23/2017, data dodania: 09.11.2017 Czy indywidualny rozkład czasu pracy może zmieniać dni pracy
PROBLEM
W naszej firmie praca odbywa się od poniedziałku do piątku. Taki rozkład czasu pracy mamy ustalony w regulaminie pracy. Jeden z pracowników złożył wniosek o ustalenie dla niego indywidualnego rozkładu czasu pracy, w którym świadczyłby pracę w takich samych godzinach jak pozostali pracownicy, ale od wtorku do soboty. Z punktu widzenia organizacyjnego pracodawcy taka zmiana nam odpowiada, ale mamy wątpliwości, czy możemy się na to zgodzić. Czy odstępstwo od rozkładu czasu pracy wynikającego z regulaminu pracy jest w tej sytuacji dopuszczalne?
RADA
Tak. Zastosowanie do pracownika, na jego wniosek, indywidualnego rozkładu czasu pracy może polegać na ustaleniu nie tylko innych godzin pracy, ale również innych dni pracy. Niedopuszczalne byłoby jedynie ustalenie indywidualnego rozkładu obejmującego niedzielę, w razie gdy dane prace nie są objęte możliwością ich wykonywania w niedziele albo rozkład miałby w sposób stały obejmować pracę w niedziele.
UZASADNIENIE
Przepisy umożliwiają ustalenie, na pisemny wniosek pracownika, indywidualnego rozkładu pracy dla tej osoby (art. 142 Kodeksu pracy). Indywidualny rozkład nie może wykraczać poza system czasu pracy, którym pracownik jest objęty.
Przykład
Pracownik pracuje w systemie podstawowym czasu pracy. Złożył pracodawcy wniosek o wprowadzenie indywidualnego czasu pracy. Określił w nim, że chciałby świadczyć pracę we wtorki po 10 godzin i w czwartki po 6 godzin, a w pozostałe dni po 8 godzin. Pracodawca nie może zaakceptować wniosku pracownika. Taki rozkład czasu pracy jest bowiem możliwy np. w systemie równoważnym, ale nie w systemie podstawowym, w jakim pracownik pracuje. Zgoda pracodawcy musiałaby zostać poprzedzona wprowadzeniem (poprzez zmianę regulaminu pracy lub obwieszczenia o czasie pracy, jeżeli pracodawca nie wydaje regulaminu) systemu równoważnego dla grupy stanowisk lub działu, w jakim pracuje wnioskujący pracownik.
Drugą istotną kwestią jest to, że indywidualny rozkład czasu pracy może dotyczyć rozkładu czasu pracy, a nie innych kwestii związanych z czasem pracy. Nie obejmuje np. okresów rozliczeniowych czasu pracy.
Najczęściej wnioski o wprowadzenie indywidualnego czasu pracy są podyktowane sytuacją rodzinną (np. odbieranie dziecka z przedszkola) lub dojazdem do pracy (np. związane z rozkładem jazdy autobusów podmiejskich).
Wniosek pracownika dotyczy rozkładu czasu pracy, którym jest objęty na podstawie regulacji wewnętrznych. Jednym z istotnych elementów regulaminu pracy jest rozkład czasu pracy. Rozkład czasu pracy zawarty w regulaminie pracy określa ramy, w jakich można planować pracę poszczególnych osób. Grafik pracy pracownika musi być zgodny z ogólnymi zapisami dotyczącymi rozkładu czasu pracy zawartymi w regulaminie. Jeżeli regulamin wprowadza stały rozkład dzienny i godzinowy (np. praca od poniedziałku do piątku w godzinach od 8.00 do 16.00), to nie tworzy się harmonogramów, gdyż nie ma takiej potrzeby. Z samego zapisu regulaminu pracy wprost wynika, w jakich godzinach i dniach pracy pracownik powinien pracować.
Podstawową kwestią w odniesieniu do pytania jest to, że rozkład czasu pracy to pojęcie obejmujące nie tylko przedziały godzinowe pracy, ale również dni, które są dniami pracy. W związku z tym nie ma przeciwwskazań prawnych, by na wniosek pracownika pracodawca wyraził zgodę na wykonywanie przez niego pracy w innych dniach niż pozostałe osoby. W szczególności w zakresie wskazanym w pytaniu - sobota jako dzień kalendarzowy nie jest traktowana przez przepisy w żaden szczególny sposób. Zmiana rozkładu czasu pracy Państwa pracownika nie będzie naruszała zasady przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy (pracownik w każdym tygodniu nadal będzie świadczył pracę przez 5 dni). Nie byłaby również naruszeniem przepisów szczególnych, np. odnoszących się do czasu pracy pracowników niepełnosprawnych. Pracują oni bowiem w stałej liczbie godzin tygodniowo (40 lub 35 godzin w zależności od stopnia niepełnosprawności), ale nie są do tej pracy przypisane konkretne dni kalendarzowe.
Pracodawca nie mógłby jednak wyrazić zgody na zmianę dni w rozkładzie czasu pracy, gdyby pracownik wnioskował, by jego rozkład czasu pracy zaczął obejmować pracę w niedzielę. W takim przypadku jego praca musiałaby być wymieniona w katalogu prac, których wykonywanie jest dopuszczalne w niedziele (art. 15110 Kodeksu pracy). Dotyczy to np. pracy zmianowej, prac w branży gastronomicznej, hotelarskiej, transporcie. Ponadto poza pracownikami instytucji kultury i stosowaniem tzw. weekendowego systemu czasu pracy każdy pracownik musi mieć zapewnioną wolną co najmniej jedną niedzielę raz na 4 tygodnie. To pośrednio wyklucza zgodę pracodawcy na zmianę rozkładu w każdym przypadku, gdyby wniosek pracownika obejmował stałą pracę w niedziele.
Przykład
Pracownik złożył wniosek o pracę w indywidualnym rozkładzie czasu pracy, w którym pracowałby stale od środy do niedzieli. Pracodawca nie może wyrazić zgody na taki rozkład czasu pracy, ponieważ pracownik nie będzie miał zapewnionej wolnej niedzieli raz na 4 tygodnie. Jeżeli jednak pracownik złożyłby wniosek o wprowadzenie rozkładu obejmującego pracę w pierwszą i ostatnią niedzielę miesiąca, a w pozostałych tygodniach niedziele miałby wolne, to zgoda pracodawcy byłaby możliwa (przy założeniu, że wykonywana praca jest dopuszczalna w niedziele).
Podstawa prawna:
art. 142, art. 150 § 1, art. 15110, art. 15112 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666; ost.zm. Dz.U. z 2017 r. poz. 962
Marek Rotkiewicz,
ekspert z zakresu prawa pracy, ubezpieczeń społecznych, prawa cywilnego i prawa Unii Europejskiej, autor ponad 1500 publikacji
