Rozliczanie podatku od towarów i usług odbywa się na zasadzie samoobliczania podatku przez podatnika. Na podstawie art. 99 ust. 12 ustawy o podatku od towarów i usług zobowiązanie podatkowe, kwotę zwrotu różnicy podatku, kwotę zwrotu podatku naliczonego lub różnicy podatku do rozliczenia w następnych okresach przyjmuje się w kwocie wynikającej z deklaracji podatkowej, chyba że naczelnik urzędu skarbowego lub organ kontroli skarbowej określi je w innej wysokości.

Podatnik, który złożył błędną deklarację dla podatku od towarów i usług, ma możliwość jej poprawienia przez złożenie deklaracji korygującej zawierającej prawidłowe dane. Deklarację korygującą składa się na tym samym druku, zaznaczając, że celem złożenia formularza jest korekta deklaracji. Korekta deklaracji dla podatku od towarów i usług może odnosić się do rozliczenia podatku należnego, podatku naliczonego, obliczenia wysokości zobowiązania podatkowego lub kwoty zwrotu, a także do danych identyfikacyjnych podatnika. Przykładowo korekty będzie wymagało podanie błędnych numerów NIP, REGON czy nazwy podatnika.

Uprawnienie do skorygowania deklaracji wynika z postanowień art. 81 ustawy - Ordynacja podatkowa. Obecnie przepis ten w § 2 stanowi, że skorygowanie deklaracji następuje przez złożenie deklaracji korygującej. Należy podkreślić zmianę, która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2016 r. Do końca 2015 r. złożenie korekty wymagało dołączenia pisemnego uzasadnienia jej przyczyny. Od 1 stycznia 2016 r. obowiązek dołączania do deklaracji korygującej pisemnego uzasadnienia przyczyn złożenia korekty został zniesiony.

Korekta deklaracji w trakcie kontroli

Uprawnienie do skorygowania deklaracji ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej, jednak tylko w zakresie objętym tym postępowaniem lub kontrolą (art. 81b § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej). Wszczęcie postępowania podatkowego bądź kontroli podatkowej nie oznacza całkowitego wyłączenia możliwości korygowania deklaracji. Podatnik nie może składać korekt deklaracji jedynie za te okresy rozliczeniowe, które zostały objęte postępowaniem podatkowym lub kontrolą podatkową.

Przykład

11 stycznia 2016 r. u podatnika została wszczęta kontrola podatkowa obejmująca swym zakresem sprawdzenie prawidłowości rozliczenia podatku od towarów i usług za listopad 2015 r. - zasadność zwrotu VAT. W toku czynności kontrolnych ustalono, że podatnik zawyżył wartość podatku naliczonego w związku z odliczeniem VAT przy nabyciu usług gastronomicznych. Podatnik stwierdził, że podobny błąd popełnił w dwóch poprzednich okresach rozliczeniowych, i jeszcze w toku czynności kontrolnych złożył korekty deklaracji VAT-7 za wrzesień 2015 r. oraz za październik 2015 r.

W takim przypadku podatnik był uprawniony do złożenia deklaracji korygujących VAT-7 za wrzesień i październik 2015 r. Zawieszenie prawa do skorygowania deklaracji dotyczyło tylko okresu rozliczeniowego objętego kontrolą podatkową, tj. listopada 2015 r.

Korekta złożona w toku postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej, za okres objęty tym postępowaniem bądź kontrolą, zgodnie z art. 81b § 2 Ordynacji podatkowej, nie wywołuje skutków prawnych. Od 1 stycznia 2016 r. organ podatkowy jest obowiązany do pisemnego zawiadomienia składającego korektę o jej bezskuteczności.

Przykład

Przyjmijmy, że w sytuacji analogicznej do przedstawionej w poprzednim przykładzie podatnik w toku czynności kontrolnych złożyłby korekty deklaracji VAT-7 zarówno za wcześniejsze miesiące, tj. wrzesień 2015 r. i październik 2015 r., jak i za okres objęty kontrolą podatkową tj. za listopad 2015 r.

