Wynagrodzenie za pracę jest chronione przed nadmiernymi potrąceniami przez przepisy Kodeksu pracy, które wyznaczają granice potrąceń i kwoty wolne od potrąceń. W niektórych przypadkach taką ochroną objęte są wierzytelności przysługujące osobom zatrudnionym na innej podstawie niż stosunek pracy, np. zleceniobiorcom czy wykonawcom umowy o dzieło. Jednak o tym, czy dana wierzytelność będzie podlegać ochronie przed potrąceniami, po rozpatrzeniu okoliczności danej sprawy decyduje podmiot, który wszczął egzekucję.

Potrącenia z wynagrodzenia za pracę

Wynagrodzenie pracownika podlega szczególnej ochronie. Pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia ani przenieść tego prawa na inną osobę. Natomiast pracodawca może, w ściśle określonych warunkach i granicach, zaspokajać z wynagrodzenia za pracę zobowiązania zarówno wobec siebie, jak i innych podmiotów. Mówimy wówczas o potrąceniu z wynagrodzenia za pracę. Należy przy tym pamiętać, że dokonywanie potrąceń jest jednostronnym uprawnieniem pracodawcy.

UWAGA!

Potrąceń należy dokonywać z wynagrodzenia za pracę pomniejszonego o wszystkie składki finansowane przez pracownika i o zaliczkę na podatek.

Potrącenia z wynagrodzenia netto

Potrąceń, o których mowa, należy dokonywać od kwoty do wypłaty (tzw. netto), a zatem po odliczeniu od wynagrodzenia za pracę obowiązkowych należności, tj. składek na ubezpieczenia społeczne finansowanych przez pracownika, składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy.

Jeżeli pracownik zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 2000 zł brutto, ma prawo do podstawowych kosztów uzyskania przychodów (111,25 zł) i złożył PIT-2 (w celu stosowania kwoty zmniejszającej podatek w wysokości 46,33 zł miesięcznie), to aby ustalić kwotę do wypłaty i podstawę do potrąceń, należy dokonać następujących obliczeń:

Krok 1. Ustalić podstawę wymiaru i kwotę składek na ubezpieczenia społeczne finansowanych przez pracownika:

2000 zł x 13,71% = 274,20 zł.

Krok 2. Ustalić podstawę wymiaru i kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne:

● podstawa wymiaru: 2000 zł - 274,20 zł = 1725,80 zł,

● składka do przekazania do ZUS: 1725,80 zł x 9% = 155,32 zł,

● składka podlegająca odliczeniu od podatku dochodowego:

1725,80 zł x 7,75% = 133,75 zł.

Krok 3. Ustalić podstawę opodatkowania:

2000 zł - 274,20 zł - 111,25 zł = 1614,55 zł; po zaokrągleniu 1615 zł.

Krok 4. Ustalić zaliczkę na podatek dochodowy:

(1615 zł x 18%) - 46,33 zł = 244,37 zł.

Krok 5. Ustalić kwotę zaliczki na podatek (podlegającą wpłacie do US):

244,37 zł - 133,75 zł = 110,62 zł; po zaokrągleniu 111 zł.

Krok 6. Ustalić kwotę do wypłaty:

2000 zł - 274,20 zł - 155,32 zł - 111 zł = 1459,48 zł.

Odliczenie kwot wcześniej wypłaconych

Z wynagrodzenia za pracę (przed potrąceniem składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz zaliczki na podatek) można odliczyć, w pełnej wysokości, kwoty wypłacone w poprzednim terminie płatności za okres nieobecności w pracy, za który pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia (art. 87 § 7 Kodeksu pracy). Regulacja ta ułatwia pracodawcy odzyskanie nadpłaconego wynagrodzenia.

UWAGA!

Pracodawca może odliczyć nadpłacone wynagrodzenie bez zgody pracownika jedynie w najbliższym terminie płatności.

Odliczenie polega na zmniejszeniu - bez zgody pracownika - wypłacanego w danym miesiącu wynagrodzenia o kwotę wynagrodzenia wypłaconego w poprzednim terminie płatności za czas nieobecności w pracy, za który wynagrodzenie nie przysługuje, np. za udział w strajku czy z powodu urlopu bezpłatnego (wyrok SN z 4 października 1994 r., I PRN 71/94, OSNP 1995/7/89). Natomiast pracownik otrzymujący wynagrodzenie "z góry" powinien liczyć się z obowiązkiem zwrotu wynagrodzenia w każdej sytuacji niewykonywania pracy, chyba że za określony czas, z mocy przepisu szczególnego, zachowuje prawo do wynagrodzenia (uchwała SN z 8 grudnia 1994 r., I PZP 49/94, OSNP 1995/16/202, i wyrok SN z 14 listopada 1996 r., I PRN 112/96, OSNP 1997/11/191).

Pracodawca może odliczyć nienależne wynagrodzenie również w sytuacji, gdy po jego otrzymaniu w pełnej wysokości pracownik zachorował i za ten okres przysługuje mu 80% wynagrodzenia chorobowego (lub zasiłku). Przy odliczeniu nie obowiązuje ani kwota wolna, ani graniczna.

Pracodawca może odliczyć nadpłacone wynagrodzenie za czas nieobecności w pracy, za który pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie, tylko w najbliższym terminie płatności przypadającym bezpośrednio po bezzasadnej wypłacie (wyrok SN z 4 października 1994 r., I PRN 71/94, OSNP 1995/7/89). Najbliższy termin płatności należy rozumieć jako najbliższą, kolejną wypłatę, ale konkretnemu pracownikowi, a nie najbliższy termin wypłaty nadchodzący zgodnie z tym przyjętym w firmie (wyrok SN z 12 kwietnia 1996 r., I PRN 32/96).

PRZYKŁAD

W firmie produkcyjnej "Saba" wypłata wynagrodzenia za dany miesiąc następuje 25. dnia tego miesiąca. Pracownik po otrzymaniu wynagrodzenia w marcu za marzec skorzystał z 5-dniowego urlopu bezpłatnego. Zwrot wynagrodzenia, które nie przysługiwało pracownikowi za czas urlopu bezpłatnego w marcu, pracodawca chce jednostronnie rozłożyć w czasie, tj. odliczyć w kwietniu, maju i czerwcu. Jego postępowanie będzie nieprawidłowe. Odliczenie nadpłaconego wynagrodzenia w kilku, nawet kolejno następujących po sobie terminach płatności wynagrodzeń jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika zagrożonym karą grzywny w wysokości od 1000 zł do 30 000 zł (art. 282 § 1 pkt 1 Kodeksu pracy). Jeżeli zatem pracownik nie był obecny w pracy w marcu, to prawidłowe będzie odliczenie nadpłaconego wynagrodzenia za ten miesiąc tylko z wynagrodzenia za kwiecień płatnego w kwietniu. Aby pracodawca mógł dokonać odliczeń w kolejnych miesiącach, powinien uzyskać pisemną zgodę pracownika.

PRZYKŁAD

W szkole podstawowej wynagrodzenia nauczycieli są wypłacane z góry za dany miesiąc. Wynagrodzenie za marzec zostało wypłacone 1 marca. Po odebraniu pełnej kwoty wynagrodzenia nauczyciel brał udział w marcu w tygodniowym strajku przeciwko zniesieniu niektórych przywilejów w oświacie. Ponieważ okres niewykonywania pracy w trakcie strajku jest niepłatny, pracodawca może odliczyć nienależną część wynagrodzenia z pensji za kwiecień, płatnej 1 kwietnia.

Wynagrodzenie za wadliwie wykonaną pracę

Pracodawca powinien tak ustalić wysokość wynagrodzenia za pracę, aby odpowiadało ono w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy. Natomiast pracownik ma obowiązek wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub z umową o pracę (art. 100 § 1 Kodeksu pracy). Dlatego zatrudniony musi dołożyć wszelkich starań, aby efekt jego pracy przynosił pracodawcy korzyści, a nie narażał go na straty. Tylko wówczas pracownik może domagać się pełnej, umówionej zapłaty. Wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną, a za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wtedy, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią (art. 80 Kodeksu pracy).

UWAGA!

Tylko udowodnienie przez pracodawcę, że wadliwy produkt powstał z winy pracownika, jest podstawą do pozbawienia go wynagrodzenia.

Jedną z przesłanek pozbawiających pracownika wynagrodzenia jest wadliwe wykonanie z jego winy produktów lub usług. Pracodawca musi jednak udowodnić winę pracownika zarówno umyślną, jak i nieumyślną, czyli ustalić, że wadliwość produktów lub usług jest konsekwencją złej jakości pracy pracownika, tj. niezachowania należytej staranności przy jej wykonywaniu. W przeciwnym razie pozbawienie pracownika wynagrodzenia jest bezpodstawne i stanowi wykroczenie przeciwko jego prawom.

Gdy obniżenie jakości produktu lub usługi nastąpiło w wyniku udowodnionej winy pracownika wskutek wadliwie wykonanej przez niego pracy, pracodawca może zmniejszyć jego wynagrodzenie proporcjonalnie do stopnia obniżenia jakości produktu (lub usługi). Jeżeli więc wady powodują, że produkt (usługa) jest całkowicie bezwartościowy, wynagrodzenie za jego wykonanie w ogóle nie przysługuje. Natomiast gdy wadami lub usterkami jest dotknięta tylko część pracy - wynagrodzenie nie przysługuje za tę właśnie część (wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z 20 lutego 1979 r., I P 142/79). Pracodawca dokonuje oceny wyrobów lub usług pod względem wadliwości odnosząc się do wymagań Polskich Norm, norm branżowych lub zakładowych.

Jeżeli pracownik usunął wadliwość produktu lub usługi, przysługuje mu wynagrodzenie odpowiednie do jakości produktu lub usługi, z tym że za czas pracy przy usuwaniu wady wynagrodzenie nie przysługuje. Nie ma wówczas znaczenia, czy taka praca miała miejsce w obowiązkowym czasie pracy czy w godzinach nadliczbowych (art. 82 § 2 Kodeksu pracy).

UWAGA!

Bezpodstawne obniżenie wynagrodzenia jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika zagrożonym karą grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.

Nie można jednak odebrać pracownikowi wynagrodzenia lub obniżyć go w sytuacji, gdy wadliwość nie powstała z winy pracownika, lecz jest następstwem wpływu innych czynników, za które pracownik nie ponosi odpowiedzialności, np. ukrytych wad materiału, niesprawnych narzędzi, usterek w wykorzystywanej technologii.

PRZYKŁAD

W firmie produkującej świece jeden z pracowników w marcu 2016 r. źle wykonał 48 sztuk świec wielkanocnych. Cena jednostkowa dla odbiorców zewnętrznych wynosi 5 zł. Kontrola jakości wykazała, że świece mogą być dopuszczone do obrotu, ponieważ spełniają minimalne wymagania, ale ich jakość obniżyła się o 30%. Wynagrodzenie miesięczne przysługujące pracownikowi wynosi 2500 zł.

Obliczenie obniżenia wynagrodzenia będzie następujące:

● ustalenie wartości wyrobów o 100% jakości: 48 szt. x 5 zł = 240 zł,

● ustalenie wartości wyrobów wadliwie wykonanych: 5 zł - (5 zł x 30%) = 3,50 zł;
48 szt. x 3,50 zł = 168 zł,

● ustalenie różnicy obu wartości wyrobów: 240 zł - 168 zł = 72 zł.

Wynagrodzenie pracownika za marzec 2016 r. należało zmniejszyć o 72 zł.

