W 2012 r. organ rentowy wydał decyzję, w której ustalił, że G.W., wykonująca w 1999 r. u płatnika składek pracę na podstawie umowy zlecenia, podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym (decyzja została wydana w związku ze zbiegiem tytułów podlegania ubezpieczeniom społecznym). Płatnik składek wniósł odwołanie. Argumentował, że wydanie decyzji było bezpodstawne i niedopuszczalne wobec przedawnienia zobowiązania składkowego i tym samym niemożności egzekwowania składek za wskazane w decyzji okresy. Organ rentowy utrzymywał jednak, że przedawnienie odnosi się wyłącznie do obowiązku opłacania składek, a nie do ustalenia okresu podlegania ubezpieczeniom społecznym - a zatem wydanie decyzji było prawidłowe.

Stanowisko sądów i Sądu Najwyższego

Sąd okręgowy uznał odwołanie płatnika składek za niezasadne i je oddalił. W ocenie sądu organ rentowy był uprawniony do wydania decyzji o podleganiu ubezpieczeniom społecznym. Bez znaczenia było, że zobowiązanie składkowe uległo przedawnieniu; decyzja bowiem nie dotyczyła obowiązku zapłaty składek.

Płatnik zaskarżył wyrok sądu okręgowego. Sąd apelacyjny rozpoznający sprawę uznał, że istnieją poważne wątpliwości prawne oraz rozbieżności w orzecznictwie i skierował do Sądu Najwyższego pytanie prawne o dopuszczalność wydania decyzji ustalającej podleganie ubezpieczeniom w sytuacji, gdy należności składkowe już uległy przedawnieniu.

Sąd Najwyższy wydał uchwałę, w której potwierdził dopuszczalność nieograniczonego w czasie ustalania przez organ rentowy podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. W ustnym uzasadnieniu uchwały SN wskazał, że obowiązek ubezpieczenia społecznego wynika z przepisów prawa i nie jest uzależniony od woli ubezpieczonego czy organu rentowego. Fakt istnienia takiego stosunku prawnego może mieć znaczenie dla ubezpieczonego nawet po kilkudziesięciu latach (np. przy ustalaniu prawa do emerytury). Przeszkodą do wydania decyzji o podleganiu ubezpieczeniom społecznym nie może być przedawnienie należności z tytułu składek na te ubezpieczenia. Decyzja dotyczy bowiem innej materii niż należności składkowe.

Wnioski z uchwały

Nawet gdy zobowiązanie składkowe uległo przedawnieniu, organ rentowy może wydać decyzję ustalającą podleganie ubezpieczeniom społecznym. Nie ma więc znaczenia, że wobec przedawnienia należności ZUS nie będzie mógł skutecznie egzekwować składek. W razie uprawomocnienia się decyzji o podleganiu ubezpieczeniom płatnik jest zobowiązany w ciągu 7 dni złożyć dokumenty ubezpieczeniowe za okres wskazany w decyzji. W razie niedopełnienia tego obowiązku ZUS może dokonać korekt z urzędu.

dr Aneta Olędzka

ekspert z zakresu prawa pracy, ubezpieczeń i prawa cywilnego