Interpretacja indywidualna z dnia 22.02.2013, sygn. ILPB2/415-1061/12-2/TR, Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu, sygn. ILPB2/415-1061/12-2/TR

Podatek dochodowy od osób fizycznych w zakresie opodatkowania zadośćuczynienia za mobbing

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2012 r., poz. 749 ze zm.) oraz § 2 i § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 ze zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko, reprezentowanej przez pełnomocnika, przedstawione we wniosku z dnia 16 listopada 2012 r. (data wpływu: 23 listopada 2012 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania zadośćuczynienia za mobbing jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 23 listopada 2012 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania zadośćuczynienia za mobbing.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

Wyrokiem z dnia 24 lutego 2012 r. Sąd Rejonowy zasądził od pracodawcy (Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta) na rzecz pracownika Zainteresowanej kwotę 25 000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznany mobbing. Pełnomocnik pracodawcy, powołując się na art. 18 ust. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 20 ust. 1 tejże ustawy zwrócił się do pracownika o zwrot wpłaconej kwoty 3 427,50 zł, jako kwoty podlegającej potrąceniu z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, którą uiścił płatnik składek pracodawca. Zdaniem pracownika, zasądzona prawomocnym wyrokiem kwota zadośćuczynienia za krzywdę wywołaną mobbingiem nie powinna być pomniejszana o wysokość składek na ubezpieczenia społeczne, gdyż zadośćuczynienie nie stanowi przychodu z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Pełnomocnik Wnioskodawczyni zwrócił się z zapytaniem prawnym do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych pismem z dnia 30 sierpnia 2012 r. W odpowiedzi organ rentowy uznał, iż nie jest właściwy by rozstrzygać jednoznacznie przedmiotową sprawę, gdyż ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych odwołuje się bezpośrednio do przepisów podatkowych. W związku z tym, to organ skarbowy władny jest dokonać stosownej wykładni przepisu określającego pojęcie przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Stąd jak wskazała Wnioskodawczyni niniejszy wniosek o interpretację przepisu art. 11 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 1 i art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy kwota zasądzonego w postępowaniu sądowym na rzecz pracownika zadośćuczynienia z tytułu doznanego mobbingu stanowi przychód w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 16 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych...

Zdaniem Wnioskodawczyni, nie można uznać, iż zasądzone zadośćuczynienie za doznany mobbing stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy.

Zgodnie z przepisem art. 18 ust. 1 i 2 w związku z art. 20 ust. 1 podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia chorobowe, wypadkowe, emerytalne i rentowe jest przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy (...). Z kolei art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r., poz. 361 ze zm.) stanowi, iż źródłem przychodu jest między innymi stosunek pracy.

Natomiast według art. 11 ust. 1 ww. ustawy przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze oraz wartość pieniężna otrzymanych świadczeń w naturze i innych, nieodpłatnych świadczeń. Przychody ze stosunku pracy to wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężna świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych (art. 12 ust. 1 ww. ustawy).

Przede wszystkim źródłem zadośćuczynienia nie jest stosunek pracy, lecz orzeczenie sądowe wydane w sprawie o mobbing. Bez wniesienia powództwa przez Zainteresowaną nie powstałby po stronie pracodawcy obowiązek odszkodowawczy. Fakt ten przesądza znacząco o kierunku rozstrzygnięcia przedstawionych przez stronę pozwaną wątpliwości. Roszczenie z art. 943 § 3 k.p. ma charakter odszkodowawczy i stanowi regulację szczególną wobec przepisów Kodeksu cywilnego stanowiących podstawę dochodzenia odszkodowania za doznaną szkodę lub zadośćuczynienia za powstałą krzywdę. Gdyby ustawodawca nie umieścił w Kodeksie pracy przepisu art. 943 § 3, pracownik mógłby dochodzić roszczeń za doznaną krzywdę wywołaną działaniem lub zachowaniem wypełniającym znamiona mobbingu na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego bez konieczności udowadniania istnienia stosunku pracy pomiędzy stronami sporu. Łączący strony stosunek pracy służy jedynie kwalifikacji deliktu do szczególnej podstawy prawnej w Kodeksie pracy.