W takim przypadku podatnik był uprawniony do złożenia deklaracji korygujących VAT-7 za wrzesień i październik 2015 r. Korekty te zostaną przez organ podatkowy przyjęte. Odnośnie do korekty deklaracji VAT-7 za listopad 2015 r. organ podatkowy zawiadomi składającego deklarację korygującą, że korekta jest bezskuteczna i nie wywołuje skutków prawnych.

Korekta po zakończeniu kontroli

Zawieszone na czas trwania postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej uprawnienie do skorygowania deklaracji przysługuje nadal po zakończeniu kontroli podatkowej lub postępowania podatkowego - w zakresie nieobjętym decyzją określającą wysokość zobowiązania podatkowego (art. 81b § 1 pkt 2 Ordynacji podatkowej). Oznacza to, że w przypadku zawieszenia prawa do korekty w związku z wszczętą kontrolą podatkową doręczenie protokołu kontroli oznaczające jej zakończenie ponownie umożliwia podatnikowi złożenie deklaracji korygującej za okres objęty kontrolą. Tym samym, jeżeli podatnik zgadza się z ustaleniami kontrolujących, powinien złożyć odpowiednią korektę deklaracji dla podatku od towarów i usług. Ustawodawca nie wskazuje, w jakim terminie taka korekta powinna być złożona. Organy podatkowe dość często przyjmują, że deklarację korygującą należy złożyć w ciągu 14 dni, licząc od dnia doręczenia protokołu kontroli. Nie jest to wszakże okres obowiązujący. Jest on uzasadniany terminem do przedstawienia zastrzeżeń lub wyjaśnień do protokołu kontroli. Oczywiście deklaracja korygująca złożona po upływie 14 dni od dnia doręczenia protokołu kontroli również będzie skuteczna. Należy jednak pamiętać, że korekta powinna być złożona jeszcze przed wszczęciem postępowania podatkowego za kontrolowany okres. Jak wskazano, wszczęcie postępowania podatkowego ponownie zawiesza uprawnienie do złożenia korekty deklaracji za okres nim objęty. Po zakończeniu postępowania korekta może być już złożona tylko w zakresie nieobjętym decyzją określającą wysokość zobowiązania podatkowego.

Okres, w którym pokontrolna korekta deklaracji może być złożona, wyznaczają zatem dwa terminy. Jego rozpoczęcie następuje z chwilą doręczenia protokołu kontroli, natomiast zakończenie - z chwilą wszczęcia postępowania podatkowego. Pierwszy z tych terminów jest podatnikowi znany. Podatnik nie ma natomiast dokładnej wiedzy, kiedy zostanie wszczęte postępowanie podatkowe. Organ podatkowy, co do zasady, wszczyna postępowanie podatkowe w sprawie, która była przedmiotem kontroli podatkowej, nie później niż w terminie 6 miesięcy od zakończenia kontroli (art. 165b § 1 Ordynacji podatkowej). Może uczynić to również znacznie wcześniej niż przed upływem obowiązującego go terminu. Złożenie korekty deklaracji w ciągu 14 dni od dnia doręczenia protokołu kontroli podatkowej z punktu widzenia podatnika jest więc niewątpliwie bezpieczne. W tym czasie organ podatkowy nie dokona jeszcze z pewnością wszczęcia postępowania za kontrolowany okres. Z reguły termin ten będzie znacznie dłuższy. Jednak składając korektę po upływie kilku miesięcy od dnia zakończenia kontroli, należy liczyć się z ryzykiem wcześniejszego wszczęcia postępowania podatkowego. A wówczas uprawnienie do złożenie korekty deklaracji zostanie zawieszone.

