlopu macierzyńskiego.

Ochrona pracownika a data złożenia wniosku o urlop macierzyński

Ochrona podczas urlopu macierzyńskiego trwa od dnia rozpoczęcia tego urlopu do czasu jego zakończenia. Inaczej niż w sytuacji urlopu wychowawczego przepisy nie wiążą ochrony z datą złożenia wniosku. W przypadku pracownicy, która urodziła dziecko, nie ma takiej potrzeby, gdyż przed rozpoczęciem urlopu macierzyńskiego chroni ją przed zwolnieniem stan ciąży.

Nie oznacza to jednak swobody w zwalnianiu po złożeniu przez ojca dziecka wniosku o urlop macierzyński. Przeszkodą jest bowiem zakaz rozwiązywania umów o pracę. Pracodawca może więc wypowiedzieć umowę o pracę po złożeniu przez pracownika wniosku o urlop macierzyński, ale niedopuszczalne jest rozwiązanie umowy o pracę w trakcie trwania urlopu macierzyńskiego. To samo dotyczy urlopu rodzicielskiego.

Przykład

Wieloletni pracownik (okres wypowiedzenia 3 miesiące) wystąpił o urlop macierzyński z 2-tygodniowym wyprzedzeniem po zaprzestaniu korzystania z niego przez matkę dziecka. Następnego dnia pracodawca wręczył mu wypowiedzenie umowy o pracę. Tego dnia pracownik nie był chroniony. Jednak po 2 tygodniach od złożenia wniosku, w okresie wypowiedzenia, rozpoczął urlop macierzyński w wymiarze 6 tygodni, a co za tym idzie - korzystanie z ochrony przed rozwiązaniem umowy o pracę. Po 6 tygodniach urlopu macierzyńskiego pracownik wrócił do pracy, jeszcze w okresie wypowiedzenia. Umowa o pracę z tym pracownikiem rozwiązała się z końcem okresu wypowiedzenia. Gdyby pracownik złożył wniosek o urlop rodzicielski, upływ okresu wypowiedzenia przypadłby na urlop rodzicielski. Wówczas rozwiązanie umowy o pracę byłoby niedopuszczalne i firma musiałaby wycofać wypowiedzenie.

W praktyce może się też zdarzyć, że umowa rozwiąże się, jeżeli okres wypowiedzenia zakończy się przed rozpoczęciem okresu ochronnego, czyli pierwszym dniem korzystania z urlopu macierzyńskiego.

Przykład

Pracownik zatrudniony na czas nieokreślony, który przepracował w firmie 2 lata (okres wypowiedzenia 1 miesiąc), złożył wniosek o urlop macierzyński z 8-tygodniowym wyprzedzeniem, 27 marca 2017 r. Ma on zamiar przejąć ten urlop po wykorzystaniu jego części w wymiarze 14 tygodni przez matkę dziecka. Urlop zamierza rozpocząć 22 maja 2017 r. Następnego dnia po złożeniu wniosku o urlop macierzyński pracodawca wypowiedział mu umowę o pracę. Umowa o pracę rozwiąże się 30 kwietnia 2017 r., a więc przed rozpoczęciem urlopu macierzyńskiego, a tym samym przed okresem ochronnym. Takie postępowanie pracodawcy jest zgodne z prawem. Jednak pracownik może wystąpić do sądu pracy i starać się udowodnić, że przyczyna wypowiedzenia była nieprawdziwa, a jedynym powodem zwolnienia był wniosek o urlop macierzyński.

Ochrona także przed pogorszeniem warunków pracy i płacy

Zakaz wypowiedzenia umowy o pracę stosuje się odpowiednio do wypowiedzenia warunków pracy i płacy (art. 42 § 1 Kodeksu pracy). Oznacza to zakaz pogarszania warunków pracy i płacy pracownikowi przebywającemu na urlopie macierzyńskim/rodzicielskim. Wyjątkowo jest to dopuszczalne w przypadku, gdy pracodawca zmienia warunki pracy całej załogi ustalone w regulaminie wynagradzania lub układzie zbiorowym pracy (art. 772 § 5 oraz art. 24113 § 2 Kodeksu pracy) oraz w razie stosowania ustawy o zwolnieniach grupowych, zarówno przy zwolnieniach grupowych, jak i indywidualnych. Jednak w sytuacji zwolnień grupowych i indywidualnych, jeżeli zmiana warunków powoduje obniżenie wynagrodzenia, pracownikowi przysługuje do końca okresu ochronnego dodatek wyrównawczy.

Przykład

Pracodawca nie jest zadowolony z pracy pracownika korzystającego z urlopu macierzyńskiego dla ojca. Nie może jednak tylko ze względu na niską ocenę pracownika przenieść go na niższe i gorzej płatne stanowisko. Firma (zatrudniająca 20 pracowników) decyduje się na reorganizację i na podstawie ustawy o zwolnieniach grupowych dokonuje takiego przeniesienia pracownika. Takie postępowanie pracodawcy będzie dopuszczalne.

PODSTAWA PRAWNA:

● art. 42, art. 772 § 5, art. 177 § 1-2, § 4-5, art. 180 § 4 i § 9, art. 1821g, art. 24113 § 2 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666; ost.zm. Dz.U. z 2017 r. poz. 60

● art. 1, art. 5 ust. 5 pkt 1, ust. 6, art. 10 ust. 1 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników - j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 1474

Ewa Suknarowska-Drzewiecka

specjalista z zakresu prawa pracy, szkoleniowiec, pracownik naukowy Instytutu Nauk Prawnych PAN

Inforakademia
Notyfikacje

Czy chcesz otrzymywać informacje o najnowszych szkoleniach? Zgódź się na powiadomienia od wideoakademii

Powiadomienia można wyłączyć w preferencjach systemowych
NIE NIE
TAK TAK