Wypłata zawyżonego wynagrodzenia

Do nadpłaty wynagrodzenia może dojść w sytuacji, gdy wskutek błędnego obliczenia wynagrodzenia należnego za dany miesiąc pracownik otrzyma kwotę wyższą, niż powinien. Pracodawca, któremu zależy na odzyskaniu bezzasadnie wypłaconego wynagrodzenia, może potrącić nadpłaconą kwotę wyłącznie na podstawie pisemnej zgody pracownika. Jeśli takiej zgody nie ma, pozostaje mu złożenie pozwu w postępowaniu cywilnym z żądaniem zwrotu nadpłaty na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Samowolne obniżenie wynagrodzenia pracownika, nawet wówczas, gdy wcześniej zostało zawyżone, daje pracownikowi podstawę do wystąpienia do pracodawcy z roszczeniem o jego wypłatę. Stanowisko to potwierdził Główny Inspektorat Pracy w piśmie z 1 lipca 2009 r. w sprawie zasad dokonywania potrąceń z nadpłaconego wynagrodzenia pracownika (znak: GPP-110-4560-43/09/PE/RP).

Jeśli dochodzi do sytuacji, kiedy pracodawca omyłkowo wypłaca pracownikowi zawyżone wynagrodzenie, a pracownik nie wyraża dobrowolnie zgody na zwrot nadpłaconej kwoty, pracodawcy pozostaje jedynie wystąpienie na drogę sądową z roszczeniem o jej zwrot na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego o bezpodstawnym wzbogaceniu. W takim przypadku pracodawca ma prawo domagać się od pracownika zwrotu nadpłaconej kwoty, wykazując, że pracownik otrzymał świadczenie o wiele wyższe niż należne i w związku z tym powinien liczyć się z obowiązkiem jego zwrotu.

W przypadku rozstrzygnięcia korzystnego dla pracodawcy będzie on mógł dokonać potrącenia z wynagrodzenia pracownika na podstawie art. 87 § 1 pkt 2 Kodeksu pracy. W tego rodzaju sytuacjach pracodawca musi jednak liczyć się z tym, że - zgodnie z linią orzecznictwa SN oraz poglądami specjalistów prawa pracy - pracownik, w sytuacji gdy otrzymuje zawyżone świadczenie, ma prawo uważać, że jako świadczenie spełnione przez pracodawcę, czyli podmiot profesjonalny, posługujący się wyspecjalizowanymi służbami, jest ono zasadne i nie musi liczyć się z obowiązkiem jego zwrotu (por. wyrok SN z 7 sierpnia 2001 r., I PKN 408/00, OSNP 2003/13/305; wyrok SN z 20 czerwca 2001 r., I PKN 511/00, OSNP 2003/9/218.

Potrącenia ustawowe

Potrącenia można podzielić na dwie grupy:

● ustawowe, czyli takie, które nie wymagają zgody pracownika, i

● pozostałe - dobrowolne, przy dokonywaniu których pisemna zgoda pracownika jest bezwzględnie konieczna.

Bez zgody pracownika potrąceniom z wynagrodzenia netto (po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne i zaliczki na podatek) podlegają tylko następujące należności (art. 87 § 1 Kodeksu pracy):

● sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,

● sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,

● zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,

● kary pieniężne przewidziane w art. 108 Kodeksu pracy (za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy).

Potrąceń dokonuje się w wyżej wymienionej kolejności. Świadczy to o pewnej hierarchii, czyli konkretne należności mają pierwszeństwo przed innymi. Jest to szczególnie ważne przy zbiegu kilku różnych potrąceń.

Świadczenia alimentacyjne

Zdecydowanie uprzywilejowanymi należnościami są alimenty i to one są na pierwszym miejscu, jeśli chodzi o kolejność potrąceń. Zatem najpierw muszą być zaspokojone świadczenia alimentacyjne, a dopiero po ich ściągnięciu, gdy jeszcze pozostanie odpowiednia ilość środków, można potrącać kolejne wierzytelności.

Uzyskanie sum na zaspokojenie alimentów może nastąpić w trybie postępowania egzekucyjnego, tj. przy udziale komornika, lub bez takiego postępowania.

Postępowanie egzekucyjne

Egzekucja z wynagrodzenia za pracę należy do komornika przy sądzie rejonowym ogólnej właściwości dłużnika. Aby doszło do wszczęcia postępowania egzekucyjnego, wierzyciel, po uzyskaniu orzeczenia zasądzającego alimenty, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności, musi wystąpić z pisemnym wnioskiem do komornika. To on odszukuje dłużnika, jego pracodawcę i zawiadamia o zajęciu wynagrodzenia. W związku z prowadzeniem egzekucji przez komornika pracodawca ma następujące obowiązki:

1) nie może wypłacać dłużnikowi, poza częścią wolną od zajęcia, żadnego wynagrodzenia, lecz przekazywać zajęte wynagrodzenie bezpośrednio wierzycielowi (zawiadamiając komornika o pierwszej wypłacie) albo komornikowi, w przypadku gdy do wynagrodzenia jest lub zostanie w dalszym toku postępowania egzekucyjnego skierowana jeszcze inna egzekucja, a wynagrodzenie w części wymagalnej nie wystarcza na pokrycie wszystkich egzekwowanych świadczeń wymagalnych. Stosownie do okoliczności komornik może wezwać pracodawcę do przekazywania mu zajętego wynagrodzenia bezpośrednio;

2) na wezwanie komornika w ciągu tygodnia od zajęcia wynagrodzenia (art. 882 Kodeksu postępowania cywilnego) musi:

● przedstawić za okres 3 miesięcy poprzedzających zajęcie, za każdy miesiąc oddzielnie, zestawienie periodycznego wynagrodzenia dłużnika za pracę oraz oddzielnie jego dochodu ze wszystkich innych tytułów,

● podać, w jakiej kwocie i w jakich terminach zajęte wynagrodzenie będzie przekazywane wierzycielowi,

● w razie istnienia przeszkód do wypłacenia wynagrodzenia za pracę złożyć oświadczenie o rodzaju tych przeszkód, a w szczególności podać, czy inne osoby roszczą sobie prawa, czy i w jakim sądzie toczy się sprawa o zajęte wynagrodzenie oraz o jakie roszczenia została skierowana do zajętego wynagrodzenia egzekucja przez innych wierzycieli;

3) musi niezwłocznie zawiadomić komornika oraz wierzyciela o każdej zmianie okoliczności, które uniemożliwiają dokonywanie potrąceń;

4) w razie rozwiązania stosunku pracy z dłużnikiem musi przesłać nowemu pracodawcy (jeżeli ten jest znany dotychczasowemu pracodawcy) zawiadomienie komornika i dokumenty dotyczące zajęcia wynagrodzenia oraz powiadomić o tym komornika i dłużnika, przeciwko któremu toczy się postępowanie egzekucyjne.

Odpowiedzialność pracodawcy

Za niewypełnienie wskazanych obowiązków wobec komornika na pracodawcę może być nałożona sankcja w postaci grzywny w wysokości do 2000 zł, która może być powtórzona w przypadku dalszego uchylania się od tych obowiązków (art. 886 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego). Oprócz tego na pracodawcy ciąży odpowiedzialność odszkodowawcza za naruszenie obowiązków wynikających z zajęcia bądź za złożenie niezgodnego z prawdą oświadczenia o rodzaju przeszkód do wypłacenia wynagrodzenia albo dokonanie wypłaty zajętej części wynagrodzenia dłużnikowi. Należy bowiem przyjąć, że pracodawca, uchybiając swoim obowiązkom związanym z egzekucją, wyrządził szkodę wierzycielowi.

Postępowanie bezegzekucyjne

Potrąceń na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych pracodawca dokonuje również bez postępowania egzekucyjnego, czyli bez udziału komornika. Wierzyciel, np. rodzic, który reprezentuje dziecko w sprawie o alimenty, może po uzyskaniu tytułu wykonawczego wystąpić z wnioskiem o dokonywanie potrąceń bezpośrednio do zakładu pracy dłużnika. Wówczas potrącanie odbywa się na podstawie wniosku wierzyciela z załączonym tytułem wykonawczym. Złożenie tych dokumentów wywołuje takie same skutki prawne jak pismo złożone przez komornika o zajęciu określonej części wynagrodzenia pracownika.

Pracodawca, do którego zwróci się wierzyciel, przyjmuje na siebie wszystkie obowiązki, które ma komornik. Tym samym musi liczyć się z omówionymi sankcjami w razie uchybienia obowiązkom, które na nim spoczywają.

Pracodawca nie może dokonywać potrąceń na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych bez postępowania egzekucyjnego, gdy:

● świadczenia alimentacyjne mają być potrącane na rzecz kilku wierzycieli, a łączna suma, która może być potrącona, nie wystarcza na pełne pokrycie wszystkich należności alimentacyjnych,

● wynagrodzenie za pracę zostało zajęte w trybie egzekucji sądowej (wykonywanej przez komorników) lub administracyjnej (wykonywanej m.in. przez naczelników urzędów skarbowych lub dyrektorów oddziałów ZUS).

Inne należności niż alimentacyjne

Najczęściej występującymi należnościami niealimentacyjnymi są zaciągane przez pracownika kredyty albo pożyczki, których potem nie spłaca, lub nieopłacane daniny państwowe. Pracownik jako podatnik nie wywiązuje się ze swoich obowiązków wobec budżetu państwa czy samorządu nie płacąc podatków, składek na ZUS lub nie regulując innych opłat. Długi te są egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych w drodze egzekucji sądowej albo administracyjnej. Organem egzekucyjnym w administracji jest np. naczelnik urzędu skarbowego, dyrektor oddziału ZUS lub dyrektor izby celnej. Tryb prowadzenia obu egzekucji przebiega podobnie jak procedury omówione przy ściąganiu świadczeń alimentacyjnych. Obowiązki pracodawcy w zakresie dokonywania potrąceń na podstawie tytułu wykonawczego są w tym przypadku takie same jak przy egzekwowaniu innych należności.

Zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi

Zdarzają się sytuacje, w których pracownik musi pobrać z firmy pewną kwotę pieniędzy na pokrycie wydatków związanych z wykonywaniem obowiązków służbowych, np. na zakup materiałów, surowców, paliwa, delegacje. Kwoty te podlegają obowiązkowi zwrotu lub wyliczenia się.

Pracodawca ma prawo potrącić zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi, jeżeli ten nie rozliczył się z nich lub nie zwrócił nadwyżki w terminie, w którym miał obowiązek to zrobić. Trzeba przy tym pamiętać o zachowaniu kolejności potrąceń. Zaliczki są bowiem dopiero na trzecim miejscu, po alimentach i innych świadczeniach z tytułem wykonawczym.

UWAGA!

Część wynagrodzenia wypłacana na poczet przyszłego wynagrodzenia nie jest zaliczką, chyba że strony postanowiły inaczej.

Pojęcia zaliczki pieniężnej nie można interpretować rozszerzająco. Zaliczką nie jest zatem część wynagrodzenia wypłaconego pracownikowi na poczet wynagrodzenia przyszłego przed terminem jego wymagalności, chyba że strony umówiły się inaczej (wyrok SN z 24 lipca 2001 r., I PKN 552/00, OSNP 2003/12/291). Chodzi tu o tzw. wynagrodzenie akonto. Gdy nadchodzi termin wypłaty wynagrodzenia, pracownik otrzymuje pozostałą część pensji.

Kary porządkowe

Za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy pracodawca może zastosować karę pieniężną. Kara pieniężna zarówno za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika. Łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać 1/10 wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty, po dokonaniu potrąceń na podstawie tytułów wykonawczych i zaliczek (art. 108 § 3 Kodeksu pracy). Kara ulega potrąceniu bowiem dopiero jako ostatnia. Środki z tytułu kar porządkowych nie zwiększają aktywów pracodawcy, lecz powinny być przeznaczone na poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie.

Granice potrąceń

W ramach ochrony wynagrodzenia za pracę ustawodawca wytyczył granice, do których można zmniejszać wynagrodzenie, biorąc pod uwagę, że pensja pracownicza stanowi źródło utrzymania pracownika i jego rodziny.

