Prawo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych mają ubezpieczeni podlegający ubezpieczeniu chorobowemu - dobrowolnie lub obowiązkowo.

Przy ustalaniu prawa do wynagrodzenia lub zasiłku chorobowego obowiązuje tzw. okres wyczekiwania, który wynosi odpowiednio:

● 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego - dla osób podlegających temu ubezpieczeniu obowiązkowo, lub

● 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego - dla osób podlegających temu ubezpieczeniu dobrowolnie.

Po upływie tego okresu ubezpieczony nabywa prawo do świadczeń.

Kto ma prawo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych

Świadczenia z ubezpieczenia chorobowego obejmują:

● zasiłek chorobowy,

● świadczenie rehabilitacyjne,

● zasiłek wyrównawczy,

● zasiłek macierzyński,

● zasiłek opiekuńczy

(art. 2 ustawy zasiłkowej).

W przypadku pracowników, osób wykonujących pracę nakładczą oraz osób odbywających służbę zastępczą za czas niezdolności do pracy wskutek:

● choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,

● wypadku w drodze do pracy lub z pracy,

● choroby przypadającej w czasie ciąży,

● poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów

przed uzyskaniem prawa do zasiłku chorobowego w pierwszej kolejności przysługuje prawo do wynagrodzenia chorobowego łącznie przez okres 33 dni w ciągu roku kalendarzowego, a w przypadku pracownika, który ukończył 50. rok życia - łącznie przez okres 14 dni (art. 92 Kodeksu pracy).

Zaliczanie okresów ubezpieczenia do okresu wyczekiwania

Do okresów obowiązkowego lub dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego wlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego. Do tego okresu wlicza się także okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników, określonemu w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników (art. 4 ust. 1-2 ustawy zasiłkowej).

Przykład

Z pracownikiem zawarto umowę o pracę na okres próbny od 1 lipca do 30 września 2016 r. 20 lipca pracownik stał się niezdolny do pracy z powodu choroby. Przed podjęciem zatrudnienia, w okresie od 1 grudnia 2015 r. do 25 czerwca 2016 r., wykonywał pracę na podstawie umowy o pracę. W związku z tym, że łączny okres ubezpieczenia chorobowego, przed przerwą nieprzekraczającą 30 dni i po tej przerwie, wynosi ponad 30 dni, pracownik nabył prawo do świadczenia chorobowego od pierwszego dnia niezdolności do pracy.

Przykład

Osoba fizyczna 1 sierpnia 2016 r. rozpoczęła wykonywanie pracy na podstawie umowy zlecenia. Ponieważ jest to jedyny tytuł do ubezpieczeń tej osoby, zleceniodawca zgłosił ją do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowych i wypadkowego oraz do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego. Osoba ta złożyła równocześnie wniosek o objęcie jej dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. 15 sierpnia 2016 r. stała się niezdolna do pracy z powodu choroby. Przed zawarciem umowy zlecenia osoba ta była zatrudniona w innym podmiocie na podstawie umowy o pracę w okresie od 1 czerwca do 15 lipca 2016 r. Łączny okres ubezpieczenia chorobowego, przed przerwą nieprzekraczającą 30 dni i po tej przerwie, wyniósł mniej niż 90 dni, dlatego zleceniobiorca nie nabył prawa do zasiłku chorobowego.

Prawo do wynagrodzenia lub zasiłku chorobowego bez okresu wyczekiwania mają osoby, które podlegały ubezpieczeniu chorobowemu obowiązkowo przez okres co najmniej 10 lat i obecnie mają obowiązkowy tytuł do ubezpieczenia chorobowego. Nie ma znaczenia długość przerwy między okresami tego ubezpieczenia, przy czym do okresu obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego nie zalicza się okresu urlopu wychowawczego i bezpłatnego oraz okresów:

● pozostawania zarejestrowanym jako bezrobotny, zarówno z prawem do zasiłku dla bezrobotnych, jak i bez tego prawa, po 31 grudnia 1998 r.,

● pobierania zasiłku chorobowego, zasiłku macierzyńskiego lub świadczenia rehabilitacyjnego, przysługujących za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia,

gdyż w tych okresach osoby nie podlegają ubezpieczeniu chorobowemu (art. 4 ust. 3 pkt 3 ustawy zasiłkowej oraz pkt 18-21 komentarza ZUS do ustawy zasiłkowej).

Przykład

Firma zawarła z pracownicą 1 sierpnia 2016 r. umowę o pracę na czas określony. 10 sierpnia osoba ta stała się niezdolna do pracy z powodu choroby. Na druku ZUS ZLA widnieje kod B (ciąża). Ze złożonych świadectw pracy wynika, że łączny staż pracy tej osoby wynosi 10 lat i 5 miesięcy i ostatnie zatrudnienie ustało 31 grudnia 2015 r. W jednym z zakładów pracy pracownica przebywała na 3-letnim urlopie wychowawczym. Od 1 stycznia do 31 lipca 2016 r. była zarejestrowana w urzędzie pracy jako osoba bezrobotna z prawem do zasiłku.

W związku z tym pracodawca ma obowiązek wyłączyć z 10-letniego okresu podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu chorobowemu okres przebywania pracownicy na urlopie wychowawczym oraz okres pozostawania w rejestrze osób bezrobotnych. Pracownicę obowiązuje okres wyczekiwania. Prawo do wynagrodzenia chorobowego przysługuje jej od 31 sierpnia 2016 r.

