Kto skorzysta z abolicji

Umorzeniu podlegają wyłącznie nieopłacone zaległości na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz wypadkowe za poszczególne okresy (miesiące) od 1 stycznia 1999 r. do 28 lutego 2009 r., powstałe z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Umorzenie składek na ubezpieczenia społeczne skutkuje również umorzeniem zaległości na ubezpieczenie zdrowotne oraz FP za te same okresy, w których występują długi z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. Natomiast osoby, które posiadają wyłącznie nieopłacone składki na ubezpieczenie zdrowotne czy Fundusz Pracy, nie mogą skorzystać z abolicji.

Wraz z umorzeniem wskazanych długów abolicji podlegają także należne od nich:

● odsetki za zwłokę,

● opłaty prolongacyjne,

● koszty upomnienia,

● opłaty dodatkowe, a także

● naliczone koszty egzekucyjne.

PRZYKŁAD

Wiesław R. posiada zaległości (z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne i Fundusz Pracy) z działalności gospodarczej za okres od stycznia 2000 r. do lutego 2009 r. Wszystkie wskazane długi podlegają umorzeniu na podstawie przepisów ustawy o abolicji.

Robert K. posiada zaległości z działalności gospodarczej za okres od stycznia 2000 r. do lutego 2009 r., ale wyłącznie na ubezpieczenie zdrowotne (nie był on zobowiązany do opłacania innych składek ze względu na zbieg tytułów do ubezpieczeń). W tym przypadku Robert K. nie może liczyć na umorzenie zaległości, bo nie posiada zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne.

Z umorzenia skorzystają zarówno osoby, które prowadziły działalność jednoosobową, jak i ci, którzy działali w formie spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej, a także wspólnicy jednoosobowych spółek z o.o. Umorzenie długów przysługuje także spadkobiercom lub osobom trzecim (np. rozwiedziony małżonek, członek rodziny, w tym osoba pozostająca z dłużnikiem we wspólnym pożyciu - np. konkubent), jeżeli w zakresie wymienionych zobowiązań ZUS wydał decyzję o ich odpowiedzialności. Oczywiście w tym przypadku zakres umorzenia zaległości nie może być szerszy niż wskazany w art. 1 ust. 1 ustawy o abolicji. Należy pamiętać, że umorzeniu podlegają wyłącznie zaległości powstałe za osobę prowadzącą działalność gospodarczą.

UWAGA!

Umorzeniu podlegają wyłącznie zaległości powstałe za osobę prowadzącą działalność gospodarczą. Nie można umorzyć nieopłacanych składek za pracowników i osoby współpracujące - będą one musiały zostać opłacone jako warunek skorzystania z abolicji.

Wzór prawidłowo wypełnionego formularza

ZUS nie umarza zaległości z urzędu. Potrzebna jest do tego aktywność osoby zainteresowanej, która powinna w tej sprawie złożyć stosowny wniosek. Nie istnieje żaden urzędowy wzór takiego formularza. Jednak ZUS przygotował formularz, z którego można korzystać.

Osoba zainteresowana może również wystąpić z wnioskiem sporządzonym samodzielnie. Należy jednak pamiętać, aby taki dokument zawierał co najmniej:

● dane indentyfikacyjne wnioskodawcy (adres, NIP, PESEL, REGON),

● datę i miejsce sporządzenia wniosku,

● opcjonalnie telefon kontaktowy oraz np. e-mail,

● podstawę prawną - ustawę z 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność,

● wskazanie statusu wnioskodawcy - np. przedsiębiorca, były przedsiębiorca, osoba trzecia,

● zakres żądania - czyli o co wnioskuje osoba zainteresowana,

● wskazanie okresu, za który wnioskodawca żąda umorzenia; zalecane jest, aby wszyscy zainteresowani w ramach wniosków wskazywali żądanie umorzenia zaległości w całym dozwolonym okresie. Takie prewencyjne działanie służy zabezpieczeniu ich interesów - zwracając się z wnioskiem, nie muszą posiadać przecież dokładnej wiedzy na temat zaległości, które podlegają abolicji, co z kolei rodzić może pewne komplikacje w przypadku niewskazania we wniosku wszystkich okresów, gdzie występują zaległości,

● podpis.

Wniosek o umorzenie można złożyć w terminie 24 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, tj. do 15 stycznia 2015 r. Od tej reguły istnieje pewien wyjątek. Jeżeli decyzję o podleganiu obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym lub decyzję o wysokości zadłużenia z tytułu składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne podlegające abolicji ZUS wyda po dniu wejścia w życie ustawy o abolicji, wniosek o umorzenie można złożyć w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się tej decyzji, chyba że termin 15 stycznia 2015 r. jest dłuższy (art. 1 ust. 5 ustawy o abolicji).