Granice potrąceń i maksymalna suma potrąceń przy zbiegu tytułów egzekucyjnych

Granice potrącenia		Maksymalna suma potrąceń
Rodzaj potrącenia	Wysokość	Zbieg potrąceń	Wysokość
1	2	3	4
w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych	do wysokości 3/5 wynagrodzenia	przy egzekwowaniu świadczeń alimentacyjnych na mocy tytułów wykonawczych wraz z potrąceniami niealimentacyjnymi na podstawie tytułu wykonawczego i zaliczek pieniężnych	3/5 wynagrodzenia
w razie egzekucji innych należności niż wyżej wymienione lub potrącenia zaliczek pieniężnych	do wysokości 1/2 wynagrodzenia	przy egzekwowaniu należności innych niż świadczenia alimentacyjne na mocy tytułów wykonawczych oraz zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi	1/2 wynagrodzenia

Niezależnie od wskazanych wyżej granic potrąceń kary pieniężne podlegają potrąceniom w granicach określonych w art. 108 Kodeksu pracy. Oznacza to, że kary te można potrącić w wysokości jednodniowego wynagrodzenia za jedno przewinienie, przy czym nie mogą one przewyższać 1/10 części wynagrodzenia.

UWAGA!

Nagrody z zakładowego funduszu nagród, trzynastka i należności z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej podlegają egzekucji w całości na pokrycie należności alimentacyjnych.

Należy pamiętać, że ograniczenie potrącenia do 3/5 wynagrodzenia nie dotyczy takich świadczeń, jak nagroda z zakładowego funduszu nagród, dodatkowe wynagrodzenie roczne (trzynastka) i należności przysługujące pracownikom z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej - pod warunkiem że potrąceń dokonuje się na pokrycie świadczeń alimentacyjnych. Świadczenia te podlegają wówczas egzekucji na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych do pełnej wysokości (art. 87 § 5 Kodeksu pracy).

PRZYKŁAD

W marcu 2016 r. pracownikowi przysługiwało dodatkowe wynagrodzenie roczne w wysokości 3000 zł oraz wynagrodzenie za pracę. Ze względu na zajęcie komornicze alimentacyjne w wysokości 8000 zł cała kwota trzynastki została przekazana komornikowi na pokrycie zadłużenia, natomiast z wynagrodzenia za pracę netto pracodawca dokonał potrącenia w wysokości 60% tego wynagrodzenia, tj. 3/5. Postępowanie pracodawcy było prawidłowe.

Kwoty wolne dla potrąceń obowiązkowych

Pracodawca, dokonując potrąceń z wynagrodzenia, musi pozostawić pracownikowi pewną kwotę, którą ma obowiązek mu wypłacić. Zatem pracownik zawsze otrzyma przynajmniej kwotę wolną od potrąceń, której nie można naruszyć. Do wyjątków należy sytuacja, gdy potrącenia dokonuje się na poczet alimentów. Wówczas nie ma kwoty wolnej od potrąceń, ale działa ograniczenie potrącenia do 3/5 wynagrodzenia.

UWAGA!

Przy potrącaniu należności alimentacyjnych na podstawie tytułu wykonawczego nie obowiązuje żadna kwota wolna od potrąceń, lecz wyłącznie granica potrącenia.

Minimalne wynagrodzenie za pracę a kwota wolna od potrąceń

Wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości określonej w art. 87¹ § 1 Kodeksu pracy, tj.:

● minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych - przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,

● 75% minimalnego wynagrodzenia po potrąceniach określonych wyżej - przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi,

● 90% minimalnego wynagrodzenia po potrąceniach określonych wyżej - przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108 Kodeksu pracy.

Kwota wolna od potrąceń zmienia się zazwyczaj wraz z początkiem każdego roku kalendarzowego, kiedy podwyżce ulega minimalne wynagrodzenie za pracę. Kwota wolna jest liczona od ustawowej minimalnej płacy po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne i zaliczki na podatek dochodowy - czyli od wynagrodzenia netto. Stąd wpływ na wysokość kwoty wolnej mają również takie elementy, jak zryczałtowane koszty uzyskania przychodów oraz 1/12 kwoty zmniejszającej podatek (tzw. kwota wolna od podatku).

Kwota wolna od potrąceń nie musi być bezwzględnie taka sama dla wszystkich pracowników. Inna obowiązuje tych, którzy złożyli pracodawcy oświadczenie PIT-2 pozwalające na pomniejszanie zaliczki na podatek o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, określonej w pierwszym przedziale obowiązującej skali podatkowej (w 2016 r. - 46,33 zł), a inna tych, którzy takiego oświadczenia nie złożyli. Inna jest również w przypadku pracowników, którzy podejmują pierwsze zatrudnienie i w pierwszym roku pracy mają prawo do 80% minimalnego wynagrodzenia (w 2016 r. jest to kwota 1480 zł). Dla nich kwota wolna od potrąceń jest więc liczona od obowiązującego ich minimalnego wynagrodzenia, co potwierdził Departament Prawny w Głównym Inspektoracie Pracy (stanowisko z 16 października 2007 r., znak: GPP-416-4560-465/07/PE).

Jednak takie stanowisko budzi wątpliwości wśród ekspertów prawa pracy. Jego przeciwnicy uważają, że ze względu na to, iż co roku jest ogłaszana jedna kwota minimalnego wynagrodzenia (w 2016 r. - 1850 zł), najniższe wynagrodzenie przysługujące osobom rozpoczynających pracę zawodową, zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, jest jedynie częścią minimalnego wynagrodzenia i nie jest ono odrębnie ustalane dla tej grupy pracowników. Najniższe minimalne wynagrodzenie, jakie można zaoferować tej grupie pracowników, nie oznacza, że kwotę wolną od potrąceń również należy pomniejszyć i liczyć od 80%. Jest to dla pracowników niekorzystne, bo zapewnia im mniejszą kwotę na zaspokajanie potrzeb życiowych. Również resort pracy nie zgadza się na stosowanie kwoty wolnej w wysokości 80% minimalnego wynagrodzenia i ten pogląd został wyrażony w piśmie Departamentu Prawa Pracy w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej (znak: DPR-V-079-591-BW/07).

Z powodu nieścisłości przepisów Kodeksu pracy pojawiały się wątpliwości, czy przy obliczaniu kwoty wolnej należy uwzględniać składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Kodeks pracy mówi bowiem tylko o odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy, pomijając składkę zdrowotną. Różnica w wyliczeniach wynika z tego, że pracodawca ma obowiązek odprowadzić do ZUS wyższą składkę zdrowotną (w 2016 r. - 9% podstawy wymiaru), niż może odliczyć od zaliczki na podatek (7,75% podstawy wymiaru). Pozostałą, nieodliczoną jej część musi potrącić z pensji pracownika. Ustawodawca tego nie przewidział. Jednak w opinii Departamentu Prawa Pracy Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej przy obliczaniu kwoty wolnej od potrąceń należy uwzględniać składkę na ubezpieczenie zdrowotne, ponieważ jest ona, obok składek na ubezpieczenia społeczne i zaliczki na podatek, obowiązkowym obciążeniem wynikającym z ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Pracodawca, będąc płatnikiem, ma obowiązek pobrać tę składkę z dochodu pracownika.

Kodeks pracy nie wymienia składki zdrowotnej w art. 87 § 1, który nakazuje dokonywać potrąceń z wynagrodzenia za pracę po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne i zaliczki na podatek. Jednak pracodawcy, wyliczając wynagrodzenie, z którego będą dokonywać potrącenia, powinni odliczać również składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Trudno pomijać tę składkę przy ustalaniu kwoty wolnej, skoro zapis w Kodeksie pracy w obu przypadkach (zarówno potrąceń z wynagrodzenia, jak i kwoty wolnej od potrąceń) brzmi tak samo. Odmienne wyliczanie kwoty wolnej i kwoty wynagrodzenia, z którego należności mają być ściągane, byłoby niekonsekwencją.

UWAGA!

Zdaniem Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, ustalając kwotę wolną od potrąceń, należy uwzględniać składkę na ubezpieczenie zdrowotne.

W uchwale z 2 lutego 2016 r. (III UZP 18/15) Sąd Najwyższy uznał, że składka na ubezpieczenie zdrowotne ulega obniżeniu do wysokości zaliczki na podatek dochodowy jedynie w tej części, którą oblicza się od przychodu stanowiącego podstawę wymiaru tej składki. Jest to szczególnie istotne m.in. przy obliczaniu podstawy dokonania potrącenia w przypadku zbiegu różnych wypłat, tj. zarówno stanowiących podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne, jak i tylko opodatkowanych, np. zasiłków czy odpraw zwolnionych ze składek na ubezpieczenia społeczne.

Wątpliwości mogą pojawić się też w kwestii wysokości kwot wolnych od potrąceń w przypadku wypłat na przełomie roku (w kolejnym roku kalendarzowym). Zgodnie ze stanowiskiem Głównego Inspektoratu Pracy z 26 stycznia 2011 r. w sprawie kwoty wolnej od potrąceń przy wypłatach należności za rok poprzedni w roku następnym (znak: GPP-364-4560-3-1/11/PE/RP), dokonując potrąceń z wynagrodzenia za pracę, pracodawca jest zobowiązany stosować kwotę wolną od potrąceń w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w dacie dokonywania potrącenia.

Warto zaznaczyć, że Krajowa Rada Komornicza stoi na innym stanowisku, uważając, iż wyliczenia dokonuje się za miesiąc, którego wynagrodzenie dotyczy, a nie w którym jest wypłacane (pismo Biura Krajowej Rady Komorniczej z 18 stycznia 2011 r. w sprawie kwoty wolnej od potrąceń przy wypłatach należności za rok poprzedni w roku następnym, znak: KRK/IV/117/11).

Jak liczyć kwotę wolną od potrąceń

W 2016 r. wynagrodzenie minimalne wynosi 1850 zł dla osób zatrudnionych na pełny etat. Podstawowe koszty uzyskania przychodów (kup) wynoszą 111,25 zł, a kwota wolna od podatku - 46,33 zł. Składka na ubezpieczenie zdrowotne w 2016 r. wynosi 9%, natomiast odliczeniu od zaliczki na podatek podlega część tej składki w wysokości 7,75% podstawy wymiaru. Obciążenie pracownika z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne wynosi łącznie 13,71%. Znając te parametry można wyznaczyć kwotę wolną od potrąceń, tj. kwotę netto wynagrodzenia. Należy mieć na uwadze, że kwoty wolne od potrąceń są proporcjonalnie niższe dla pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy (art. 87¹ § 2 Kodeksu pracy).

Kwoty wolne od potrąceń są inne, gdy pracownik ma prawo do zwiększonych o 25% kosztów uzyskania przychodów, nie złożył PIT-2 uprawniającego do stosowania ulgi podatkowej albo jest w pierwszym roku pracy.

Kwoty wolne od obowiązkowych potrąceń w 2016 r. dla pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy

Rodzaj potrącenia	Dla podstawowych kosztów uzyskania przychodów
	z PIT-2	bez PIT-2
Należności inne niż alimentacyjne egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych	1355,69 zł	1308,69 zł
Zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi	1016,77 zł (1355,69 zł x 75%)	981,52 zł (1308,69 zł x 75%)
Kary pieniężne nałożone na pracownika z art. 108 Kodeksu pracy	1220,12 zł (1355,69 zł x 90%)	1177,82 zł (1308,69 zł x 90%)
	Dla podwyższonych kosztów uzyskania przychodów
Należności inne niż alimentacyjne egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych	1360,69 zł	1313,69 zł
Zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi	1020,52 zł (1360,69 zł x 75%)	985,27 zł (1313,69 zł x 75%)
Kary pieniężne nałożone na pracownika z art. 108 Kodeksu pracy	1224,62 zł (1360,69 zł x 90%)	1182,32 zł (1313,69 zł x 90%)

PRZYKŁAD

Pracownik jest zatrudniony na 1/2 etatu z wynagrodzeniem 900 zł netto. Ma prawo do podstawowych kosztów uzyskania przychodów i złożył pracodawcy PIT-2. Pracodawca otrzymał tytuł wykonawczy od komornika dotyczący zajęcia wynagrodzenia na spłatę należności niealimentacyjnych. Potrącenie sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne nie może przekraczać połowy wynagrodzenia netto, czyli w przypadku tego pracownika 450 zł. Kwotę wolną od potrąceń dla niepełnoetatowca ustala się, obliczając minimalne wynagrodzenie brutto według części etatu, a następnie odliczając składki ZUS oraz podatek. Przy połowie etatu kwota wolna netto wynosi 711,34 zł (925 zł brutto, tj. 1850 zł x 1/2). Zatem z wynagrodzenia pracownika można potrącić 188,66 zł (900 zł - 711,34 zł). Potrącenie nie przekracza dopuszczalnego limitu potrącenia w wysokości 1/2 wynagrodzenia netto, tj. 450 zł, zostało więc przeprowadzone prawidłowo.

