Jednym z priorytetów przy wprowadzaniu nowych regulacji unijnych dotyczących zamówień publicznych było umożliwienie zamawiającym lepszego wykorzystania instytucji zamówień publicznych do wspierania celów społecznych. W ramach modernizacji dyrektyw cel ten został zrealizowany poprzez wprowadzenie nowych instrumentów wspierających integrację społeczną i zawodową. Do takich instrumentów należy specjalny reżim udzielania zamówień na usługi społeczne i inne szczególne usługi.

Dla zamówień na usługi zdrowotne, społeczne i kulturalne przewidziano tzw. uproszczony reżim udzielania zamówień publicznych. Tym nowym reżimem zastąpiono dotychczasowy podział na usługi priorytetowe i niepriorytetowe.

Zasady i procedury

Podstawowym założeniem znowelizowanych regulacji jest przede wszystkim przestrzeganie zasady przejrzystości przez publikację ogłoszenia o zamówieniu oraz ogłoszenia o udzieleniu zamówienia, natomiast co do samej procedury - dyrektywa klasyczna wskazuje, że to w gestii państw członkowskich pozostaje ustanowienie odpowiednich przepisów, które zapewnią przestrzeganie zasad wynikających z Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz będą uwzględniać szczególny charakter tych usług.

Tak zwana dyrektywa klasyczna wskazuje w art. 76 jedynie na podstawowe elementy, które należy brać tu pod uwagę. Jest to przede wszystkim możliwość uwzględnienia potrzeby zapewnienia jakości, ciągłości, dostępności, przystępności, możliwości korzystania z usług i ich kompleksowości, a także uwzględnienia szczególnych potrzeb różnych kategorii użytkowników (w tym grup defaworyzowanych i słabszych grup społecznych) oraz kwestii zaangażowania i upodmiotowienia użytkowników, jak również innowacyjności.

Usługi zdrowotne, społeczne i kulturalne wymienione zostały w załączniku XIV do dyrektywy 2014/24/UE oraz w załączniku XVII do dyrektywy 2014/25/UE i obejmują następujące zamówienia:

● usługi zdrowotne, społeczne i pokrewne,

● usługi administracyjne w zakresie edukacji, opieki zdrowotnej i kultury,

● usługi w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia społecznego,

● świadczenia społeczne,

● inne usługi komunalne, socjalne i osobiste, w tym usługi świadczone przez związki zawodowe, organizacje polityczne, stowarzyszenia młodzieżowe i inne organizacje członkowskie,

● usługi religijne,

● usługi hotelowe i restauracyjne,

● usługi prawne, niewyłączone na mocy art. 10 lit. d dyrektywy 2014/24/UE,

● inne usługi administracyjne i rządowe,

● świadczenie usług na rzecz społeczności,

● usługi w zakresie więziennictwa, bezpieczeństwa publicznego i ratownictwa, o ile nie są wyłączone na mocy art. 10 lit. h dyrektywy 2014/24/UE,

● usługi detektywistyczne i ochroniarskie,

● usługi międzynarodowe,

● usługi pocztowe,

● usługi różne (w zakresie formowania opon, usługi kowalskie).

Z uwagi na ograniczony, transgraniczny charakter zamówień na ww. usługi, znowelizowane przepisy ustawy z 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (dalej: upzp) przewidują, w ślad za dyrektywą unijną, uproszczony reżim udzielania zamówienia oraz wyższy próg niż ten mający zastosowanie do innych usług. Co ważne jednak, ten uproszczony reżim ma dwie odmiany, w zależności od wartości zamówienia publicznego.

Procedura bardziej rygorystyczna (mimo że i tak uproszczona w stosunku do zasad ogólnych) będzie miała zastosowanie w przypadku udzielania zamówień publicznych na usługi społeczne i inne szczególne usługi, jeżeli wartość zamówienia jest równa bądź przekracza wyrażoną w złotych równowartość kwoty:

1) 750 000 euro - w przypadku zamówień innych niż zamówienia sektorowe lub zamówienia w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa,

2) 1 000 000 euro - w przypadku zamówień sektorowych.

Procedura łagodniejsza

Jeżeli wartość zamówienia na usługi społeczne i inne szczególne usługi jest mniejsza niż wyrażona w złotych równowartość wskazanych kwot (tzw. progów unijnych), ustawodawca przewidział lżejszy rygor udzielania zamówień społecznych.

W takiej sytuacji obowiązuje tylko kilka wymogów:

● zamawiający udziela zamówienia w sposób przejrzysty, obiektywny i niedyskryminujący,

● zamawiający ma obowiązek zamieścić na stronie podmiotowej Biuletynu Informacji Publicznej (a jeżeli nie ma strony podmiotowej BIP - na stronie internetowej) ogłoszenie o zamówieniu, które zawiera informacje niezbędne z uwagi na okoliczności jego udzielenia - w szczególności:

a) termin składania ofert, uwzględniający czas niezbędny do przygotowania i złożenia oferty,

b) opis przedmiotu zamówienia oraz określenie wielkości lub zakresu zamówienia,

c) kryteria oceny ofert.

Zamawiający ma również obowiązek, niezwłocznie po udzieleniu zamówienia, zamieścić na stronie podmiotowej Biuletynu Informacji Publicznej (a jeśli takiej nie ma, to na stronie internetowej) informację o udzieleniu zamówienia, podając nazwę albo imię i nazwisko podmiotu, z którym zawarł umowę w sprawie zamówienia publicznego. Takie informacje zamawiający powinien również zamieścić w razie nieudzielenia zamówienia.

Procedura bardziej rygorystyczna

Jeśli zamówienie publiczne na usługi społeczne, zdrowotne i kulturalne przekracza wyrażoną w złotych równowartość kwoty 750 000 euro (bądź 1 000 000 euro w przypadku zamówień sektorowych), przepisy upzp przewidują więcej wymogów. Procedura ta jest mimo wszystko uproszczona i bardziej elastyczna niż w przypadku reżimu dotyczącego zamówień klasycznych i sektorowych.

Ogólne ramy tej procedury wprowadza art. 138n upzp - wskazując, że zamawiający może przeprowadzić postępowanie o udzielenie zamówienia na usługi zdrowotne, społeczne i kulturalne, w którym:

● w odpowiedzi na ogłoszenie wszyscy zainteresowani wykonawcy składają oferty wraz z informacjami potwierdzającymi, że nie podlegają wykluczeniu oraz spełniają warunki udziału w postępowaniu (przetarg nieograniczony), albo

● w odpowiedzi na ogłoszenie wszyscy zainteresowani wykonawcy składają wnioski o dopuszczenie do udziału w postępowaniu wraz z informacjami potwierdzającymi, że nie podlegają wykluczeniu oraz spełniają warunki udziału w postępowaniu (przetarg ograniczony), albo

● przeprowadza negocjacje z wykonawcami dopuszczonymi do udziału w postępowaniu.

Wszczęcie postępowania następuje poprzez ogłoszenie o zamówieniu bądź wstępne ogłoszenie informacyjne, które może obejmować okres dłuższy niż 12 miesięcy, a zamawiający sam określa sposób prowadzenia postępowania, uwzględniając zasady równego traktowania, konkurencji, przejrzystości, proporcjonalności.

Ustalając terminy składania ofert bądź wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu, zamawiający musi uwzględnić złożoność przedmiotu zamówienia publicznego oraz czas potrzebny na przygotowania ofert lub wniosków (art. 138q upzp).

Ponadto zamawiający nie może dokonać wyboru oferty wyłącznie na podstawie kryterium ceny. Wybiera najkorzystniejszą ofertę, która przedstawia najkorzystniejszy bilans ceny lub kosztu i innych kryteriów, w szczególności jakości i zrównoważonego charakteru usług społecznych, ciągłości lub dostępności danej usługi lub kryterium stopnia uwzględnienia szczególnych potrzeb użytkownika usługi (art. 138r ust. 3 upzp).

Nowością natomiast jest, że zamawiający ma możliwość odrzucenia oferty również w innych przypadkach niż określone w art. 89 upzp pod warunkiem, że przewidział dodatkowe przesłanki odrzucenia oferty w ogłoszeniu o zamówieniu lub w specyfikacji istotnych warunków zamówienia (art. 138r ust. 1 i 2 upzp).

Przy udzielaniu zamówienia na usługi społeczne i inne szczególne usługi zastosowanie będą miały przepisy dotyczące:

● szacowania wartości zamówienia publicznego,

● opisu przedmiotu zamówienia publicznego,

● sposobu komunikacji zamawiającego z wykonawcami,

● kontroli Prezesa UZP,

● środków ochrony prawnej,

● kwalifikacji podmiotowej wykonawców,

● umowy w sprawach zamówień publicznych,

● protokołu postępowania i sprawozdawczości,

● komunikacji elektronicznej (od 2018 r.).

Zamówienia zastrzeżone

Dodatkowe możliwości, co do niektórych zamówień na usługi zdrowotne, społeczne i kulturalne, daje art. 138p upzp regulujący tzw. zamówienia zastrzeżone.

W motywie 118 preambuły dyrektywy 2014/24/UE wskazano, iż dyrektywa powinna dopuszczać możliwość rezerwowania udziału w postępowaniach o udzielenie zamówienia na określone usługi w dziedzinie usług zdrowotnych, społecznych i kulturalnych w celu zapewnienia ciągłości świadczenia tego typu szczególnych usług publicznych z myślą o realizacji potrzeb ostatecznych odbiorców tych usług.

Nowy reżim zamówień zastrzeżonych na określone usługi reguluje art. 77 dyrektywy.

W ślad za przepisami unijnymi, art. 138p upzp pozwala zamawiającemu ograniczyć krąg wykonawców, którzy będą mogli ubiegać się o udzielenie zamówienia publicznego, jeżeli spełniają łącznie następujące warunki:

● celem ich działalności jest realizacja zadań w zakresie użyteczności publicznej związanej ze świadczeniem tych usług oraz społeczna i zawodowa integracja osób, o których mowa w art. 22 ust. 2 upzp,

● nie działają w celu osiągnięcia zysku, przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych oraz nie przeznaczają zysku do podziału między swoich udziałowców, akcjonariuszy i pracowników,

● struktura zarządzania nimi lub ich struktura własnościowa opiera się na współzarządzaniu w przypadku spółdzielni, akcjonariacie pracowniczym lub zasadach partycypacji pracowników, co wykonawca określa w swoim statucie,

● w ciągu ostatnich 3 lat poprzedzających dzień wszczęcia postępowania o udzielenie zamówienia na usługi społeczne nie udzielono im zamówienia na podstawie tego przepisu przez tego samego zamawiającego.

Powyższe ograniczenie dotyczy jedynie usług objętych kodami CPV określonymi we Wspólnym Słowniku Zamówień:

● 75121000-0 - usługi administracyjne w zakresie edukacji,

● 75122000-7 - usługi administracyjne w zakresie opieki zdrowotnej,

● 75123000-4 - administrowanie osiedlami mieszkalnymi,

● 79622000-0 - usługi w zakresie pozyskiwania pracowników świadczących pomoc drogową,

● 79624000-4 - usługi w zakresie pozyskiwania personelu pielęgnacyjnego,

● 79625000-1 - usługi w zakresie pozyskiwania personelu medycznego,

● 80110000-8 - usługi szkolnictwa przedszkolnego,

● 80300000-7 - usługi szkolnictwa wyższego,

● 80420000-4 - usługi e-learningu,

● 80430000-7 - usługi edukacji dla dorosłych na poziomie akademickim,

● 80511000-9 - usługi szkolenia personelu,

● 80520000-5 - placówki szkoleniowe,

● 80590000-6 - usługi seminaryjne,

● od 85000000-9 do 85323000-9 - usługi w zakresie zdrowia i opieki społecznej do usługi zdrowotne świadczone na rzecz wspólnot,

● 92500000-6 - usługi świadczone przez biblioteki, archiwa, muzea i inne usługi kulturalne,

● 92600000-7 - usługi sportowe,

● 98133000-4 - usługi świadczone przez organizacje społeczne,

● 98133110-8 - usługi świadczone przez stowarzyszenia młodzieżowe.

W przypadku zastosowania zastrzeżenia zamówienia na podstawie art. 138p upzp, umowy w sprawie zamówienia publicznego nie mogą zostać zawarte na okres dłuższy niż 3 lata.

Po udzieleniu zamówienia na usługi zdrowotne, społeczne i kulturalne zamawiający zobowiązany jest przekazać do publikacji ogłoszenie o udzieleniu zamówienia. Zastosowanie w tym przypadku będą miały regulacje art. 95 ust. 2 upzp. Ułatwieniem jest jednak to, że zamawiający może grupować kwartalnie ogłoszenia o udzieleniu zamówienia oraz przekazywać je do publikacji w terminie 30 dni od ostatniego dnia każdego kwartału (art. 138s upzp).

MAGDALENA BIELIKOW-KUCHARSKA

 doktor nauk prawnych, audytor, wykładowca, główny specjalista do spraw kontroli wewnętrznej GDDKiA, ekspert w zakresie prawa zamówień publicznych i odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

PODSTAWA PRAWNA

● art. 138g-art. 138f ustawy z 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (j.t. Dz.U. z 2015 r. poz. 2164, ost.zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 1265).

W jednym z kolejnych numerów "Rachunkowości Budżetowej" w dziale "Zamówienia publiczne" polecamy m.in. artykuł: Komunikacja zamawiającego z wykonawcami.