Zastrzeżenia pokontrolne

Postępowanie podatkowe nie zostanie wszczęte pomimo niezłożenia korekty deklaracji, jeżeli kontrolujący uwzględnią w całości złożone przez kontrolowanego zastrzeżenia lub wyjaśnienia do protokołu kontroli. Kontrolowany, który nie zgadza się z ustaleniami protokołu, może w terminie 14 dni od dnia jego doręczenia przedstawić zastrzeżenia lub wyjaśnienia, wskazując równocześnie stosowne wnioski dowodowe (art. 291 § 1 Ordynacji podatkowej). Kontrolujący są z kolei obowiązani rozpatrzyć te zastrzeżenia i w terminie 14 dni od dnia ich otrzymania zawiadomić kontrolowanego o sposobie ich załatwienia, wskazując w szczególności, które zastrzeżenia nie zostały uwzględnione, wraz z uzasadnieniem faktycznym i prawnym (art. 291 § 2 Ordynacji podatkowej). Tym samym, jeżeli zastrzeżenia lub wyjaśnienia kontrolowanego zostaną uwzględnione w całości, pokontrolne postępowanie podatkowe nie jest wszczynane. Wynika to wprost z postanowień art. 165b § 2 Ordynacji podatkowej, według którego wszczęcia postępowania podatkowego w sprawie, która była przedmiotem kontroli podatkowej, nie dokonuje się w przypadku, gdy złożone przez kontrolowanego wyjaśnienia lub zastrzeżenia do protokołu kontroli zostały w całości uwzględnione przez kontrolujących.

Składając korektę deklaracji dla podatku od towarów i usług po zakończeniu kontroli podatkowej, podatnik może w niej uwzględnić jedynie część ustaleń kontrolujących. Natomiast w pozostałym zakresie, w trybie art. 291 § 1 Ordynacji podatkowej, przedstawić zastrzeżenia lub wyjaśnienia do protokołu, wskazując równocześnie stosowne wnioski dowodowe. Taka korekta będzie wprawdzie skuteczna, jednak gdy organ podatkowy nie uwzględni złożonych przez kontrolowanego zastrzeżeń, zostanie wszczęte postępowanie podatkowe, zgodnie z art. 165b § 1 Ordynacji podatkowej. Przepis ten wskazuje jednoznacznie, że organ podatkowy wszczyna postępowanie podatkowe w sprawie, która była przedmiotem kontroli podatkowej, w przypadku ujawnienia przez kontrolę podatkową nieprawidłowości co do:

● wywiązywania się przez kontrolowanego z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego oraz

● niezłożenia przez podatnika deklaracji lub

● niedokonania przez niego korekty deklaracji w całości uwzględniającej ujawnione nieprawidłowości.

Przy czym jeżeli złożone zastrzeżenia zostaną w całości uwzględnione przez kontrolujących, postępowanie podatkowe nie zostanie wszczęte.

Przykład

15 grudnia 2015 r. u podatnika została wszczęta kontrola podatkowa obejmująca swym zakresem sprawdzenie prawidłowości rozliczenia podatku od towarów i usług za okres od lipca do października 2015 r. Protokół kontroli podatkowej doręczono podatnikowi 5 stycznia 2016 r. W toku czynności kontrolnych ustalono, że podatnik zawyżył wartość podatku naliczonego w związku z dokonaniem odliczenia VAT przy nabyciu usług noclegowych. Kontrolujący zakwestionowali również prawo podatnika do zastosowania stawki 8% przy sprzedaży niektórych wyrobów medycznych. Kontrolowany zgodził się z ustaleniami dotyczącymi niezasadnego odliczenia podatku naliczonego przy nabyciu usług noclegowych, i w tym zakresie złożył korekty deklaracji dla podatku od towarów i usług. Natomiast odnośnie do zastosowania stawki 8% przy dostawie wyrobów medycznych podatnik złożył w obowiązującym terminie zastrzeżenia do protokołu kontroli, przedkładając jednocześnie dokumenty, które miały potwierdzać dopuszczenie tych wyrobów do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W takim przypadku, jeżeli złożone zastrzeżenia do protokołu kontroli podatkowej zostaną uwzględnione przez kontrolujących w całości, organ podatkowy nie będzie wszczynał postępowania podatkowego. Złożone korekty obejmą wtedy faktycznie wszystkie nieprawidłowości ujawnione w toku czynności kontrolnych.