PRZYKŁAD

Wynagrodzenie pracownika wynosi 1850 zł brutto. Po dokonaniu potrąceń na rzecz budżetu państwa, tj. składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne i zaliczki na podatek, wynagrodzenie do wypłaty wynosi 1355,69 zł (pracownik złożył oświadczenie PIT-2 i ma prawo do podstawowych kosztów uzyskania przychodów). Pracownik ma zajęcie komornicze z tytułu alimentów w wysokości 600 zł. W tym przypadku nie obowiązuje kwota wolna od potrąceń. Pracodawca może dokonać potrącenia do wysokości 3/5 wynagrodzenia, czyli może zająć maksymalnie 813,41 zł (1355,69 zł x 3/5). Ponieważ zajęcie jest niższe i wynosi 600 zł, taką kwotę pracodawca potrąci z wynagrodzenia pracownika. Pracownik otrzyma wynagrodzenie w kwocie 755,69 zł (1355,69 zł - 600 zł).

PRZYKŁAD

Pracownik zatrudniony na pełny etat zarabia 1850 zł brutto, co stanowi 1355,69 zł netto. Pracodawca dysponuje tytułem wykonawczym dotyczącym niespłaconego kredytu bankowego na 3000 zł. Potrącenie sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne nie może przekraczać 1/2 wynagrodzenia netto, czyli w tym przypadku 677,85 zł. Po potrąceniu zostałoby pracownikowi 677,84 zł. Ponieważ kwota wolna od potrąceń w tym przypadku wynosi 1355,69 zł, czyli tyle, ile pracownik zarabia, pracodawca nie może dokonać potrącenia na zaspokojenie długu w banku, o czym poinformuje komornika.

Potrącenia dobrowolne

W praktyce pracownik może mieć nie tylko zadłużenia, które Kodeks pracy wymienia i dopuszcza ich potrącanie bez zgody zatrudnionego, ale także inne obciążenia, np. raty pożyczki z kasy zapomogowo-pożyczkowej, składki na związki zawodowe, składki na ubezpieczenie na życie. Należności innego rodzaju niż wymienione w Kodeksie pracy mogą być potrącane z wynagrodzenia pracownika, ale tylko za jego zgodą wyrażoną na piśmie. Wszelka inna forma - ustna, dorozumiana - jest nieważna (wyrok Sądu Najwyższego z 1 października 1998 r., I PKN 366/98, OSNP 1999/21/684).

Zgoda pracownika

Potrącenia dobrowolne, bez uzyskania pisemnej akceptacji pracownika, stają się bezprawne w dniu wypłaty pracownikowi zaniżonej pensji. Wykroczeniem pracodawcy przeciwko prawom pracownika jest również dokonanie potrącenia po cofnięciu przez pracownika zgody na potrącenia. Pracownik może w każdej chwili cofnąć na piśmie wyrażoną wcześniej zgodę (do momentu dokonania potrącenia), bez podania uzasadnienia swojej decyzji.

Pracownik powinien wyrazić pisemną zgodę na potrącenie konkretnego rodzaju należności. Kwota i tytuł potrącenia muszą być mu znane. Podpisywanie zgody na potrącenie w przyszłości bliżej nieokreślonych kwot należności, np. z tytułu ewentualnych niedoborów w kasie zakładowej, jest nieważne. Mocy prawnej nie ma również zgoda na potrącenie z wynagrodzenia świadczeń, których ponoszenie należy do obowiązków pracodawcy. Przykładami mogą tu być koszty wstępnych lub okresowych badań lekarskich, posiłków profilaktycznych czy odzieży roboczej.

Kwoty wolne dla potrąceń dobrowolnych

Również w przypadku potrąceń dobrowolnych pracodawcę ograniczają kwoty wolne, których wysokość zależy od tego, na czyją rzecz takie potrącenia są dokonywane.

Wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości określonej w art. 91 § 2 Kodeksu pracy, tj. w wysokości:

● minimalnego wynagrodzenia za pracę, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych - przy potrącaniu należności na rzecz pracodawcy,

● 80% kwoty określonej wyżej - przy potrącaniu należności na rzecz innych podmiotów.

Kwoty wolne od potrąceń dobrowolnych w 2016 r. dla pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy

Rodzaj potrącenia	Dla podstawowych kosztów uzyskania przychodów
	z PIT-2	bez PIT-2
Należności na rzecz innych podmiotów niż pracodawca (np. związki zawodowe, kasa zapomogowo-pożyczkowa)	1084,55 zł (1355,69 zł x 80%)	1046,95 zł (1308,69 zł x 80%)
	Dla podwyższonych kosztów uzyskania przychodów
	1088,55 zł (1360,69 zł x 80%)	1050,95 zł (1313,69 zł x 80%)
Należności na rzecz pracodawcy (np. raty pożyczki, zawyżona część wynagrodzenia)	Dla podstawowych kosztów uzyskania przychodów
	1355,69 zł	1308,69 zł
	Dla podwyższonych kosztów uzyskania przychodów
	1360,69 zł	1313,69 zł

W razie zbiegu potrąceń przymusowych i dobrowolnych najpierw należy dokonać obciążeń przymusowych. Dopiero gdy pozostaną wystarczające środki (i zostaną zachowane kwoty wolne), można je dalej rozdzielać między kolejnych wierzycieli.

PRZYKŁAD

Pracownik zatrudniony na pełny etat otrzymuje wynagrodzenie netto 2778,67 zł (kup - 111,25 zł, kwota zmniejszająca podatek - 46,33 zł). Jest członkiem związków zawodowych i z tego tytułu jest zobowiązany do płacenia składki członkowskiej w wysokości 32 zł miesięcznie. Ponadto płaci składkę na dodatkowe ubezpieczenie wynoszącą 50 zł miesięcznie. Pracownik przystąpił do kasy zapomogowo-pożyczkowej i z tego tytułu płaci składki w wysokości 30 zł miesięcznie. Na wszystkie wymienione potrącenia pracownik wyraził pisemną zgodę. Pracownik ma ponadto zajęcie komornicze niealimentacyjne (niespłacony kredyt) w wysokości 950 zł miesięcznie, 350 zł alimentów oraz 170 zł kary porządkowej i 120 zł zaliczki. Dokonywanie potrącenia z wynagrodzenia powinno przebiegać następująco:

Krok 1. Potrącenie alimentów

W pierwszej kolejności pracodawca musi potrącić alimenty, pamiętając, że nie ma kwoty wolnej od potrąceń, ale maksymalnie można potrącić z tego tytułu 3/5 wynagrodzenia: 2778,67 zł x 3/5 = 1667,20 zł.

Kwota alimentów (350 zł) jest niższa niż kwota, jaką można z tego tytułu potrącić.

Po odjęciu pełnej kwoty alimentów pozostaje 2428,67 zł (2778,67 zł - 350 zł).

Krok 2. Potrącenie na inne tytuły wykonawcze

W następnej kolejności potrącamy zajęcie komornicze niealimentacyjne. Kwota wolna w przypadku tego pracownika wynosi 1355,69 zł. Potrącenie na wskazany tytuł nie może przekroczyć 1/2 wynagrodzenia, a łącznie z alimentami - 3/5 pensji.

Granice te zostają zachowane, ponieważ:

● po odliczeniu obciążenia z tytułu kredytu pracownikowi pozostaje 1478,67 zł (2428,67 zł - 950 zł), czyli więcej, niż wynosi kwota wolna od potrąceń (1355,69 zł), oraz

● potrącenie niealimentacyjne jest niższe niż 1/2 wynagrodzenia (950 zł < 1389,34 zł), a łącznie z alimentami nie przekracza 3/5 wynagrodzenia (950 zł + 350 zł = 1300 zł; 1300 zł < 1667,20 zł).

Krok 3. Potrącenie zaliczki pieniężnej

Kolejnym potrąceniem jest zaliczka pieniężna. Kwota wolna to 1016,77 zł, czyli 75% minimalnego wynagrodzenia netto (1355,69 zł). Zaliczki łącznie z należnościami niealimentacyjnymi i alimentacyjnymi nie mogą przekroczyć 3/5 wynagrodzenia. Zaliczka wynosi 120 zł i można ją potrącić nie naruszając granicy 3/5 wynagrodzenia:

950 zł + 350 zł + 120 zł = 1420 zł; jest to mniej niż 3/5 wynagrodzenia, tj. 1667,20 zł.

Po dokonaniu potrącenia z tytułu zaliczki pracownikowi zostaje do wypłaty 1358,67 zł (1478,67 zł - 120 zł), czyli więcej niż kwota wolna od potrąceń wynosząca 1016,77 zł.

Krok 4. Potrącenie kary pieniężnej

Ostatnim z ustawowych potrąceń jest kara porządkowa. Kwotą wolną od potrąceń jest 1220,12 zł, tj. 90% wynagrodzenia minimalnego netto. Gdyby odjąć całą karę - 170 zł, pracownikowi pozostałoby 1188,67 zł (1358,67 zł - 170 zł), czyli mniej niż kwota wolna od potrąceń.

Oznacza to, że aby nie naruszyć kwoty wolnej, pracownikowi można odliczyć w tym miesiącu jedynie 138,55 zł kary (1358,67 zł - 1220,12 zł).

Krok 5. Potrącenia dobrowolne

Następnie dokonujemy potrąceń dobrowolnych, na które pracownik wyraził pisemną zgodę. Wszystkie dotyczą podmiotów trzecich, tj. kasy zapomogowo-pożyczkowej, ubezpieczyciela i związków zawodowych. W przypadku potrąceń na wniosek pracownika nie obowiązuje granica potrącenia, lecz wyłącznie kwota wolna od potrąceń. Kwotą wolną jest więc 1084,55 zł (80% minimalnego wynagrodzenia). Wynika z tego, że pracownikowi można jeszcze potrącić 135,57 zł (1220,12 zł - 1084,55 zł = 135,57zł).

Z tego w pierwszej kolejności powinna zostać pokryta składka związkowa w wysokości 32 zł. Pracodawca ma bowiem obowiązek pobrania składki członkowskiej na wniosek organizacji związkowej w sytuacji, gdy pracownik zgodził się na piśmie na jej potrącenie z wynagrodzenia (art. 33¹ § 1 ustawy o związkach zawodowych). Niepobranie składki mogłoby narazić pracodawcę na zarzut utrudniania działalności związkowej. Pozostała kwota, tj. 103,57 zł (135,57 zł - 32 zł = 103,57 zł) wystarcza na potrącenie składki dla ubezpieczyciela (50 zł) i na kasę zapomogowo-pożyczkową (30 zł), które wynoszą łącznie 80 zł.

Ostatecznie pracownikowi pozostanie do wypłaty 1108,12 zł [2778,67 zł - 350 zł (alimenty) - 950 zł (niespłacony kredyt) - 120 zł (zaliczka pieniężna) - 138,55 zł (kara porządkowa) - 32 zł (składka związkowa) - 50 zł (składka na dobrowolne ubezpieczenie) - 30 zł (składka na kasę zapomogowo-pożyczkową)].

Wynagrodzenie podlegające potrąceniom

Kodeksowej ochronie przed potrąceniami podlega nie tylko wynagrodzenie zasadnicze, ale także dodatkowe składniki wynagrodzenia - zarówno o charakterze obowiązkowym, jak i dobrowolnym, m.in. premie, dodatki i nagrody. Ochronie tej podlegają również inne świadczenia o charakterze finansowym, niebędące wynagrodzeniem za pracę w ścisłym znaczeniu, jednak pozostające w związku ze stosunkiem pracy, m.in.: ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy, nagroda jubileuszowa, odprawa emerytalna, odprawa rentowa, odprawa pieniężna w związku z rozwiązaniem umowy o pracę z przyczyn dotyczących pracodawcy, odszkodowanie za rozwiązanie umowy o pracę z naruszeniem prawa (wyrok SN z 12 maja 2005 r., I PK 248/04, OSNP 2006/1-2/12), wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy spowodowanej chorobą, wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy, wynagrodzenie urlopowe.

Jeżeli w danym miesiącu, oprócz periodycznego wynagrodzenia, dochodzi do wypłaty składników za okresy dłuższe niż jeden miesiąc (np. premia kwartalna, nagroda roczna), wówczas potrąceń należy dokonywać od łącznej kwoty wynagrodzenia uwzględniającej te składniki.

Potrącenia ze świadczeń finansowanych z zfśs

Świadczenia pieniężne z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych nie są składnikami wynagrodzenia za pracę, ale są to niewątpliwie świadczenia związane ze stosunkiem pracy. Nie mieszczą się jednak w pojęciu pracowniczych należności, a to oznacza, że nie mogą być potrącane na podstawie zajęcia samego tylko wynagrodzenia za pracę. Podlegają egzekucji w całości, ale wtedy, gdy zajęcie zostanie rozszerzone także o inne wierzytelności lub gdy zajęcie obejmuje wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia ze stosunku pracy.

UWAGA!

Świadczenia z zfśs należy potrącać w całości, bez stosowania limitu potrąceń i kwot wolnych od potrąceń.

Ochrona przed potrąceniami, wynikająca z Kodeksu pracy, dotyczy tylko wynagrodzenia w rozumieniu przepisów prawa pracy. Natomiast przewidziane w Kodeksie postępowania cywilnego potrącenia z wynagrodzenia dotyczą wynagrodzenia w szerszym tego słowa znaczeniu, a tym samym dotyczą w ogóle możliwości dokonania potrącenia. Rozszerzenie definicji wynagrodzenia za pracę następuje wyłącznie na podstawie przepisów egzekucyjnych, a nie przepisów prawa pracy.

Ponieważ świadczenie z zfśs nie jest wynagrodzeniem za pracę w rozumieniu Kodeksu pracy (ale podlega zajęciu w myśl przepisów art. 881 Kodeksu postępowania cywilnego), nie jest chronione przepisami art. 87 i 87¹ Kodeksu pracy. Oznacza to, że może zostać potrącone w całości.

Zatem pracodawca powinien dokonywać potrąceń ze świadczeń pieniężnych pochodzących z funduszu socjalnego. Ma przy tym obowiązek przekazać komornikowi pełną kwotę tego świadczenia.

Pracodawcy, w ramach prowadzenia działalności socjalnej, przyznają pracownikom różnego rodzaju świadczenia także ze środków własnych, np. o charakterze zapomogi lub dofinansowania do wypoczynku (m.in. świadczenia urlopowe). Świadczenia te również podlegają zajęciu w całości.

Wyłączenia z egzekucji

Pracownikowi-dłużnikowi nie wolno odbierać zajętej części wynagrodzenia ani rozporządzać nią w żaden inny sposób. Dotyczy to w szczególności periodycznego wynagrodzenia za pracę i wynagrodzenia za prace zlecone oraz nagród i premii przysługujących mu za okres jego zatrudnienia, a także związanego ze stosunkiem pracy prawa do zysku lub udziału w funduszu zakładowym oraz wszelkich innych funduszach pozostających w związku ze stosunkiem pracy (art. 881 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego). Zatem egzekucją można objąć nie tylko wynagrodzenie za wykonaną pracę, ale również wszelkie inne dodatkowe składniki, jakie otrzymuje pracownik. Należy jedynie rozstrzygnąć, które z nich podlegają ochronie (na zasadach omówionych wyżej), a które są z niej wyłączone.

UWAGA!

Nie wolno dokonywać potrąceń z należności z tytułu podróży służbowych.

Kodeks postępowania cywilnego przewiduje pewne ograniczenia w dokonywaniu egzekucji, wskazując na konkretne przedmioty, prawa i świadczenia, z których nie wolno potrącać żadnych wierzytelności. Egzekucji nie podlegają sumy i świadczenia w naturze przyznane z przeznaczeniem na pokrycie wydatków lub wyjazdów w sprawach służbowych (art. 831 § 1 pkt 1 Kodeksu postępowania cywilnego). Oznacza to, że nie można dokonać potrąceń z należności i diet wypłaconych pracownikowi odbywającemu podróż służbową na polecenie przełożonego. Diety są przeznaczone na pokrycie zwiększonych kosztów żywieniowych, a w czasie zagranicznego wyjazdu w sprawach firmowych - również innych wydatków. Nie stanowią one dodatkowej korzyści czy elementu pensji, zatem nie podlegają egzekucji.

Zajęciu nie podlegają również inne świadczenia, których celem jest zrekompensowanie pracownikowi poniesionych przez niego wcześniej wydatków, np. ekwiwalenty za konserwację obuwia i pranie odzieży roboczej, za używanie własnej odzieży i obuwia roboczego, ekwiwalenty za używanie przez pracownika własnych narzędzi, materiałów lub sprzętu na potrzeby pracodawcy, ryczałty za używanie przez pracownika samochodu prywatnego do celów służbowych.

Wypłaty w różnych terminach płatności

Zdarza się, że w ciągu miesiąca pracodawcy dokonują w kilku terminach wypłat różnych składników wynagrodzenia, np. wynagrodzenia zasadniczego, premii, prowizji, dodatków, nagród itp. Aby prawidłowo ustalić granice potrącenia i kwotę wolną, należy zsumować wszystkie składniki wynagrodzenia wypłacone w danym miesiącu.

PRZYKŁAD

Pracodawca wypłaca wynagrodzenia za pracę 25. dnia miesiąca za dany miesiąc. Komornik zajął wynagrodzenie jednego z pracowników na kwotę 8000 zł (zajęcie niealimentacyjne). Pracownik jest wynagradzany miesięczną stawką 3000 zł. Dodatkowo otrzymuje prowizje od sprzedaży, które pracodawca wypłaca 10. dnia kolejnego miesiąca za poprzedni miesiąc. Prowizję za marzec pracownik otrzymał 8 kwietnia, a 25 kwietnia otrzyma wynagrodzenie za ten miesiąc. Ustalono, że prowizja wyniesie 550 zł brutto.

Ponieważ kwota prowizji do wypłaty będzie niższa niż kwota wolna od potrąceń (prowizja wyniesie 382,88 zł, tj. 550 zł pomniejszone o składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych), pracodawca powinien wypłacić ją pracownikowi w całości w terminie jej wypłaty, czyli 8 kwietnia, a potrącenia dokonać dopiero przy wypłacie wynagrodzenia za pracę w kwietniu. Obliczając kwotę netto wynagrodzenia za pracę pracodawca uwzględnia zwykłe koszty uzyskania przychodów i stosuje kwotę wolną od podatku. Ponadto podstawę opodatkowania należy zwiększyć o wypłaconą prowizję. Wynagrodzenie za pracę do wypłaty wyniesie 2156,72 zł (z 3000 zł brutto). Aby prawidłowo ustalić kwotę do potrącenia w kwietniu, należy zsumować wysokość netto wynagrodzenia za pracę i prowizji, które łącznie wyniosą 2539,60 zł (382,88 zł + 2156,72 zł). Kwota graniczna wynosi 1269,80 zł, tj. połowa zsumowanego wynagrodzenia i prowizji (2539,60 zł x 1/2), a kwota wolna - 1355,69 zł. Aby zachować kwotę wolną, można potrącić z łącznego wynagrodzenia 1183,91 zł (2539,60 zł - 1355,69 zł). Po potrąceniu pracownikowi pozostanie do wypłaty wynagrodzenie za pracę w wysokości 972,81 zł (2156,72 zł - 1183,91 zł). Jednocześnie zachowana została granica potrącenia, tj. 2539,60 zł x 1/2 = 1269,80 zł, 1269,80 zł > 1183,91 zł, i kwota wolna od potrąceń, tj. 382,88 zł + 972,81 zł = 1355,69 zł.

Wypłata wynagrodzenia i innych świadczeń ze stosunku pracy

Pracownik może otrzymywać poza wynagrodzeniem za pracę również inne świadczenia ze stosunku pracy, np. odprawę emerytalno-rentową, z tytułu zwolnień grupowych czy nagrodę jubileuszową. Powstają wówczas wątpliwości, czy w celu ustalenia granicy potrącenia i kwoty wolnej od potrąceń należy sumować te świadczenia, czy dla każdego z nich ustalać odrębne limity. Przepisy nie regulują jednak wprost tej kwestii. Stanowiska w tej sprawie były podzielone, ale ostatecznie przyjmuje się, że obowiązuje jedna kwota wolna (np. stanowisko PIP z 7 marca 2011 r., znak: GPP-364-4560-12-1/11/PE/RP, z 19 listopada 2012 r., znak: GNP-364/306-072-43-1/12).

PRZYKŁAD

Pracownik otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 2200 zł oraz dodatek za pracę przy komputerze w wysokości 200 zł. Wynagrodzenie i dodatek pracodawca wypłaca ostatniego dnia miesiąca. Pracownik ma prawo do podstawowych kosztów uzyskania przychodów (111,25 zł) oraz do stosowania kwoty zmniejszającej podatek (46,33 zł). W marcu 2016 r. pracownik nabył prawo do nagrody jubileuszowej w wysokości 3600 zł, której wypłata nastąpiła na koniec marca razem z wynagrodzeniem za pracę i dodatkiem. Pensja pracownika jest zajęta przez komornika (z tytułu niespłaconego kredytu).

Zgodnie ze stanowiskiem PIP i resortu pracy stosuje się jedną kwotę wolną od potrąceń i określa granicę potrącenia od łącznej sumy wypłat.

Krok 1. Obliczamy kwotę netto całego dochodu pracownika:

● podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i wysokość tych składek (bez nagrody, która jest zwolniona, jeśli przysługuje nie częściej niż co 5 lat):

(2200 zł + 200 zł) x 13,71% = 329,04 zł;

● podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne i wysokość tej składki:

- 2400 zł - 329,04 zł = 2070,96 zł,

- 2070,96 zł x 9% = 186,39 zł,

- 2070,96 zł x 7,75% = 160,50 zł (część składki do odliczenia od podatku);

● podstawa opodatkowania:

- wynagrodzenia za pracę i dodatku: 2070,96 zł - 111,25 zł = 1959,71 zł; po zaokrągleniu 1960 zł,

- nagrody jubileuszowej: 3600 zł;

● podstawa opodatkowania łącznie: 1960 zł + 3600 zł = 5560 zł;

● podatek:

- od wynagrodzenia za pracę i dodatku: 1960 zł x 18% - 46,33 zł = 306,47 zł,

- od nagrody jubileuszowej: 3600 zł x 18% = 648 zł;

● zaliczka na podatek do przekazania do US:

- od wynagrodzenia za pracę i dodatku: 306,47 zł - 160,50 zł = 145,97 zł; po zaokrągleniu 146 zł,

- od nagrody jubileuszowej: 648 zł;

● zaliczka na podatek łącznie do przekazania do US: 794 zł;

● do wypłaty: (2400 zł + 3600 zł) - 329,04 zł - 186,39 zł - 794 zł = 4690,57 zł.

Krok 2. Ustalamy kwotę potrącenia z uwzględnieniem kwoty wolnej od potrąceń:

● granica potrąceń: 4690,57 zł x 1/2 = 2345,29 zł.

Kwota, która zostanie po potrąceniu 1/2 wynagrodzenia, jest wyższa od kwoty wolnej od potrąceń (2345,28 zł > 1355,69 zł), zatem wysokość potrącenia należy ograniczyć do połowy pensji, a pracownik otrzyma 2345,28 zł.

Potrącenia z umów cywilnoprawnych

Wcześniej opisanych zasad dokonywania potrąceń nie należy stosować do osób wykonujących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych, np. umowy zlecenia, umowy agencyjnej czy umowy o dzieło. Do tych osób nie mają zastosowania przepisy Kodeksu pracy, lecz Kodeksu cywilnego. W związku z tym dokonywanie potrąceń jest znacznie prostsze.

Co do zasady wynagrodzenie z umowy cywilnoprawnej nie podlega żadnej ochronie, ponieważ nie ma kwot wolnych od zajęcia ani granic potrąceń. Jednak nie zawsze oznacza to, że komornik może otrzymać 100% takiego wynagrodzenia.

Gdy przychód z umowy cywilnoprawnej jest jedynym źródłem utrzymania

Jeśli umowa cywilnoprawna jest jedynym lub głównym źródłem utrzymania danej osoby, nie można pozbawić jej całego wynagrodzenia. Ograniczenie dokonania potrąceń wynika w tym przypadku z art. 833 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego, który wskazuje, że egzekucji w zakresie określonym w przepisach Kodeksu pracy podlegają takie należności, jak:

● uposażenia posłów i senatorów,

● należności członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i ich domowników z tytułu pracy w spółdzielni,

● wynagrodzenia członków spółdzielni pracy oraz

● wszystkie świadczenia powtarzające się, których celem jest zapewnienie utrzymania.

Aby można było stosować odnoszące się do pracowników ograniczenia w egzekucji, z przychodów, np. z umowy zlecenia, muszą łącznie zostać spełnione warunki dotyczące wypłat otrzymywanych z tej umowy, tj.:

● powinny to być świadczenia powtarzające się, tzn. pobierane okresowo w regularnych odstępach czasu, jednak bez względu na częstotliwość wypłat - co miesiąc, kwartał czy raz w roku, oraz

● umowa musi mieć charakter ciągły i być odnawiana przez strony - czyli chodzi np. o zleceniobiorców stale współpracujących, oraz

● świadczenia z umowy zlecenia powinny zapewniać utrzymanie, czyli przynosić korzyść majątkową pozwalającą na nabywanie dóbr i usług.

W przypadku wykonawców umów cywilnoprawnych nie stosuje się kwot wolnych od potrąceń. Obowiązują tu tylko określone w Kodeksie pracy granice potrąceń ustalone w stosunku procentowym. Jednak nie podlegają egzekucji u dłużnika pobierającego periodyczną stałą płacę pieniądze w kwocie, która odpowiada niepodlegającej egzekucji części płacy za czas do najbliższego terminu wypłaty. Zatem zamiast kwoty wolnej należy wyznaczyć tzw. minimum egzystencjalne w wysokości 1/30 wynagrodzenia zleceniobiorcy za każdy dzień przypadający między dniem zajęcia a dniem kolejnej wypłaty.

PRZYKŁAD

Zleceniodawca 15 kwietnia 2016 r. otrzymał od komornika pismo zobowiązujące go do potrącania długu niealimentacyjnego w wysokości 1420 zł z wynagrodzenia zleceniobiorcy, które wynosi 1200 zł miesięcznie brutto i jest wypłacane ostatniego dnia miesiąca. Umowa zlecenia jest umową stałą i stanowi jedyne źródło dochodu tej osoby. Wynagrodzenie to podlega ochronie na takich samych zasadach jak wynagrodzenie z umowy o pracę, o czym komornik powiadomił pracodawcę. Zleceniodawca musi zatem ustalić kwotę netto wynagrodzenia zleceniobiorcy, uwzględniając obciążenia publicznoprawne potrącane z wynagrodzenia zleceniobiorcy, tj.: obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne, składkę na ubezpieczenie zdrowotne oraz składkę na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, do którego przystąpił zleceniobiorca (gdyby nie przystąpił do tego ubezpieczenia, wynagrodzenie należałoby pomniejszyć tylko o składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe), uwzględniając koszty uzyskania przychodów w wysokości 20%:

● składki na ubezpieczenia społeczne łącznie: 1200 zł x 13,71% = 164,52 zł,

● podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne: 1200 zł - 164,52 zł = 1035,48 zł,

● składka na ubezpieczenie zdrowotne podlegająca wpłacie do ZUS: 1035,48 zł x 9% = 93,19 zł,

● składka na ubezpieczenie zdrowotne podlegająca odliczeniu od zaliczki na podatek: 1035,48 zł x 7,75% = 80,25 zł,

● koszty uzyskania przychodów: (1200 zł - 164,52 zł) x 20% = 207,10 zł,

● podstawa opodatkowania: 1200 zł - 164,52 zł - 207,10 zł = 828,38 zł; po zaokrągleniu 828 zł,

● zaliczka na podatek dochodowy: 828 zł x 18% = 149,04 zł,

● zaliczka po odliczeniu składki zdrowotnej: 149,04 zł - 80,25 zł = 68,79 zł; po zaokrągleniu 69 zł.

Wynagrodzenie netto: 1200 zł - 164,52 zł - 93,19 zł - 69 zł = 873,29 zł.

Przy egzekwowaniu należności niealimentacyjnych potrącenie nie może przekroczyć połowy wynagrodzenia netto (art. 87 § 3 Kodeksu pracy). W tym przypadku zleceniodawca może maksymalnie potrącić z wynagrodzenia zleceniobiorcy 436,64 zł (1/2 x 873,29 zł). Należy przy tym uwzględnić tzw. minimum egzystencjalne, które wynosi 465,75 zł (873,29 zł : 30 x 16 dni do terminu wypłaty wynagrodzenia, tj. od dnia zajęcia, czyli od 15 do 30 kwietnia). Ponieważ kwota potrącenia 407,54 zł (873,29 zł - 465,75 zł) nie przewyższa kwoty granicznej (436,64 zł), więc wolno przekazać komornikowi 407,54 zł, a do wypłaty zleceniobiorca otrzyma 465,75 zł.

Dochody z pracy i zlecenia

Często pracodawcy zawierają z pracownikami, oprócz umowy o pracę, także płatne, dodatkowe umowy cywilnoprawne na wykonywanie innych prac niż w ramach stosunku pracy. Gdy do firmy przychodzi komorniczy tytuł egzekucyjny w celu zajęcia wynagrodzenia pracownika, pracodawca nie wie, czy egzekucji podlega również wynagrodzenie z umowy zlecenia. Należy jednak pamiętać, że dokonując zajęcia wynagrodzenia za pracę, komornik żąda od pracodawcy zestawienia periodycznego wynagrodzenia dłużnika za pracę oraz oddzielnie jego dochodu ze wszystkich innych tytułów. Celem takiego żądania komornika jest zorientowanie się, jaka jest łączna suma dochodów pracownika. Wówczas komornik może objąć egzekucją również dochód z umowy zlecenia. Wtedy dochód ten nie podlega żadnej ochronie i może być potrącony w pełnej wysokości.

Pracodawca, który jednocześnie dokonuje potrącenia z wynagrodzenia ze stosunku pracy i z przychodów za prace zlecone, powinien odrębnie ustalać kwoty podlegające potrąceniom od przychodów z tych tytułów.

UWAGA!

Jeśli pracownik wykonuje dodatkowo prace na podstawie umowy zlecenia, wynagrodzenie z tego tytułu może zostać potrącone w pełnej wysokości, bez ograniczeń.

W przypadku wystąpienia innych należności do potrącenia niż komornicze, np. na rzecz zleceniodawcy, należy przyjąć, że zleceniodawca może dokonać potrącenia za zgodą zleceniobiorcy.

Obowiązki pracodawcy po rozwiązaniu stosunku pracy z dłużnikiem

Jeżeli pracodawca rozwiązał umowę o pracę z pracownikiem, którego wynagrodzenie zostało zajęte przez komornika, musi powiadomić o tym komornika i zawrzeć właściwe informacje w świadectwie pracy. Nie ma takiej potrzeby jedynie wówczas, gdy z tym samym pracownikiem został nawiązany nowy stosunek pracy lub zlecenia albo gdy zakład pracy przeszedł na inną osobę, jeżeli osoba ta wiedziała o zajęciu. Wówczas nadal obowiązuje zajęcie, na podstawie którego dotychczas były dokonywane potrącenia.

Jeżeli pracodawca nie będzie kontynuował zatrudnienia pracownika, którego dotyczyło zajęcie, musi umieścić w świadectwie pracy wzmiankę o zajęciu wynagrodzenia. Wzmianka ta powinna zawierać:

● oznaczenie komornika, który zajął należność,

● numer sprawy egzekucyjnej,

● wysokość dotychczas potrąconych kwot.

Nowy pracodawca, któremu pracownik przedstawi świadectwo pracy ze wzmianką o zajęciu wynagrodzenia, zawiadamia o zatrudnieniu takiego pracownika pracodawcę, który wydał świadectwo, oraz komornika wskazanego w świadectwie pracy.

Jeżeli pracownik nie przedłoży świadectwa pracy, a pracodawca dowie się, gdzie był on wcześniej zatrudniony, ma obowiązek zawiadomić poprzedniego pracodawcę o zatrudnieniu tej osoby. Obowiązku takiego nie ma wtedy, gdy pracownik przedstawi zaświadczenie poprzedniego zakładu stwierdzające, że jego należności nie były zajęte (art. 884 § 3 Kodeksu postępowania cywilnego).

W sytuacji gdy były pracodawca pracownika, którego wynagrodzenie było zajęte, posiada informacje o nowym pracodawcy tej osoby, ma obowiązek przesłać nowemu pracodawcy zawiadomienie komornika i dokumenty dotyczące zajęcia wynagrodzenia oraz powiadomić o tym komornika i dłużnika, przeciwko któremu toczy się postępowanie egzekucyjne. Nowy pracodawca ma obowiązek dokonywać potrąceń na podstawie otrzymanego zawiadomienia (art. 884 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego).

Pracodawcę, który zaniedbał obowiązek przesłania zawiadomienia lub dokumentów dotyczących zajęcia wynagrodzenia nowemu pracodawcy dłużnika, komornik może ukarać grzywną w wysokości do 2000 zł. Grzywna może być powtórzona, jeżeli pracodawca nadal uchyla się od wykonania tych czynności w dodatkowo wyznaczonym terminie.

Komornik nakłada grzywnę na pracodawcę, jeśli jest on osobą fizyczną. Gdy pracodawca nie jest osobą fizyczną, grzywna nakładana jest na pracownika lub wspólnika odpowiedzialnego za wykonanie tych obowiązków. Jeśli taki pracownik (lub wspólnik) nie został wyznaczony i nie ma możliwości ustalenia osoby odpowiedzialnej za wykonanie tych obowiązków, komornik nakłada karę na osobę uprawnioną do reprezentowania pracodawcy. Jeżeli pracodawcą jest spółka cywilna, grzywnie podlega którykolwiek ze wspólników (art. 886 § 1 i 2 Kodeksu postępowania cywilnego).

UWAGA!

Nowy pracodawca, który otrzymał od poprzedniego pracodawcy dłużnika informację o zajęciu komorniczym, ma obowiązek dokonywać potrąceń na podstawie tego zajęcia i informacji od poprzedniego pracodawcy o dokonanych potrąceniach.

Obowiązek powiadomienia komornika o zmianie pracodawcy ma również były pracownik-dłużnik. O obowiązku tym oraz o skutkach jego zaniedbania komornik powinien pouczyć dłużnika przy zawiadamianiu go o zajęciu wynagrodzenia za pracę. Dłużnik, który nie powiadomi komornika o zmianie pracodawcy, również może zostać ukarany grzywną w wysokości do 2000 zł (art. 884 § 4 i art. 886 § 4 Kodeksu postępowania cywilnego).

Zbieg egzekucji komorniczej z administracyjną

Egzekucja wierzytelności może być prowadzona zarówno przez komornika (sąd), jak i przez administracyjny organ egzekucyjny, np. naczelnika urzędu skarbowego czy dyrektora oddziału ZUS. Może się zdarzyć, że pracodawca, mając jeden tytuł wykonawczy na danego pracownika, np. od komornika, otrzymuje kolejny, tym razem od organu administracyjnego. Egzekucja, którą prowadzi komornik sądowy i administracyjny organ egzekucyjny, jest wówczas skierowana do tej samej rzeczy lub prawa majątkowego. Jest to tzw. zbieg egzekucji. Egzekucja jest prowadzona w stosunku do tego samego podmiotu, a zatem pracownika, i przedmiotu, tj. wynagrodzenia za pracę.

W przypadku zbiegu egzekucji administracyjnej i sądowej do tej samej rzeczy lub prawa majątkowego administracyjny organ egzekucyjny i komornik wstrzymują czynności egzekucyjne na wniosek wierzyciela, dłużnika lub z urzędu. Wówczas mają obowiązek przekazać akta egzekucji administracyjnej i egzekucji sądowej sądowi rejonowemu, w którego okręgu wszczęto egzekucję. Sąd rejonowy rozstrzyga, który organ egzekucyjny - sądowy czy administracyjny - ma dalej prowadzić łącznie egzekucję w trybie właściwym dla danego organu. Wyznaczony organ jest zobowiązany prowadzić obie egzekucje jako jedno postępowanie.

Sąd po otrzymaniu akt egzekucyjnych wydaje orzeczenie w terminie 14 dni. Przy rozpatrywaniu sprawy sąd bierze pod uwagę stan każdego z postępowań egzekucyjnych, a jeżeli są one w równym stopniu zaawansowane - wysokość egzekwowanych należności i kolejność ich zaspokojenia. Równocześnie sąd postanawia, które z dokonanych czynności egzekucyjnych pozostają w mocy.

Wstrzymanie czynności egzekucyjnych nie oznacza zawieszenia postępowania egzekucyjnego, lecz jedynie niedokonywanie czynności w razie ujawnienia zbiegu egzekucji. Pracodawca powinien wówczas dokonywać potrąceń z wynagrodzenia pracownika w granicach określonych w Kodeksie pracy, w dalszym ciągu jest to bowiem egzekucja z wynagrodzenia za pracę.

PRZYKŁAD

Pracodawca potrąca z wynagrodzenia pracownika kwoty na zaspokojenie należności administracyjnych i odprowadza je na konto naczelnika urzędu skarbowego. W kwietniu 2016 r. otrzymał zawiadomienie o zajęciu wynagrodzenia tego pracownika na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych od komornika sądu rejonowego (egzekucja sądowa). W terminie wypłaty wynagrodzenia za kwiecień pracodawca dokonał potrącenia długu, tzn. zarówno zaległości wobec urzędu skarbowego, jak i alimentów w granicach maksymalnie 3/5 pensji. Potrąconej kwoty nie mógł jednak przekazać organowi administracyjnemu (naczelnikowi urzędu skarbowego), mimo że organ ten jako pierwszy wystąpił z egzekucją. Pracodawca przekazał zajętą część wynagrodzenia komornikowi, który rozdzieli należność między wierzycieli. Komornik będzie organem zobowiązanym do prowadzenia łącznej egzekucji.

Potrącenia z zasiłków z ubezpieczenia społecznego

Należności podlegające potrąceniom

Pracodawca (lub zleceniodawca), który jest uprawniony do wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego, powinien pamiętać, że te świadczenia również podlegają potrąceniom i egzekucji na podstawie tego samego tytułu wykonawczego. Oznacza to, że tytuł wykonawczy otrzymany od komornika jest podstawą do dokonywania potrąceń zarówno z wynagrodzenia za pracę, jak i z zasiłków z ubezpieczenia społecznego. Potrąceń należy jednak dokonywać zgodnie z inną podstawą prawną niż potrąceń z wynagrodzenia za pracę, tj. na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej ustawa emerytalna) (art. 139 ustawy emerytalnej).

Z przysługującego ubezpieczonemu zasiłku mogą być potrącane m.in.:

● świadczenia wypłacane w kwocie zaliczkowej,

● kwoty nienależnie pobranych emerytur, rent i innych świadczeń z tytułu zaopatrzenia emerytalnego lub ubezpieczenia społecznego (za okres poprzedzający 1999 r.) albo z tytułu ubezpieczeń społecznych (za okres przypadający po 1998 r.), wraz z odsetkami,

● sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności alimentacyjnych,

● należności alimentacyjne potrącane na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego (tryb bezegzekucyjny),

● sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne.

Kwotę podlegającą potrąceniu należy obliczać procentowo od kwoty brutto zasiłku. Jednak samego potrącenia należy dokonywać od kwoty zasiłku po odliczeniu zaliczki na podatek (art. 139 ust. 1 ustawy emerytalnej).

Pracodawca (lub zleceniodawca) powinien dokonywać potrąceń w takiej kolejności, w jakiej zostały wymienione w powołanym przepisie ustawy emerytalnej. Jeśli dokonuje potrąceń na zaspokojenie należności alimentacyjnych w trybie bezegzekucyjnym, w pierwszej kolejności powinny one zaspokoić alimenty zaległe za okres wskazany w tytule wykonawczym - pod warunkiem złożenia przez wierzyciela oświadczenia, że alimenty te nie zostały w inny sposób uiszczone przez dłużnika (art. 139 ust. 4 ustawy emerytalnej).

Granice potrąceń i kwoty wolne

Przy egzekucji z zasiłków obowiązują granice potrąceń i kwoty wolne od potrąceń (art. 833 § 5 Kodeksu postępowania cywilnego). Kwoty wolne od potrąceń są obliczane procentowo od aktualnie obowiązującej najniższej emerytury. Od 1 marca 2016 r. najniższa emerytura wynosi 882,56 zł, a kwoty wolne od potrąceń zostały podane w poniższej tabeli.

Kwoty wolne od potrąceń we wskazanych wysokościach obowiązują w przypadku, gdy zasiłek przysługuje za cały miesiąc, bez względu na wymiar etatu pracownika-dłużnika. Jeśli zasiłek przysługuje za część miesiąca, kwotę wolną od potrąceń należy obniżyć proporcjonalnie do okresu, za jaki przysługuje zasiłek. Wysokość potrącenia należy ustalać od kwoty zasiłku przed odliczeniem miesięcznej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Granice potrąceń i kwoty wolne od potrąceń z zasiłków od 1 marca 2016 r.

Rodzaj potrącenia	Granica potrącenia	Kwota wolna od potrąceń (% najniższej emerytury)
1	2	3
Zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych na mocy tytułów wykonawczych; w przypadku kwot wolnych od potrąceń - również należności alimentacyjnych potrącanych na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego	do wysokości 60% kwoty zasiłku brutto	441,28 zł (882,56 zł x 50%)
Sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności innych niż świadczenia alimentacyjne (wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi)	do wysokości 25% kwoty zasiłku   brutto	441,28 zł (882,56 zł x 50%)
Zaspokojenie należności związanych z odpłatnością za pobyt osób uprawnionych do świadczeń w domach pomocy społecznej, w zakładach opiekuńczo-leczniczych lub pielęgnacyjno-opiekuńczych	do wysokości 50% kwoty zasiłku brutto	176,51 zł (882,56 zł x 20%)
Zaspokojenie innych egzekwowanych należności niż wyżej wymienione	do wysokości 25% kwoty zasiłku brutto	529,54 zł (882,56 zł x 60%)

PRZYKŁAD

Pracodawca otrzymał od komornika tytuł wykonawczy na kwotę 5000 zł na zaspokojenie świadczeń innych niż alimentacyjne. Przez cały marzec 2016 r. pracownik, wobec którego wszczęto postępowanie egzekucyjne, przebywał na zwolnieniu lekarskim. Pracownik złożył pracodawcy PIT-2. Za marzec 2016 r. dłużnikowi przysługuje zasiłek chorobowy w wysokości 1783,43 zł brutto. Potrącenie nie może przekroczyć 25% kwoty zasiłku, tj. 445,86 zł (1783,43 zł x 25%). Obliczenia kwoty możliwej do potrącenia należy dokonać w następujący sposób:

Krok 1. Ustalenie granicy potrącenia:

1783,43 zł x 25% = 445,86 zł.

Krok 2. Ustalenie kwoty wolnej od potrąceń:

441,28 zł (882,56 zł, czyli najniższa emerytura x 50%).

Krok 3. Ustalenie kwoty netto zasiłku:

● 1783 zł (po zaokrągleniu do pełnych złotych) x 18% - 46,33 zł = 274,61 zł; po zaokrągleniu 275 zł,

● 1783,43 zł - 275 zł = 1508,43 zł.

Krok 4. Ustalenie kwoty zasiłku po odliczeniu kwoty wolnej od potrąceń w celu obliczenia kwoty możliwej do potrącenia (przy zachowaniu granicy potrącenia):

1508,43 zł - 441,28 zł = 1067,15 zł, 1067,15 zł > 445,86 zł.

Pracodawca może dokonać potrącenia w wysokości 25% zasiłku, tj. 445,86 zł (1783,43 zł x 25%). Po potrąceniu pracownik otrzyma 1062,57 zł (1783,43 zł - 275 zł - 445,86 zł).

Potrącenia z wynagrodzenia i zasiłków

Jeżeli pracownik, którego wynagrodzenie zostało zajęte, otrzyma za część miesiąca wynagrodzenie za pracę i zasiłek chorobowy, pracodawca musi odrębnie ustalić kwoty podlegające potrąceniu na odpowiednich zasadach. Tak samo musi postąpić w przypadku, gdy pracownik przez cały miesiąc będzie chory, ale za część miesiąca otrzyma wynagrodzenie chorobowe będące przychodem ze stosunku pracy, a za pozostałą część zasiłek.

PRZYKŁAD

Pracodawca dokonuje potrąceń z wynagrodzenia pracownika na podstawie zajęcia komorniczego z tytułu należności niealimentacyjnych. Pracownik ma prawo do podstawowych kosztów uzyskania przychodów oraz złożył PIT-2.

W marcu 2016 r. pracownik otrzymał wynagrodzenie chorobowe za 25 dni w wysokości 1123,68 zł oraz zasiłek chorobowy za 6 dni w kwocie 280,92 zł.

Krok 1. Potrącenie z wynagrodzenia chorobowego

W pierwszej kolejności pracodawca musi ustalić kwotę netto wynagrodzenia chorobowego. Wynagrodzenie to nie podlega składkom na ubezpieczenia społeczne, ale należy odprowadzić od niego składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Przy ustalaniu zaliczki na podatek należy uwzględnić miesięczne koszty uzyskania przychodów, gdyż mimo nieprzepracowania w miesiącu ani jednego dnia pracownik uzyskał przychód ze stosunku pracy, jakim jest wynagrodzenie chorobowe. Wobec tego należy dokonać następujących obliczeń:

● składka na ubezpieczenie zdrowotne do ZUS: 1123,68 zł x 9% = 101,13 zł,

● składka na ubezpieczenie zdrowotne do odliczenia od podatku: 1123,68 zł x 7,75% = 87,09 zł,

● podstawa opodatkowania: 1123,68 zł - 111,25 zł = 1012,43 zł; po zaokrągleniu 1012 zł,

● zaliczka na podatek: (1012 zł x 18%) - 46,33 zł = 135,83 zł,

● zaliczka do wpłaty do US: 135,83 zł - 87,09 zł = 48,74 zł; po zaokrągleniu 49 zł,

● do wypłaty: 1123,68 zł - 101,13 zł - 49 zł = 973,55 zł.

Potrąceniu podlega maksymalnie połowa wynagrodzenia chorobowego netto pracownika, tj. 486,78 zł.

Następnie trzeba sprawdzić, czy po ustaleniu kwoty wolnej od potrąceń potrącenie będzie możliwe. Gdy potrącenie jest dokonywane na podstawie tytułu wykonawczego z tytułu należności niealimentacyjnych, kwotą wolną od potrąceń jest minimalne wynagrodzenie w wysokości przysługującej pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. W przypadku tego pracownika jest to kwota 1355,69 zł. Po uwzględnieniu kwoty wolnej okazuje się, że pracodawca nie może potrącić żadnej kwoty z wynagrodzenia chorobowego, gdyż jest ono niższe od kwoty wolnej (973,55 zł < 1355,69 zł).