Procedura ZUS

Wskutek skierowania do ZUS wniosku o abolicję dochodzi do wszczęcia postępowania administracyjnego, które kończy się wydaniem decyzji. Zazwyczaj w toku postępowania wydanych jest kilka decyzji, m.in.:

● decyzja umarzająca postępowanie w sprawie - wydawana jest, gdy płatnik zwrócił się o umorzenie okresów, w których nie posiada długów podlegających abolicji (gdyż np. należności zostały już opłacone, przedawniły się, czy też w ogóle w danym miesiącu nie powstały),

● decyzja wstępna - wydawana przez organ rentowy, określająca warunki, których spełnienie umożliwia płatnikowi skorzystanie z abolicji, m.in. konieczność zapłaty, w terminie 12 miesięcy od uprawomocnienia się takiej decyzji, zaległości, które nie podlegają umorzeniu (ewentualnie rozłożenie ich na raty).

Jeśli po uzyskaniu decyzji wstępnej płatnik nie posiada wiedzy co do kwoty zaległości, które będzie musiał spłacić, może wystąpić do ZUS z wnioskiem o udzielenie takich informacji, co w wielu przypadkach ułatwi skorzystanie z abolicji.

PRZYKŁAD

Zbigniew W. posiada zaległości podlegające abolicji za poszczególne miesiące 2005, 2007 i 2008 r. Oprócz tego posiada także długi za lata 2008 i 2009, które nie podlegają umorzeniu (np. zaległości za pracowników). Zwrócił się do ZUS z wnioskiem o umorzenie składek w pełnym zakresie, tj. za lata 1999-2009. ZUS wyda wobec niego decyzję umarzającą postępowanie w zakresie okresów, w których nie występują zaległości podlegające abolicji, oraz decyzję wstępną w odniesieniu do zaległości za okresy, które mogą być umorzone.

Decyzja wstępna nie jest ostatecznym rozstrzygnięciem, które stanowi o umorzeniu zaległości. Umorzenie następuje dopiero wskutek wydania decyzji końcowej, jeśli na dzień jej wydania dana osoba nie posiada niepodlegających umorzeniu zaległości.

Decyzja końcowa

Rozstrzygnięciem, którym ZUS faktycznie umarza zaległości (albo odmawia ich umorzenia), jest decyzja końcowa stanowiąca kolejny i ostatni etap postępowania w sprawie o abolicję. Zawsze poprzedzona jest ona doręczeniem osobie, która zwróciła się z wnioskiem o umorzenie, decyzji wstępnej, o której była mowa powyżej.

Decyzja końcowa, w zależności od tego, czy osoba wnioskująca o abolicję spełniła warunki określone w decyzji wstępnej, czy też nie, prowadzi do formalnego zwolnienia danego podmiotu z długu albo stanowi o odmowie umorzenia zaległości (art. 1 ust. 13 ustawy o abolicji).

UWAGA!

ZUS jest zobowiązany do wydania decyzji końcowej niezwłocznie po uprawomocnieniu się decyzji wstępnej, jeżeli osoba wnioskująca o abolicję spełnia wszystkie warunki do jej przyznania - w szczególności nie posiada zaległości niepodlegających umorzeniu.

Terminy załatwiania sprawy oraz środki odwoławcze

Załatwienie sprawy z wniosku o abolicję powinno nastąpić nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania. W przypadku niezałatwienia sprawy w terminie (niezależnie od przyczyn takiego stanu) ZUS jest zobowiązany zawiadomić stronę, podając przyczyny zwłoki i wskazując nowy termin załatwienia sprawy (art. 36 § 1 k.p.a.). W przypadku niezałatwienia sprawy w terminie lub przewlekłego prowadzenia postępowania stronie służy zażalenie do organu wyższego stopnia, a jeżeli nie ma takiego organu - wezwanie do usunięcia naruszenia prawa (art. 37 § 1 k.p.a.).

Natomiast od wydanej przez ZUS decyzji (zarówno decyzji umarzającej postępowanie w sprawie, decyzji wstępnej, jak i końcowej) stronie służy odwołanie. Wnosi się je za pośrednictwem oddziału ZUS, który wydał decyzję w sprawie, do właściwego sądu okręgowego (wydział pracy i ubezpieczeń społecznych) w terminie miesiąca od doręczenia odpisu decyzji. Odwołanie do sądu przysługuje również w razie niewydania decyzji w terminie 2 miesięcy, licząc od dnia zgłoszenia wniosku o umorzenie (art. 83 ust. 3 ustawy systemowej).

PODSTAWA PRAWNA:

● art. 1 ust. 1, 4-6, 8, 10, 13 i 19, art. 2 ustawy z 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność - Dz.U. z 2012 r., poz. 1551

● art. 35 § 3, art. 36 § 1, art. 37 § 1, art. 64, art. 111 § 1 ustawy z 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego - j.t. Dz.U. z 2013 r., poz. 267; ost.zm. Dz.U. z 2014 r., poz. 183

● art. 83 ust. 3 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - j.t. Dz.U. z 2013 r., poz. 1442; ost.zm. Dz.U. z 2014 r., poz. 598

● art. 476 § 2-3, art. 477⁸ i 477⁹ ustawy z 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - j.t. Dz.U. z 2014 r., poz. 101; ost.zm. Dz.U. z 2014 r., poz. 945

Grzegorz Gębka

doradca podatkowy, prawnik, współautor komentarza do ustawy o abolicji