Bank jest zobowiązany - na podstawie przepisów zawartych w art. 761 § 1 k.p.c. w zw. z art. 2 ust. 5 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji - do udzielenia komornikowi żądanych informacji objętych tajemnicą bankową. Obowiązek ten jest ograniczony do niezbędnego zakresu służącego zapewnieniu prawidłowego prowadzenia postępowania egzekucyjnego. Bank nie jest uprawniony do badania zasadności wniosku komornika, jednak co do zasady komornik w wezwaniu (żądaniu) skierowanym do banku powinien wskazać/uzasadnić, że przekazanie przez bank wnioskowanych przez niego informacji objętych tajemnicą bankową jest niezbędne do prawidłowego prowadzenia egzekucji.

Jeżeli wniosek komornika odpowiada przedstawionym wymogom, bank ma obowiązek udzielić wnioskowanych informacji (dotyczących w tym przypadku określonych ram czasowych, co jest też zgodne z wytyczną Rady Prawa Bankowego) pod rygorem sankcji w postaci grzywny.

1. Ujawnienie danych stanowiących tajemnicę bankową

Zasadniczo bank jest związany tajemnicą bankową. Do zachowania tajemnicy bankowej zobowiązane są banki, jego pracownicy oraz osoby, za pośrednictwem których bank wykonuje czynności bankowe. Tajemnica ta obejmuje wszelkie informacje dotyczące czynności bankowych, klientów banku, a także osób ustanawiających zabezpieczenia na rzecz banku. Informacje objęte tajemnicą bankową mogą być ujawnione innym osobom i instytucjom tylko na podstawie przepisów ustawy lub na podstawie wyraźnego upoważnienia udzielonego bankowi przez osobę, która jest chroniona tajemnicą.

Jedną z instytucji/organów uprawnionych do żądania od banku przekazania informacji objętych tajemnicą bankową jest komornik. Obowiązujące przepisy zapewniają mu uprawnienia umożliwiające pozyskanie takich danych w związku z prowadzoną egzekucją. Odpowiednio komornik może żądać od uczestników postępowania egzekucyjnego złożenia wyjaśnień oraz występować do różnych instytucji, osób i podmiotów, które nie biorą udziału w tym postępowaniu, w celu uzyskania stosownych informacji. Takimi podmiotami są także m.in. banki. Instytucje, osoby i podmioty, do których komornik zwrócił się ze swoim żądaniem, mają obowiązek udzielić mu odpowiedzi. Za odmowę udzielenia informacji lub wyjaśnień albo za udzielenie informacji lub wyjaśnień świadomie fałszywych komornik może nakładać grzywnę na osoby za to odpowiedzialne.

PRZYKŁAD

Stefan Orłowski prowadzi działalność gospodarczą pod firmą Studio Fotograficzne Stefan Orłowski z siedzibą w Gdyni. Jako osoba prowadząca działalność ma on rachunek firmowy w banku X. Rachunek ten został zajęty w postępowaniu egzekucyjnym. Pan Stefan Orłowski dowiedział się w banku, że komornik zażądał przesłania historii jego firmowego rachunku bankowego obejmującego okres 6 miesięcy przed datą dokonania zajęcia tego rachunku, powołując się na przepisy zawarte w art. 761 k.p.c. w zw. z art. 2 ust. 5 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji.

W takim przypadku bank jest zobowiązany na podstawie przepisów zawartych w art. 761 § 1 k.p.c. w zw. z art. 2 ust. 5 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji do udzielenia informacji o obrotach na rachunku bankowym klienta z okresu poprzedzającego dzień wpływu zajęcia rachunku do banku.

Bank nie jest uprawniony do badania zasadności wniosku komornika. Ocena, co jest niezbędne do prawidłowego przeprowadzenia postępowania egzekucyjnego, należy do komornika. Komornik też ponosi w tym zakresie odpowiedzialność odszkodowawczą za ewentualne szkody wynikające z ujawnienia tajemnicy bankowej i wykorzystania jej niezgodnie z przeznaczeniem.

UWAGA!

ZMIANY

Od 8 września 2016 r. przepis art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. ł) Prawa bankowego będzie wprost wskazywać, że bank ma obowiązek udzielić informacji na żądanie komornika w zakresie rachunków bankowych lub pełnomocnictw do dysponowania rachunkami bankowymi, liczby tych rachunków lub pełnomocnictw, obrotów i stanów tych rachunków, z podaniem wpływów, obciążeń rachunków i ich tytułów oraz odpowiednio ich nadawców i odbiorców, w zakresie niezbędnym do prawidłowego prowadzenia postępowania egzekucyjnego, postępowania zabezpieczającego oraz wykonywania innych czynności wynikających z jego ustawowych zadań.

Przepisem, który przewiduje obowiązek udzielenia komornikowi przez bank informacji objętych tajemnicą bankową, jest art. 761 § 1 k.p.c., art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. ł) ustawy - Prawo bankowe oraz art. 2 ust. 5 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji.

