17/2014, data dodania: 26.08.2014 Czy z wynagrodzenia pracownika można potrącić bez jego zgody niespłaconą pożyczkę w razie rozwiązania z nim umowy o pracę
Jednemu z naszych pracowników przyznaliśmy w 2013 r. pożyczkę na remont mieszkania ze środków zfśs za poręczeniem dwóch innych osób. Pracownik ma ustalone miesięczne raty po 60 zł, na których potrącanie wyraził pisemną zgodę. 31 sierpnia br. rozwiązaliśmy z tą osobą umowę o pracę. W takiej sytuacji, zgodnie z postanowieniami regulaminu zfśs i umowy, niespłacona kwota pożyczki jest natychmiast wymagalna. Czy to oznacza, że z wynagrodzenia, które zostanie wypłacone w ostatnim dniu trwania stosunku pracy, możemy potrącić pracownikowi pozostałą niespłaconą kwotę pożyczki?
PROBLEM
RADA
Z wynagrodzenia za pracę należnego za sierpień br. mogą Państwo potrącić na poczet niespłaconej pożyczki kwotę wyższą niż 60 zł, jeżeli pracownik wyrazi na nie pisemną zgodę. Należy przy tym pamiętać o kwocie wolnej od potrąceń, która w tym przypadku wynosi 80% minimalnego wynagrodzenia za pracę. Brak zgody na potrącenie oznacza, że nie mogą go Państwo dokonać. Zapis w umowie czy regulaminie zfśs nie jest bowiem wystarczającą przesłanką potrącenia niespłaconej kwoty pożyczki udzielonej ze środków funduszu.
UZASADNIENIE
Z wynagrodzenia za pracę pracodawca w pierwszej kolejności jest zobowiązany odliczyć zobowiązania publicznoprawne, tj. składki na ubezpieczenia społeczne, składkę na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczkę na podatek dochodowy. Od tak ustalonego wynagrodzenia (netto) potrąceniu podlegają należności wskazane w poniższym schemacie.
Kolejność potrącania należności z wynagrodzenia pracownika, bez jego zgody
Wskazane potrącenia są dokonywane z mocy prawa, bez konieczności uzyskania zgody pracownika (art. 87 § 1 Kodeksu pracy). Aby pracodawca mógł dokonywać innych potrąceń niż wyżej wymienione, musi uzyskać zgodę pracownika wyrażoną na piśmie (art. 91 § 1 Kodeksu pracy). Zgoda pracownika będzie skuteczna, jeżeli została udzielona w momencie wystąpienia określonych okoliczności, uzasadniających dokonanie potrącenia. Nie jest bowiem ważna zgoda wyrażona przez pracownika na dokonanie potrącenia ze skutkiem na przyszłość. Takie stanowisko potwierdził Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z 4 października 1994 r. (I PZP 41/94, OSNP 995/5/63), w którym wskazał, że:
(...) wyrażenie przez pracownika, na podstawie art. 91 k.p. w umowie o wspólnej odpowiedzialności materialnej, zgody na potrącanie przez zakład pracy z wynagrodzenia za pracę należności z tytułu niedoborów, które mogą się ujawnić w przyszłości w wyniku inwentaryzacji - jest nieważne (...).
Zgodnie z tą wykładnią, w omawianych okolicznościach pracodawca powinien uzyskać pisemną zgodę pracownika na potrącenie z wynagrodzenia za sierpień br. wymagalnej kwoty pożyczki wyższej niż dotychczas potrącana rata (60 zł). Ustalając kwotę możliwą do potrącenia należy mieć na uwadze, że w przypadku dokonywania dobrowolnych potrąceń (za pisemną zgodą pracownika) wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:
● minimalnego wynagrodzenia za pracę netto - przy potrącaniu należności na rzecz pracodawcy (1237,20 zł dla pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy uprawnionego do podstawowych kosztów uzyskania przychodów i kwoty zmniejszającej podatek);
● 80% minimalnego wynagrodzenia za pracę netto - przy potrącaniu innych należności niż na rzecz pracodawcy (należą do nich m.in. raty z tytułu spłaty pożyczki udzielonej z zfśs, składki i raty pożyczki udzielonej z zakładowej kasy zapomogowo-pożyczkowej) (989,76 zł dla pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy uprawnionego do podstawowych kosztów uzyskania przychodów i kwoty zmniejszającej podatek).