Prawo do zasiłku absolwentów, posłów i senatorów

Absolwentom szkół i szkół wyższych przysługuje wynagrodzenie lub zasiłek chorobowy od pierwszego dnia objęcia ubezpieczeniem chorobowym (dobrowolnym lub obowiązkowym), jeżeli zostali objęci tym ubezpieczeniem lub przystąpili do niego w ciągu 90 dni od ukończenia szkoły, przy czym za dzień ukończenia szkoły przyjmuje się odpowiednio:

● dzień podany w świadectwie jako dzień ukończenia szkoły,

● dzień złożenia egzaminu dyplomowego,

a w przypadku kierunków:

● lekarskiego, lekarsko-dentystycznego i weterynarii - dzień złożenia ostatniego wymaganego planem studiów egzaminu,

● farmacja - dzień zaliczenia ostatniej przewidzianej w planie studiów praktyki

(art. 4 ust. 3 pkt 1 ustawy zasiłkowej oraz pkt 22-23 komentarza do ustawy zasiłkowej).

Przykład

Pracownik został zatrudniony 3 czerwca 2016 r. Jest to jego pierwsza w życiu praca. Egzamin dyplomowy złożył 7 czerwca 2016 r. Pracownik od 27 czerwca 2016 r. stał się niezdolny do pracy z powodu choroby. W celu nabycia prawa do wynagrodzenia chorobowego, a następnie zasiłku musi spełniać warunek posiadania co najmniej 30-dniowego okresu podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. W dniu podjęcia zatrudnienia pracownik nie miał statusu absolwenta, a tym samym nie nabył prawa do wynagrodzenia za czas choroby. Gdyby podjął zatrudnienie np. od 8 czerwca 2016 r., będąc od tego dnia absolwentem, nabyłby prawo do wynagrodzenia chorobowego od pierwszego dnia niezdolności do pracy.

Od pierwszego dnia podlegania obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu prawo do wynagrodzenia lub zasiłku chorobowego przysługuje posłom i senatorom, którzy przystąpili do tego ubezpieczenia w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji.

Wypadek w drodze do pracy lub z pracy

Jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy, niezależnie od tego, czy dana osoba podlega obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu, wynagrodzenie lub zasiłek chorobowy przysługują od pierwszego dnia objęcia ubezpieczeniem chorobowym (art. 4 ust. 3 pkt 2 ustawy zasiłkowej), czyli bez tzw. okresu wyczekiwania.

Przykład

Osoba fizyczna rozpoczęła 25 lipca 2016 r. wykonywanie pracy na podstawie umowy zlecenia, która stanowi jej jedyny tytuł do ubezpieczeń. W związku z tym zleceniodawca zgłosił tę osobę do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowych i wypadkowego oraz do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego. Zleceniobiorca 1 sierpnia 2016 r. złożył wniosek o objęcie go dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. 10 sierpnia 2016 r. stał się niezdolny do pracy w związku z wypadkiem w drodze do pracy. Przysługuje mu prawo do zasiłku chorobowego od pierwszego dnia niezdolności do pracy.

Zasiłek macierzyński i opiekuńczy - bez okresu wyczekiwania

Zasiłek macierzyński i opiekuńczy przysługuje niezależnie od okresu podlegania ubezpieczeniu chorobowemu (obowiązkowo lub dobrowolnie). Oznacza to, że ubezpieczony nabywa do niego prawo bez okresu wyczekiwania.

Przykład

Z pracownikiem zawarto 1 sierpnia 2016 r. umowę o pracę na okres próbny. W związku z urodzeniem się dziecka pracownik złożył wniosek o 1-tygodniowy urlop ojcowski, który rozpoczął 25 sierpnia 2016 r. W związku z przysługującym prawem do urlopu ojcowskiego za cały jego okres pracownik nabywa prawo do zasiłku macierzyńskiego.

Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego

Niezależnie od okresu podlegania ubezpieczeniu wypadkowemu osobom, które w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej stały się niezdolne do pracy, przysługuje zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego. Zasiłek ten przysługuje także wówczas, gdy niezdolność do pracy wynika z późniejszych następstw zaistniałych w stanie zdrowia w związku ze stwierdzonym wcześniej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową.

UWAGA!

Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego przysługuje bez okresu wyczekiwania, od pierwszego dnia niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową.

Pracownikom, osobom wykonującym pracę nakładczą oraz osobom pełniącym służbę zastępczą za czas niezdolności do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej nie przysługuje prawo do wynagrodzenia chorobowego, o którym mowa w art. 92 Kodeksu pracy. Od pierwszego dnia niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową osoby te mają prawo do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego, chyba że zachowują prawo do wynagrodzenia za cały okres niezdolności do pracy na podstawie odrębnych przepisów.

Przykład

Nowo zatrudniony pracownik 15 sierpnia 2016 r. stał się niezdolny do pracy z powodu wypadku, któremu uległ w pracy. Pracownik, niezależnie od długości okresu podlegania ubezpieczeniu wypadkowemu, od 15 sierpnia 2016 r. nabył prawo do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego.

Podstawa prawna:

● art. 2, art. 4 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa - j.t. Dz.U. z 2016 r., poz. 372; ost.zm. Dz.U. z 2016 r., poz. 1265

● art. 92 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2014 r., poz. 1502; ost.zm. Dz.U. z 2016 r., poz. 1053

● art. 1 i 3 ustawy z 30 października 2012 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych - j.t. Dz.U. z 2015 r., poz. 1242

● art. 6 i art. 12 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - j.t. Dz.U. z 2016 r., poz. 963

Przemysław Jeżek

trener z zakresu prawa pracy i rozliczania wynagrodzeń, doradca współpracujący z firmami szkoleniowymi, zdobywca tytułu "Kadrowy roku"