Odnieść należy się do interpretacji przedłożonej przez pełnomocnika pracodawcy, który twierdzi, iż powołana na podstawie przepisów ww. ustaw definicja przychodu określa szczegółowo co wchodzi w skład tego pojęcia, a wszelkie wyłączenia z tego zakresu określa § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. Nr 161, poz. 1106 ze zm.).

Zdaniem Wnioskodawczyni, nieumieszczenie zadośćuczynienia w katalogu zawartym w ww. rozporządzeniu świadczy o tym, iż nie podlega ono wykluczeniu z zakresu pojęciowego przychodu. Jak powyżej wskazano, przede wszystkim źródłem zadośćuczynienia nie jest stosunek pracy, lecz wyrok Sądu Rejonowego zasądzający świadczenie pieniężne na pracownika, co jednoznacznie dyskwalifikuje zastosowanie tych regulacji do roszczeń powódki.

W dalszej kolejności Zainteresowana wskazała, iż zgodnie z § 1 ww. rozporządzenia wymienione w § 2 rozporządzenia i w art. 18 ust. 2 u.s.u.s. przychody nie stanowią podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Wnioskodawczyni stwierdziła, iż jest to zamknięty katalog wyłączeń. Przyjmując (hipotetycznie) za stroną pozwaną, iż źródłem zadośćuczynienia z tytułu mobbingu jest stosunek pracy, katalogu przychodów wyłączonych w § 2 rozporządzenia nie można interpretować jedynie ściśle literalnie, gdyż nie sposób ująć w jednym przepisie wszystkich rodzajów świadczeń pieniężnych przysługujących pracownikowi ze stosunku pracy.

Zgodnie z powyższym, na szczególną uwagę zasługuje pkt 3 i 4 w § 2 ust. 1 rozporządzenia, które wyłączają świadczenia odszkodowawcze określonego rodzaju jako podstawy podlegające oskładkowaniu ZUS.

§ 2 ust. 1

3) odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania jej bez wypowiedzenia, skrócenia okresu jej wypowiedzenia, niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy,

4) odszkodowania wypłacone byłym pracownikom po rozwiązaniu stosunku pracy, na podstawie umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 1012 Kodeksu pracy.

Dokonując wykładni a minori ad maius wobec przepisów cytowanych powyżej, przyjąć należy, iż skoro przychodem podlegającym oskładkowaniu nie są odszkodowania wypłacane pracownikowi z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, ani odszkodowania wypłacane pracownikom po rozwiązaniu stosunku pracy na podstawie umowy o zakazie konkurencji, to tym bardziej przychodem w rozumieniu przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie jest zadośćuczynienie za krzywdę wywołaną mobbingiem w pracy. Wszystkie ww. świadczenia mają charakter odszkodowawczy, a pracownik zyskuje do nich prawo dopiero po wytoczeniu powództwa przeciwko pracodawcy i ich zasądzeniu w orzeczeniu sądowym. Zatem, ich bezpośrednią podstawą nie jest stosunek pracy, lecz wyrok Sądu Pracy. Nieujawnienie zadośćuczynienia w katalogu wyłączeń w § 2 rozporządzenia nie świadczy o tym, że zamiarem ustawodawcy było pozostawienie tego rodzaju świadczenia pieniężnego w kręgu przychodów, od których należy potrącić składki na ubezpieczenia społeczne. Wynika to raczej z faktu, iż nie sposób wymienić w jednym artykule wszystkich przychodów podlegających wyłączeniu. Stosując tę regulację należy zatem odwołać się do wykładni logicznej i intencjonalnej. Z tego względu od zasądzonego prawomocnym wyrokiem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wywołaną mobbingiem nie należy potrącać składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, gdyż nie jest to przychód, którego źródłem jest bezpośrednio stosunek pracy.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawczyni w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2012 r., poz. 361 ze zm.), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Z przepisu art. 11 ust. 1 ww. ustawy wynika, iż przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

W myśl art. 10 ust. 1 ww. ustawy, źródłami przychodów są: stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura lub renta (pkt 1) oraz inne źródła ( pkt 9).