Organ egzekucyjny może żądać od uczestników postępowania złożenia wyjaśnień oraz zasięgać od organów administracji publicznej, organów wykonujących zadania z zakresu administracji publicznej, organów podatkowych, organów rentowych, banków, spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, przedsiębiorstw maklerskich, organów spółdzielni mieszkaniowych, zarządów wspólnot mieszkaniowych oraz innych podmiotów zarządzających mieszkaniami i lokalami użytkowymi, jak również innych instytucji i osób nieuczestniczących w postępowaniu informacji niezbędnych do prowadzenia egzekucji.

Bank ma obowiązek udzielić informacji stanowiącej tajemnicę bankową na żądanie komornika sądowego w zakresie niezbędnym do prawidłowego prowadzenia postępowania egzekucyjnego, postępowania zabezpieczającego oraz wykonywania innych czynności wynikających z jego ustawowych zadań.

2. Niezbędny zakres informacji służący zapewnieniu prawidłowego prowadzenia egzekucji

Obowiązek udzielenia przez bank informacji żądanych przez komornika został ograniczony do niezbędnego zakresu służącego zapewnieniu prawidłowego prowadzenia postępowania egzekucyjnego, postępowania zabezpieczającego oraz wykonywania innych czynności wynikających z jego ustawowych zadań. Zgodnie z literaturą przedmiotu, ze względu na treść przepisu, który używa sformułowania "postępowanie egzekucyjne" szerszego niż prowadzenie egzekucji, komornik ma prawo nie tylko dowiadywać się o stany rachunków bankowych, z których prowadzone są egzekucja lub zabezpieczenie, lecz także o obroty, w tym uzyskiwać informacje o osobach dokonujących wpłat na rachunek bankowy dłużnika. Podobny przepis zawiera również ustawa o komornikach sądowych i egzekucji w art. 2 ust. 5 i 6. W przepisach tych m.in. na banki został nałożony obowiązek udzielania na pisemne zapytanie komornika informacji niezbędnych do prawidłowego prowadzenia postępowania egzekucyjnego, wykonania postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia oraz wykonania innych czynności wchodzących w zakres jego ustawowych zadań, w szczególności dotyczących stanu majątkowego dłużnika oraz umożliwiających identyfikację składników jego majątku.

Jedyną możliwość uchylenia się od obowiązku udzielania wyjaśnień i informacji określa przepis zawarty w art. 761 § 2 k.p.c., który odnosi się bezpośrednio do ograniczeń dotyczących dowodu z dokumentu (art. 248 § 2 k.p.c.) i dowodu z zeznań świadków (art. 261 k.p.c.), stosowanych w postępowaniu rozpoznawczym (w postępowaniu egzekucyjnym przepis stosowany odpowiednio). Ustalenie, czy rzeczywiście występują okoliczności tego rodzaju, że zakres żądanych od banku informacji jest niezbędny dla prawidłowego prowadzenia egzekucji przez komornika, zależy od okoliczności danej sprawy i trybu prowadzenia egzekucji.

Przesłanka sprowadzająca się do "informacji niezbędnych do prawidłowego prowadzenia postępowania egzekucyjnego" jest ogólna, nieostra. Rada Prawa Bankowego, która działa przy Związku Banków Polskich, wydała 19 czerwca 2008 r. rekomendacje w sprawie zakresu informacji udzielanych komornikom sądowym, żądanych na podstawie Prawa bankowego.

Są to trzy rekomendacje, które zawierają następujące wytyczne dla banków:

1. Bank nie jest zobowiązany do udzielania informacji stanowiących tajemnicę bankową, dotyczącą osób trzecich, na żądania komorników skierowane o udzielenie tych informacji (udzielenie powyższych informacji w zakresie żądanym przez komornika sądowego spowodowałoby naruszenie tajemnicy bankowej wobec podmiotów, przeciwko którym nie jest prowadzone postępowanie egzekucyjne, wykraczałoby zatem poza ustawowe upoważnienie banków do udzielenia komornikom sądowym informacji).

2. Przekazanie informacji dotyczących obrotów na rachunku bankowym w nieograniczonym przedziale czasowym, w świetle przywołanych przepisów, stanowi nadużycie przez komorników prawa do żądania informacji objętych tajemnicą bankową.

3. Brak zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego wyklucza możliwość udzielenia komornikowi jakiejkolwiek informacji o rachunkach dłużnika (uprawnienia do żądania informacji o posiadaczu rachunku przysługują komornikowi wyłącznie wówczas, gdy do banku wpłynęło zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego, z innych wierzytelności i praw majątkowych przeciwko dłużnikowi).

Rekomendacje te mają charakter zaleceń dla banków (nie są źródłem obowiązującego prawa).