Krok 2. Potrącenie z zasiłku

W przypadku egzekucji na zaspokojenie należności innych niż alimentacyjne można potrącić nie więcej niż 25% kwoty zasiłku. Część świadczenia podlegającą potrąceniu należy ustalić od kwoty zasiłku przed odliczeniem miesięcznej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Granica potrącenia: 280,92 zł x 25% = 70,23 zł.

Przy egzekwowaniu innych należności niż alimentacyjne na podstawie tytułu wykonawczego wolna od potrąceń jest kwota zasiłku w części odpowiadającej 50% kwoty najniższej emerytury, tj. 441,28 zł. Jednak jest to kwota wolna od potrąceń w przypadku, gdy zasiłek przysługuje za cały miesiąc. Ponieważ zasiłek chorobowy przysługuje za część miesiąca, kwotę wolną od potrąceń trzeba zmniejszyć proporcjonalnie do okresu, za który przysługuje zasiłek:

441,28 zł : 30 dni (taki podzielnik stosuje ZUS) x 6 dni (liczba dni, za które przysługiwał zasiłek chorobowy) = 88,26 zł.

Zasiłek po odliczeniu miesięcznej zaliczki na podatek:

● podstawa opodatkowania (przychód po zaokrągleniu do pełnych złotych): 281 zł,

● zaliczka na podatek (bez stosowania kwoty wolnej od podatku, która została odliczona od podatku obliczonego od wynagrodzenia chorobowego): 281 zł x 18% = 50,58 zł; po zaokrągleniu 51 zł,

● zasiłek netto: 280,92 zł - 51 zł = 229,92 zł.

Po odliczeniu od zasiłku netto (229,92 zł) kwoty wolnej od potrąceń (88,26 zł) pozostaje kwota 141,66 zł.

W tym przypadku można potrącić pełną ustaloną kwotę, tj. 25% zasiłku, co stanowi 70,23 zł; 141,66 zł > 70,23 zł.

W marcu, po dokonaniu potrąceń, pracownik otrzymał:

● wynagrodzenie chorobowe w wysokości 973,55 zł,

● zasiłek chorobowy w wysokości 159,69 zł (280,92 zł - 51 zł - 70,23 zł).

W przypadku płatników, którzy nie są zobowiązani do wypłaty zasiłków, lecz płatnikiem jest ZUS, potrąceń dokonuje ZUS. W takiej sytuacji wierzyciel powinien zwrócić się do komornika o wystawienie dla ZUS kolejnego zajęcia należności.

Zbieg potrąceń

Omawiane zasady dokonywania potrąceń mają zastosowanie również wtedy, gdy z zasiłku pracownika ma być dokonane więcej niż jedno potrącenie - pod warunkiem że środki na ich pokrycie są wystarczające. Należy jednak pamiętać o pewnych dodatkowych ograniczeniach.

W razie zbiegu potrąceń sum egzekwowanych na podstawie tytułów wykonawczych na pokrycie świadczeń alimentacyjnych lub zbiegu tytułu egzekucyjnego na poczet spłaty alimentów z potrąceniami na inne należności na podstawie tytułu wykonawczego (np. kredytu bankowego) łącznie potrącenia nie mogą przekroczyć 60% kwoty zasiłku. Gdy ma miejsce zbieg egzekucji na inne należności niż alimentacyjne, związane z odpłatnością za pobyt w placówkach pomocy i opieki, można potrącić maksymalnie 50% zasiłku. Natomiast 25% świadczenia to maksymalna wysokość potrącenia, gdy dokonujemy innych potrąceń na mocy tytułów wykonawczych. Obowiązuje zasada, że granicę potrąceń wyznacza najwyższy wskaźnik procentowy dla zbiegających się potrąceń.

Przy zbiegu egzekucji należności alimentacyjnych lub należności innych niż alimentacyjne (na podstawie tytułu wykonawczego) z potrąceniem bezegzekucyjnym (bez tytułu wykonawczego) potrącenia i egzekucja łącznie nie mogą przekraczać:

● 60% kwoty zasiłku brutto, w przypadku potrąceń, wśród których są należności alimentacyjne;

● 50% kwoty zasiłku brutto, w przypadku potrąceń należności egzekwowanych związanych z odpłatnością za pobyt w:

- domach pomocy społecznej,

- zakładach opiekuńczo-leczniczych,

- zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych;

● 25% zasiłku brutto, jeżeli potrąceniu podlegają inne należności niż wyżej wymienione.

PRZYKŁAD

Pracodawca - płatnik zasiłków - ma dwa tytuły wykonawcze, na podstawie których dokonuje z przychodów pracownika potrąceń alimentów i kredytu bankowego, łącznie na kwotę 8000 zł. Przez cały marzec 2016 r. pracownik przebywał na zwolnieniu lekarskim i przysługiwał mu zasiłek chorobowy w wysokości 2139,51 zł brutto. Z uwagi na zbieg potrąceń łącznie nie mogą one przekroczyć 60% kwoty zasiłku.

Krok 1. Ustalenie granicy potrącenia:

2139,51 zł x 60% = 1283,71 zł.

Krok 2. Ustalenie kwoty wolnej od potrąceń:

441,28 zł (882,56 zł x 50%).

Krok 3. Obliczenie zasiłku do wypłaty:

● (2140 zł - po zaokrągleniu do pełnych złotych x 18%) - 46,33 zł = 338,87 zł; po zaokrągleniu 339 zł,

● 2139,51 zł - 339 zł = 1800,51 zł.

Krok 4. Ustalenie kwoty zasiłku po odliczeniu kwoty wolnej od potrąceń w celu obliczenia kwoty możliwej do potrącenia (przy zachowaniu granicy potrącenia):

1800,51 zł - 441,28 zł = 1359,23 zł, 1359,23 zł > 1283,71 zł.

Pracodawca nie może całej tej kwoty przeznaczyć na pokrycie długów, ponieważ przekracza ona dopuszczalną granicę, która wynosi 1283,71 zł. Zatem pracodawca może potrącić z zasiłku tylko tę kwotę. Po potrąceniu pracownik otrzyma 516,80 zł (2139,51 zł - 339 zł - 1283,71 zł).

Jeżeli okaże się, że kwota, jaką można potrącić z zasiłku, nie wystarcza na pokrycie wszystkich należności, gdy jednocześnie egzekwowane są należności na podstawie:

● tytułów wykonawczych na rzecz więcej niż jednego wierzyciela na zaspokojenie należności alimentacyjnych albo na zaspokojenie należności innych niż alimentacyjne lub

● tytułu wykonawczego na zaspokojenie należności alimentacyjnych oraz wniosku wierzyciela i przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego dotyczącego należności alimentacyjnych w ramach potrąceń bezegzekucyjnych,

kwotę zasiłku podlegającą egzekucji oddział ZUS pozostawia w depozycie do czasu rozstrzygnięcia przez organ egzekucyjny podziału wyegzekwowanej należności (art. 140 ust. 2-3 ustawy emerytalnej). Należy uznać, że w takim przypadku pracodawca powinien dokonać potrącenia w ramach obowiązujących limitów i kwotę tę przekazać do depozytu ZUS.

Potrącenia za zgodą pracownika

Ustawa o emeryturach i rentach z FUS wymienia, jakie konkretnie należności mogą być potrącane z zasiłków. Inne również można potrącać, ale pod warunkiem, że istnieje tytuł wykonawczy. Jeżeli więc pracodawca miałby dokonać potrącenia bez takiego tytułu, np. pożyczki udzielonej pracownikowi z własnych środków, musiałby uzyskać od niego pisemną zgodę na takie potrącenie. Wówczas żadne kwoty wolne ani granice potrąceń nie występują, gdyż nie ma w tym przypadku podstawy prawnej do ich stosowania. Ustawa emerytalna przewiduje kwoty wolne i granice potrąceń w przypadku oznaczonych należności i tych ściągalnych na podstawie tytułu wykonawczego. Bez zgody pracownika potrącenie byłoby bezpodstawne.

PRZYKŁAD

Pracownica przebywająca na urlopie macierzyńskim wyraziła zgodę na piśmie na potrącanie z zasiłku macierzyńskiego rat pożyczki zaciągniętej od pracodawcy, w wysokości po 300 zł miesięcznie. Pracownicy przysługuje za marzec 2016 r. zasiłek macierzyński w wysokości 2500 zł brutto. Z przysługującego jej zasiłku pracodawca potrącił zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych stosując kwotę zmniejszającą podatek na podstawie oświadczenia PIT-2 w wysokości 404 zł (2500 x 18% - 46,33 zł = 403,67 zł; po zaokrągleniu 404 zł). Ponadto z zasiłku musi potrącić należności niealimentacyjne na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego na 1210 zł. Potrącenie na spłatę należności niealimantacyjnych może być dokonane w maksymalnej wysokości 25% kwoty zasiłku, czyli w tym przypadku pracodawca może potrącić nie więcej niż 625 zł (2500 zł x 25%). Wolna od potrąceń jest kwota 441,28 zł (50% najniższej emerytury). Z przysługującego pracownicy do wypłaty zasiłku pracodawca może potrącić na należności niealimentacyjne nie więcej niż 625 zł (2500 zł - 404 zł - 441,28 zł = 1654,72 zł, 1654,72 zł > 625 zł), a na spłatę miesięcznej raty pożyczki 300 zł, bez stosowania granicy ani kwoty wolnej od potrąceń. Ostatecznie pracownica otrzyma do wypłaty 1171 zł (2500 zł - 404 zł - 625 zł - 300 zł).

PODSTAWA PRAWNA:

● art. 22, art. 80, art. 82, art. 84, art. 87, art. 87¹, art. 88, art. 90, art. 91, art. 100, art. 108, art. 282 § 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2014 r., poz. 1502; ost.zm. Dz.U. z 2015 r., poz. 1268

● art. 498, art. 505 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - j.t. Dz.U. z 2016 r., poz. 380

● art. 758, art. 759, art. 760, art. 761, art. 773 § 1, art. 831, art. 832, art. 881, art. 883, art. 884, art. 886 ustawy z 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - j.t. Dz.U. z 2014 r., poz. 101; ost.zm. Dz.U. z 2016 r., poz. 437

● art. 81, art. 82 ust. 2, art. 83 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych - j.t. Dz.U. z 2015 r., poz. 581; ost.zm. Dz.U. z 2016 r., poz. 65

● art. 1, art. 16 ust. 1-1b, art. 22 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - j.t. Dz.U. z 2015 r., poz. 121; ost.zm. Dz.U. z 2016 r., poz. 34

● art. 331 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych - j.t. Dz.U. z 2015 r., poz. 1881

● art. 7, art. 32, art. 33 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych - j.t. Dz.U. z 2015 r., poz. 2135; ost.zm. Dz.U. z 2016 r., poz. 195

● art. 139, art. 140, art. 141 ustawy z o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - j.t. Dz.U. z 2015 r., poz. 748; ost.zm. Dz.U. z 2015 r., poz. 1311

● art. 62 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji - j.t. Dz.U. z 2012 r., poz. 1015; ost.zm. Dz.U. z 2016 r., poz. 195

● § 1 ust. 2 i załącznik do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 15 maja 1996 r. w sprawie szczegółowej treści świadectwa pracy oraz sposobu i trybu jego wydawania i prostowania - Dz.U. Nr 60, poz. 282; ost.zm. Dz.U. z 2011 r. Nr 251, poz. 1509

● § 12 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy - Dz.U. Nr 62, poz. 289; ost.zm. Dz.U. z 2015 r., poz. 2000

Izabela Nowacka

ekonomistka, od wielu lat zajmuje się tematyką wynagrodzeń i rozliczaniem płac, autorka licznych publikacji z dziedziny prawa pracy i ubezpieczeń społecznych