PRZYKŁAD
Odnosząc się do sytuacji opisanej w pytaniu, załóżmy, że wynagrodzenie pracownika za sierpień 2014 r. wynosi 2660 zł brutto, a kwota niespłaconej pożyczki 3680 zł. Pracownik wyraził na piśmie zgodę na dokonanie potrącenia całości jego wynagrodzenia za pracę za sierpień br. Mimo wyrażenia zgody przez pracownika na dokonanie potrącenia całej kwoty przysługującej mu do wypłaty za sierpień na poczet spłaty pożyczki, którą otrzymał z zfśs, pracodawca może potrącić maksymalnie kwotę 929,97 zł, zgodnie z poniższymi wyliczeniami:
| Lista płac (pracownik uprawniony do podstawowych kup, złożył oświadczenie PIT-2) | 08/2014 | |
| 1 | Wynagrodzenie za pracę | 2660,00 |
| 2 | Podstawa wymiaru składek na ubezp. emerytalno-rentowe | 2660,00 |
| 3 | Podstawa wymiaru składek na ubezp. chorobowe i wypadkowe | 2660,00 |
| 4 | Składka na ub. emerytalne - pracownik: poz. 2 x 9,76% | 259,62 |
| 5 | Składka na ub. rentowe - pracownik: poz. 2 x 1,5% | 39,90 |
| 6 | Składka na ub. chorobowe - pracownik: poz. 3 x 2,45% | 65,17 |
| 7 | Razem ZUS - pracownik: poz. 4 + poz. 5 + poz. 6 | 364,69 |
| 8 | Przychód: poz. 1 | 2660,00 |
| 9 | Koszty uzyskania przychodu (111,25 zł) | 111,25 |
| 10 | Ulga podatkowa (46,33 zł) | 46,33 |
| 11 | Podstawa opodatkowania: poz. 8 - poz. 9 - poz. 7 zaokr. do pełnych zł | 2184,00 |
| 12 | Podstawa wymiaru składki zdrowotnej: poz. 2 - poz. 7 | 2295,31 |
| 13 | Zaliczka na podatek dochodowy - 18%: poz. 11 x 18% - poz. 10 | 346,79 |
| 14 | Składka zdrowotna 7,75% - do odliczenia z podatku: poz. 12 x 7,75% | 177,89 |
| 15 | Składka zdrowotna 9% - do przekazania do ZUS: poz. 12 x 9% | 206,58 |
| 16 | Podatek do US: poz. 13 - poz. 14 zaokr. do pełnych zł | 169,00 |
| 17 | Wynagrodzenie netto: poz. 1 - poz. 7 - poz. 15 - poz. 16 | 1919,73 |
| 18 | Potrącenie pożyczki udzielonej pracownikowi z zfśs: poz. 17 - 989,76 (80% minimalnej płacy netto) | 929,97 |
| 19 | Do wypłaty: poz. 17 - poz. 18 | 989,76 |
Kwotą wolną od potrąceń jest w omawianej sytuacji 80% minimalnej płacy netto, a więc 989,76 zł (płaca netto ustalona od kwoty 1680 zł z uwzględnieniem podstawowych kosztów uzyskania przychodów i kwoty zmniejszającej podatek).
Aby ustalić maksymalną kwotę, jaką pracodawca może potrącić z tytułu spłaty pożyczki mieszkaniowej udzielonej z zfśs, od kwoty netto wynagrodzenia powinien odjąć kwotę wolną od potrąceń, czyli w tym przypadku 989,76 zł:
● 1919,73 zł - 989,76 zł = 929,97 zł (maksymalna kwota do potrącenia z tytułu udzielonej pożyczki).
Potrącając wskazaną kwotę pracodawca zachowa kwotę wolną od potrąceń, wypłacając pracownikowi 989,76 zł:
● 1919,73 zł (płaca netto) - 929,97 zł (potrącenie pożyczki) = 989,76 zł.
PODSTAWA PRAWNA:
● art. 87 § 1, art. 91 § 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94; ost.zm. Dz.U. z 2014 r., poz. 208
● art. 2 pkt 1 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych - j.t. Dz.U. z 2012 r., poz. 592; ost.zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 1645
Aldona Salamon
specjalista z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, praktyk z kilkunastoletnim doświadczeniem w prowadzeniu szkoleń oraz w pracy w dziale personalnym, autorka publikacji i artykułów prasowych