W praktyce zdania na temat zakresu przekazywania komornikom przez banki informacji objętych tajemnicą bankową są podzielone. Część twierdzi, że komornik jako organ prowadzący postępowanie, mający pełny ogląd całości postępowania, może zadecydować, co jest niezbędne do prawidłowego przeprowadzenia egzekucji - choć nie jest nieograniczony w swojej decyzyjności, a wiąże go wniosek egzekucyjny złożony przez wierzyciela.

Inni podzielają stanowisko wyrażone przez Sąd Rejonowy w Szczecinie w postanowieniu z 19 lutego 2008 r. (sygn. akt XV Co 9488/07), który podniósł, że w jego ocenie domaganie się udzielenia danych kontrahentów, z którymi dłużnik realizuje przepływy finansowe, nie jest uprawnione, jako że nie stanowi informacji niezbędnych do prawidłowego prowadzenia postępowania egzekucyjnego, zatem nie jest objęte dyspozycją przepisu art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. ł) Prawa bankowego. Sąd ten uznał, że wyjaśnienia i informacje zbierane przez komornika nie mogą wykraczać poza granice wniosku egzekucyjnego oraz nie mogą się stać próbą zastąpienia przepisów dotyczących postępowania o wyjawienie majątku z art. 913 i nast. k.p.c.

UWAGA!

Bank nie ma uprawnień do tego, aby badać zasadność wniosku komornika. Jednak komornik powinien wskazać/uzasadnić w wezwaniu (żądaniu), że przekazanie przez bank wnioskowanych przez niego informacji objętych tajemnicą bankową jest niezbędne do prawidłowego prowadzenia egzekucji.

Jak wskazał SN w uzasadnieniu wyroku z 6 kwietnia 2006 r. (sygn. akt IV CSK 6/06), użyte w art. 761 k.p.c. sformułowanie "informacji niezbędnej do prowadzenia egzekucji" należy rozumieć jako prawo żądania przez komornika udzielenia informacji potrzebnej do prawidłowego przeprowadzenia egzekucji, czyli do podjęcia czynności zgodnych z obowiązującym prawem. Z kolei zgodnie ze stanowiskiem SO w Warszawie, zawartym w wyroku z 6 czerwca 2011 r. (sygn. akt V CZ 1883/11), komornik może zwrócić się o informacje tylko wówczas, gdy wymaga tego zabezpieczenie prawidłowego przebiegu egzekucji. Musi to być również niezbędne. Informacje nie mogą wykraczać poza zakres wyznaczony sposobem egzekucji wskazanym przez wierzyciela. Ocena, co jest niezbędne do prawidłowego przeprowadzenia postępowania egzekucyjnego, należy do komornika.

3. Odpowiedzialność za przekazane dane dotyczące rachunku bankowego

Bank nie ponosi odpowiedzialności za ewentualną szkodę wynikającą z ujawnienia tajemnicy bankowej komornikowi upoważnionemu przez ustawę do żądania od banków udzielania informacji stanowiących tajemnicę bankową. Odpowiedzialność w tym zakresie ponosi komornik, któremu te informacje zostały przekazane. W odniesieniu do komornika (podobnie jak np. biegłego rewidenta, adwokata lub radcy prawnego) istnieje zwiększona odpowiedzialność za ochronę przekazanych mu informacji. Na podstawie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji ma on obowiązek zachowania w tajemnicy wszelkich informacji związanych z prowadzonymi postępowaniami, za której niedochowanie ponosi odpowiedzialność. Odpowiednio to komornik ponosiłby odpowiedzialność w sytuacji, w której okazałoby się, że żądane informacje (ujawnione mu przez bank) nie są niezbędne do prowadzonego postępowania (komornik ponosi odpowiedzialność za szkody wynikające z ujawnienia tajemnicy bankowej lub skarbowej i wykorzystania jej niezgodnie z przeznaczeniem - art. 2 ust. 6 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji).

4. Sankcje za brak udzielenia informacji wnioskowanych przez komornika

Za nieuzasadnioną odmowę udzielenia organowi egzekucyjnemu wyjaśnień lub informacji przewidzianych w art. 761 k.p.c. albo za udzielanie informacji lub wyjaśnień świadomie fałszywych osoba odpowiedzialna może być na wniosek wierzyciela lub z urzędu ukarana przez organ egzekucyjny grzywną do 2000 zł (art. 762 k.p.c.).

PODSTAWA PRAWNA:

● art. 761 i 762 ustawy z 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - j.t. Dz.U. z 2014 r. poz. 101; Dz.U. z 2016 r. poz. 437

● art. 104, art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. ł) ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe - j.t. Dz.U. z 2015 r. poz. 128; Dz.U. z 2015 r. poz. 1854

● art. 10 pkt 3, art. 23 ustawy z 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw - Dz.U. z 2015 r. poz. 1311

● art. 2 ust. 5 i 6 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji - j.t. Dz.U. z 2015 r. poz. 790; Dz.U. z 2015 r. poz. 1890

Emilia Bartkowiak