Na mocy art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Natomiast w myśl art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Do kategorii przychodów określonych w art. 20 ust. 1 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 9 ww. ustawy zalicza się wszystkie te przychody, które nie zostały enumeratywnie wymienione jako źródła przychodów określonych w art. 10 ust. 1 pkt 1-8 powołanej ustawy.

W myśl art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy, wolne od podatku dochodowego są: otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem:

1. określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
2. odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
3. odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
4. odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,
5. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
6. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,
7. odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.

Należy jednak podkreślić, że zwolnieniem określonym w art. 21 ust. 1 pkt 3 cyt. ustawy objęte są tylko te odszkodowania, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw.

Regulacje prawne dotyczące mobbingu zawarte zostały w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t. j. Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.). W myśl art. 94³ § 3 ustawy Kodeks pracy, pracownik, u którego mobbing wywołał rozstrój zdrowia, może dochodzić od pracodawcy odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Pracownik, który wskutek mobbingu rozwiązał umowę o pracę, ma prawo dochodzić od pracodawcy odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów (art. 94³ § 4 ustawy Kodeks pracy). Oświadczenie pracownika o rozwiązaniu umowy o pracę powinno nastąpić na piśmie z podaniem przyczyny, o której mowa w § 2, uzasadniającej rozwiązanie umowy (art. 94³ § 5 Kodeksu pracy).

Z przedstawionego we wniosku opisu stanu faktycznego wynika, iż wyrokiem z dnia 24 lutego 2012 r. Sąd Rejonowy zasądził od pracodawcy na rzecz pracownika Zainteresowanej kwotę 25 000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznany mobbing.

Przenosząc przedstawioną sytuację na grunt przepisów prawa wskazać należy, iż jako że zadośćuczynienia z tytułu mobbingu wypłacane są na podstawie regulacji Kodeksu pracy określających zasady ich ustalania, to zgodnie z ww. art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przychód z tego tytułu korzysta ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Odnośnie kwalifikacji do źródła przychodu, wskazać należy, iż użyty w treści art. 12 ust. 1 cyt. ustawy podatkowej zwrot w szczególności oznacza, iż wymienione w nim kategorie przychodów zostały wymienione jedynie przykładowo. Przychodem ze stosunku pracy i stosunków pokrewnych są więc wszelkiego rodzaju wypłaty i świadczenia skutkujące u podatnika powstaniem przysporzenia majątkowego, mające swoje źródło w łączącym pracownika z pracodawcą stosunku pracy lub stosunku pokrewnym. Innymi słowy, o tym, czy świadczenie jest przychodem ze stosunku pracy decyduje okoliczność, czy może je otrzymać wyłącznie pracownik aktualnie lub w przeszłości związany z pracodawcą, czy inna osoba, nie związana z pracodawcą.

Z treści przepisów art. 943 § 3-5 Kodeksu pracy jednoznacznie wynika, iż zadośćuczynienia za mobbing może dochodzić jedynie pracownik (lub były pracownik art. 943 § 4 ustawy Kodeks pracy) od pracodawcy, nie zaś od innych osób. Bezsprzecznie zatem odszkodowanie z tego tytułu ma swoje źródło w łączącym pracownika z pracodawcą stosunku pracy. Podkreślić również należy, iż o zakwalifikowaniu świadczenia do przychodów z pracy nie przesądza fakt pozostawania danej osoby w stosunku zatrudnienia w momencie otrzymania przychodu. Przepisy art. 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych mają także zastosowanie do wypłat po ustaniu zatrudnienia. Istotnym jest fakt, iż świadczenie przyznane byłemu pracownikowi ma źródło w łączącym go w przeszłości stosunku pracy, o którym mowa w art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Reasumując, stwierdzić należy, iż zasądzone Wnioskodawczyni zadośćuczynienie z tytułu mobbingu stanowi dla Niej przychód ze stosunku pracy, o którym mowa w art. 12 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Jednocześnie wskazać należy, iż rzeczony przychód na mocy art. 21 ust. 1 pkt 3 cyt. ustawy podatkowej korzysta ze zwolnienia przedmiotowego z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawczynię i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, ul. Św. Mikołaja 78/79, 50-126 Wrocław, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi t. j. Dz. U. z 2012 r., poz. 270). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.

Wniosek ORD-IN

Treść w pliku PDF 877 kB

Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu