Rachunkowość Budżetowa 7/2017 [dodatek: Rachunkowość w oświacie], data dodania: 21.03.2017

Procedury związane ze zmianami organizacyjnymi w wygaszanych gimnazjach

Koniec roku szkolnego wiąże się z licznymi obowiązkami dyrektorów gimnazjów wygaszanych w wyniku zmian organizacyjnych systemu oświaty. W artykule zostały omówione zadania dotyczące zarówno zmian kadrowych wśród nauczycieli, jak i organizacji roku szkolnego 2017/2018.

Od 1 września 2017 r. rozpocznie się wygaszanie gimnazjów. Chociaż Ministerstwo Edukacji Narodowej zapewnia, że nauczyciele tych szkół będą mogli być przeniesieni do szkół według nowego systemu oświaty, to niewątpliwie ich najbardziej dotknie reforma. Pośrednio zakłada to sam ustawodawca, który przewidział dwa osobne przepisy odnoszące się do zmian w zatrudnieniu nauczycieli w wygaszanych gimnazjach. Procedurę zwolnień albo ograniczenia zatrudnienia nauczycieli gimnazjów, m.in. w 2017 r., określa art. 225 ustawy z 14 grudnia 2016 r. - Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo oświatowe (dalej: ustawa - Przepisy wprowadzające). Nie będą więc w tym zakresie stosowane przepisy ustawy z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (dalej: Karta Nauczyciela). Drugim przepisem jest art. 226 ustawy - Przepisy wprowadzające. Regulacja ta będzie miała jednak zastosowanie dopiero w roku szkolnym 2018/2019.

ZAPAMIĘTAJ!

W latach szkolnych 2017/2018 i 2018/2019 do nauczycieli gimnazjów nie stosuje się art. 20 Karty Nauczyciela.

Należy podkreślić, że art. 225 ustawy - Przepisy wprowadzające dotyczy wyłącznie nauczycieli zatrudnionych na podstawie mianowania lub umowy o pracę na czas nieokreślony. Do pozostałych nauczycieli, czyli zatrudnionych na czas określony, będzie miała zastosowanie ustawa z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (dalej: k.p.).

Tryb dotyczący zmniejszenia zatrudnienia w szkołach w rezultacie zmian organizacyjnych

Procedura uregulowana w art. 225 ustawy - Przepisy wprowadzające różni się znacznie od tej przewidzianej w art. 20 Karty Nauczyciela. Zasadnicza odmienność polega na tym, że art. 20 Karty Nauczyciela odnosi się do nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć. Natomiast art. 225 ustawy - Przepisy wprowadzające dotyczy nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania lub umowy o pracę na czas nieokreślony - bez względu na wymiar zajęć. Ponadto w kwestii ograniczenia zatrudnienia - art. 20 Karty Nauczyciela dotyczy tylko nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania, a art. 225 ustawy - Przepisy wprowadzające mówi o nauczycielu zatrudnionym na podstawie mianowania lub umowy o pracę na czas nieokreślony w pełnym wymiarze. Porównanie wymienionych przepisów powoduje różnice także w zakresie procedury. W art. 20 Karty Nauczyciela dyrektor szkoły rozwiązuje stosunek pracy w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć lub, na wniosek nauczyciela, przenosi go w stan nieczynny. Natomiast w art. 225 ustawy - Przepisy wprowadzające zasada jest odwrotna, tzn. nauczyciel jest przenoszony w stan nieczynny decyzją dyrektora szkoły, chyba że nauczyciel nie wyrazi zgody. Wówczas dyrektor szkoły rozwiązuje z nauczycielem stosunek pracy.

Porównanie zasad przenoszenia w stan nieczynny przedstawia schemat.

Schemat. Procedura przenoszenia nauczyciela w stan nieczynny

infoRgrafika

Wskazane różnice pomiędzy omawianymi przepisami dotyczą również innych zagadnień proceduralnych, które wiążą się też z nowym trybem przenoszenia nauczyciela w stan nieczynny. Porównanie procedur przewidzianych w art. 225 ustawy - Przepisy wprowadzające i w art. 20 Karty Nauczyciela przedstawia tabela.

Więcej o ruchu kadrowym w gimnazjach można przeczytać w dodatku "Rachunkowość w oświacie" do RB 5/2017 w artykule "Reforma systemu oświaty a zmiany kadrowe w szkołach. Część I - nauczyciele".

Tabela. Porównanie procedur w zakresie zmniejszania zatrudnienia w rezultacie zmian organizacyjnych

Wyszczególnienie

Art. 20 Karty Nauczyciela

Art. 225 ustawy
- Przepisy wprowadzające

Przeniesienie
w stan nieczynny lub ograniczenie zatrudnienia nauczyciela

W razie częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć dyrektor rozwiązuje z nim stosunek pracy lub, na wniosek nauczyciela, przenosi go w stan nieczynny.

Dyrektor może zaproponować ograniczenie zatrudnienia nauczycielowi zatrudnionemu na podstawie mianowania, gdy w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania nie jest możliwe dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć.

Nauczyciela, którego dalsze zatrudnienie w gimnazjum nie jest możliwe ze względu na zmiany organizacyjne powodujące wygaszenie kształcenia, przenosi się w stan nieczynny.

Dyrektor może nauczycielowi zaproponować ograniczenie zatrudnienia oraz informuje go (w formie pisemnej) o zmianach organizacyjnych powodujących wygaszenie kształcenia w gimnazjum.

Nauczyciel, w terminie 7 dni od dnia uzyskania propozycji i informacji, może złożyć oświadczenie o odmowie przejścia w stan nieczynny albo może wyrazić zgodę na ograniczenie zatrudnienia.

Konsekwencje braku zgody nauczyciela na ograniczenie zatrudnienia

Gdy nauczyciel nie wyrazi zgody na ograniczenie zatrudnienia, rozwiązuje się z nim stosunek pracy.

W przypadku braku oświadczenia o odmowie przejścia w stan nieczynny lub zgody nauczyciela na ograniczenie zatrudnienia dyrektor przenosi go w stan nieczynny albo rozwiązuje się z nim stosunek pracy (jeżeli nauczyciel nie wyraził zgody na przeniesienie w stan nieczynny).

Obowiązek poinformowania związku zawodowego

O zamiarze wypowiedzenia nauczycielowi stosunku pracy dyrektor szkoły zawiadamia reprezentującą nauczyciela zakładową (międzyzakładową) organizację związkową, która w terminie 7 dni od dnia otrzymania zawiadomienia może zgłosić na piśmie dyrektorowi szkoły umotywowane zastrzeżenia. Po rozpatrzeniu stanowiska organizacji związkowej, a także w razie niezajęcia przez nią stanowiska w ustalonym terminie, dyrektor szkoły podejmuje decyzję w sprawie wypowiedzenia.

Brak regulacji

Termin złożenia oświadczenia
o rozwiązaniu stosunku pracy

Dyrektor wypowiada stosunek pracy z trzymiesięcznym wypowiedzeniem. Oświadczenie to musi złożyć do 31 maja. Okres wypowiedzenia może być skrócony do 1 miesiąca, z tym że w takim wypadku nauczycielowi przysługuje odszkodowanie za pozostałą część okresu wypowiedzenia w wysokości wynagrodzenia liczonego jak za okres urlopu wypoczynkowego.

Dyrektor gimnazjum rozwiązuje stosunek pracy z nauczycielem, który nie wyraził zgody na przeniesienie w stan nieczynny lub na ograniczenie zatrudnienia, z końcem roku szkolnego, po uprzednim trzymiesięcznym wypowiedzeniu.

Oświadczenie o rozwiązaniu stosunku pracy dyrektor musi złożyć do 31 maja 2017 r. lub 31 maja 2018 r.

Wniosek
o przeniesienie
w stan nieczynny

Nauczyciel, w terminie do 30 dni od dnia doręczenia wypowiedzenia stosunku pracy, może złożyć pisemny wniosek o przeniesienie w stan nieczynny.

Nie przewidziano takiego rozwiązania.

Wygaszenie stosunku pracy

Stosunek pracy nauczyciela przeniesionego w stan nieczynny wygasa z upływem sześciomiesięcznego okresu pozostawania w stanie nieczynnym.

Stosunek pracy nauczyciela przeniesionego w stan nieczynny wygasa:

 z upływem sześciomiesięcznego okresu pozostawania w stanie nieczynnym,

 z dniem podjęcia zatrudnienia w innej szkole.

Konsultacje związkowe

Zgodnie z procedurą uregulowaną w art. 20 ust. 5a i ust. 5b Karty Nauczyciela, dyrektor szkoły powiadamia zakładową organizację związkową reprezentującą nauczyciela o zamiarze wypowiedzenia nauczycielowi stosunku pracy z przyczyn dotyczących zmian organizacyjnych powodujących wygaszenie kształcenia. Jeśli dyrektor nie jest pewien, czy związek reprezentuje nauczyciela, powinien wcześniej zapytać związek, czy nauczyciel do niego należy, bądź czy organizacja związkowa go reprezentuje. Może również zwrócić się do organizacji o udostępnienie listy pracowników korzystających z jej ochrony. Jednak jeżeli związek odmówi, zasłaniając się np. ochroną danych osobowych, nie zwalnia to dyrektora z obowiązku współdziałania ze związkiem w indywidualnych sprawach ze stosunku pracy. Dyrektor ma wówczas obowiązek zapytania związku konkretnie o zwalnianego nauczyciela (uchwała SN z 21 listopada 2012 r., sygn. akt III PZP 6/12). Związek zawodowy ma 7 dni od otrzymania oświadczenia dyrektora w tej sprawie na zgłoszenie na piśmie umotywowanych zastrzeżeń co do zamiaru wypowiedzenia stosunku pracy.

Mimo zgłoszenia zastrzeżeń przez związek bądź w razie braku jego reakcji w zakreślonym terminie decyzja co do wręczenia wypowiedzenia nauczycielowi (bądź nie) należy do kompetencji dyrektora.

Wskazany przepis Karty Nauczyciela nie będzie miał jednak zastosowania do nauczycieli gimnazjów (art. 227 ustawy - Przepisy wprowadzające). Trudno jednak uznać, że konsultacja ze związkami zawodowymi została całkowicie wyłączona, nawet biorąc pod uwagę fakt, że regulacja art. 225 ustawy - Przepisy wprowadzające i art. 20 Karta Nauczyciela się różni.

Dodać należy, że obowiązek konsultacji ze związkami zawodowymi wynika z art. 38 k.p., zgodnie z którym o zamiarze wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony pracodawca zawiadamia na piśmie reprezentującą pracownika zakładową organizację związkową, podając przyczynę uzasadniającą rozwiązanie umowy (§ 1). Jeżeli zakładowa organizacja związkowa uważa, że wypowiedzenie byłoby nieuzasadnione, może w ciągu 5 dni od otrzymania zawiadomienia zgłosić na piśmie pracodawcy umotywowane zastrzeżenia (§ 2). Po rozpatrzeniu stanowiska organizacji związkowej, a także w razie niezajęcia przez nią stanowiska w ustalonym terminie, pracodawca podejmuje decyzję w sprawie wypowiedzenia (§ 5).

W konsekwencji niedochowanie przez dyrektora szkoły procedury konsultacyjnej powoduje, że rozwiązanie stosunku pracy następuje niezgodnie z prawem, a nauczycielowi przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach pracy i płacy albo o odszkodowanie. Dotyczy to również nauczycieli wygaszanych gimnazjów.

Wypłacenie odpraw

Ustawa - Przepisy wprowadzające w art. 225 ust. 11 mówi, że nauczycielowi zatrudnionemu na podstawie mianowania, z którym rozwiązano stosunek pracy ze względu na zmiany organizacyjne powodujące wygaszenie kształcenia w gimnazjum, przysługuje odprawa w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego. Nauczycielowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, z którym rozwiązano stosunek pracy z wymienionych przyczyn, przysługuje odprawa na podstawie art. 8 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.

Poziom odprawy jest uwarunkowany okresem zatrudnienia w danej szkole i wynosi:

● jednomiesięczne wynagrodzenie - jeśli nauczyciel był zatrudniony krócej niż 2 lata,

● dwumiesięczne wynagrodzenie - jeśli nauczyciel był zatrudniony minimum 2 lata, ale nie dłużej niż 8 lat,

● trzymiesięczne wynagrodzenie - jeśli nauczyciel był zatrudniony ponad 8 lat.

ZAPAMIĘTAJ!

Przy ustalaniu wysokości odprawy nauczyciela zatrudnionego na podstawie umowy o pracę podstawowe znaczenie będzie miał zakładowy staż pracy, czyli okres przepracowany w danej szkole, która rozwiązuje stosunek pracy.

Odprawa ekonomiczna ma górny limit - jeden zainteresowany otrzymuje ją w kwocie nie wyższej niż 15-krotność minimalnego wynagrodzenia za pracę, czyli w 2017 r. odprawa nie może przekroczyć 30 000 zł (15 × 2000 zł). Wysokość odprawy ustalana jest na zasadach obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. W jej wysokości będą więc uwzględnione wszystkie składniki wynagrodzenia, wypłacane w czasie urlopu wypoczynkowego, a więc nie tylko wynagrodzenie zasadnicze, ale także dodatki, wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i doraźne zastępstwa, itd.

W sytuacji gdy po rozwiązaniu stosunku pracy nauczyciel podejmuje zatrudnienie w ramach nowego stosunku pracy już od 1 września 2017 r. (nawet w szkole prowadzonej przez tę samą jednostkę samorządu terytorialnego), odprawa i tak mu przysługuje. Stanowisko takie zajął Sąd Najwyższy w wyroku z 13 czerwca 1995 r. (sygn. akt I PRN 29/95), gdzie stwierdził, że nauczyciel, z którym rozwiązano stosunek pracy w trybie art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela, ma prawo do odprawy pieniężnej, przewidzianej w ust. 2 tego artykułu, choćby niezwłocznie podjął inne zatrudnienie. Analogicznie można je odnieść do nauczyciela, o którym mowa w art. 225 ustawy - Przepisy wprowadzające.

Gdy nauczyciel odchodzi na emeryturę lub rentę, oprócz odprawy z tytułu rozwiązania stosunku pracy przysługuje mu odprawa emerytalna z art. 87 Karty Nauczyciela.

Potwierdza to Sąd Najwyższy w wyroku z 2 października 2008 r. (sygn. akt I PK 54/08). W orzeczeniu tym sąd stwierdził, że nauczycielowi zatrudnionemu na podstawie mianowania, z którym rozwiązano stosunek pracy na podstawie art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela, przechodzącemu na emeryturę lub rentę przysługują dwie odprawy: jedna na podstawie art. 20 ust. 2 Karty Nauczyciela w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia za pracę, druga na podstawie art. 87 ust. 1 lub ust. 2 w wysokości dwu- lub trzymiesięcznego ostatnio pobieranego wynagrodzenia, gdyż Karta Nauczyciela nie zawiera przepisu wyłączającego prawo do jednej z tych odpraw w tej sytuacji.

Arkusz organizacyjny

Kluczowym dokumentem, w którym dyrektor szkoły określa szczegółową organizację nauczania, wychowania i opieki w danym roku szkolnym, jest arkusz organizacji szkoły. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 6 marca 2014 r. (sygn. akt I PK 221/13): Arkusz organizacyjny jest dokumentem sporządzanym na podstawie planu nauczania i ma charakter techniczny (jest planem nauczania przeniesionym na konkretne zajęcia, w konkretnym roku szkolnym). Oznacza to, że arkusz organizacyjny szkoły ma podstawowe znaczenie dla organizacji zajęć w szkole, liczby zatrudnionych nauczycieli oraz uznania zaistnienia zmian organizacyjnych w szkole w danym roku szkolnym.

Arkusz organizacyjny opracowuje dyrektor szkoły. Gdy gimnazjum będzie włączone do innej szkoły z dniem 1 września 2017 r., wówczas arkusz opracowuje dyrektor gimnazjum we współpracy z dyrektorem tej szkoły. Terminy uzgadniania tego dokumentu ze związkami zawodowymi, organem prowadzącym i kuratorem oświaty określać będzie rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i przedszkoli. W momencie oddania tekstu do druku trwały jeszcze prace legislacyjne nad jego projektem.

Fazy i terminy opiniowania arkusza organizacyjnego na rok szkolny 2017/2018 według § 23 projektu tego rozporządzenia przedstawia ramka.

Ramka. Etapy uzgadniania arkusza organizacyjnego na rok szkolny 2017/2018

1. Sporządzenie arkusza organizacji przez dyrektora szkoły.

2. Wydanie opinii przez zakładową organizację związkową - w terminie 10 dni od dnia otrzymania arkusza organizacji, nie później niż do 19 kwietnia 2017 r.

3. Uzyskanie opinii rady pedagogicznej.

4. Przekazanie przez dyrektora szkoły arkusza organizacji do organu prowadzącego szkołę - w terminie do 21 kwietnia 2017 r.

5. Wydanie opinii przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny - w terminie 10 dni od dnia otrzymania arkusza organizacji, nie później niż do 8 maja 2017 r.

6. Zatwierdzenie arkusza organizacji szkoły przez organ prowadzący - do 29 maja 2017 r., po uzyskaniu opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny.

LESZEK JAWORSKI

prawnik, specjalista ds. prawa pracy, autor licznych publikacji z zakresu prawa oświatowego

PODSTAWY PRAWNE

● art. 220 ust. 1 pkt 3, art. 225, art. 226, art. 227 ustawy z 14 grudnia 2016 r. - Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 60)

● art. 20, art. 87 ust. 1 i 2 ustawy z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 1379; ost.zm. Dz.U. z 2017 r. poz. 60)

● art. 38 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666; ost.zm. Dz.U. z 2017 r. poz. 60)

● art. 8 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 1474)

● projekt rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i przedszkoli (numer z wykazu 64)

 

Inforakademia
Notyfikacje

Czy chcesz otrzymywać informacje o najnowszych szkoleniach? Zgódź się na powiadomienia od wideoakademii

Powiadomienia można wyłączyć w preferencjach systemowych
NIE NIE
TAK TAK