Jeśli natomiast złożone zastrzeżenia do protokołu kontroli podatkowej nie zostaną przez kontrolujących uwzględnione, podatnik będzie miał dwa wyjścia. Może złożyć kolejną korektę deklaracji za kontrolowany okres, uwzględniając już wszystkie nieprawidłowości stwierdzone w toku czynności kontrolnych. Taka korekta, jeżeli zostanie złożona przed wszczęciem postępowania podatkowego, będzie prawnie skuteczna. Podatnik może również nie składać deklaracji korygującej i dowodzić swych racji w toku prowadzonego postępowania podatkowego, ewentualnie w postępowaniu odwoławczym. W takiej sytuacji postępowanie podatkowe zostanie bowiem niewątpliwie wszczęte.

W przypadku przedstawienia zastrzeżeń lub wyjaśnień jedynie do części ustaleń protokołu kontrolowany może wstrzymać się także ze składaniem korekty deklaracji w pozostałym zakresie, do czasu rozpatrzenia zastrzeżeń przez kontrolujących. Dopiero po otrzymaniu zawiadomienia o sposobie załatwienia zastrzeżeń, w którym kontrolujący są obowiązani zawrzeć uzasadnienie faktyczne i prawne, może podjąć decyzję co do ewentualnego złożenia korekty deklaracji.

Warto zaznaczyć, że składając deklarację korygującą dla podatku od towarów i usług po zakończeniu kontroli podatkowej, podatnik nie ma obowiązku uwzględniania w niej wyłącznie ustaleń wynikających z protokołu kontroli. Jeżeli podatnik po zakończeniu czynności kontrolnych stwierdzi inne nieprawidłowości niż ujawnione przez kontrolujących, będzie uprawniony do ich uwzględnienia w deklaracji korygującej.

Przykład

25 stycznia 2016 r. u podatnika została wszczęta kontrola podatkowa obejmująca swym zakresem sprawdzenie prawidłowości rozliczenia podatku od towarów i usług za okres od stycznia 2014 r. do października 2015 r. W toku czynności kontrolnych ustalono, że we wszystkich okresach rozliczeniowych podatnik zawyżał wartość podatku naliczonego w związku z nieprawidłowym odliczaniem podatku przy nabyciu paliwa przeznaczonego do samochodu osobowego. Protokół kontroli doręczono podatnikowi 10 lutego 2016 r. Podatnik zgodził się z ustaleniami kontrolujących i zamierzał złożyć odpowiednie korekty deklaracji VAT-7. Po zakończeniu czynności kontrolnych, porządkując dokumenty, stwierdził jednak, że w jednym z rejestrów nabyć towarów i usług pozostałych za sierpień 2015 r. popełnił błąd rachunkowy, wpisując do rejestru wartości niższe, niż wynikające z otrzymanej faktury. Ponieważ rejestr nie był przedmiotem czynności kontrolnych, błąd ten nie został uwzględniony w protokole kontroli.

Składając pokontrolne korekty deklaracji dla podatku od towarów i usług, w deklaracji korygującej VAT-7 za sierpień 2015 r. podatnik, oprócz ustaleń kontrolujących, może również uwzględnić kwoty wynikające z popełnionego błędu rachunkowego.

Podstawa prawna:

● art. 99 ust. 12 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - j.t. Dz.U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054; ost.zm. Dz.U. z 2015 r. poz. 1649

● art. 81, art. 81b § 1 pkt 1 i 2, § 2, art. 165b § 1 i 2, art. 291 § 1 i 2 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa - j.t. Dz.U. z 2015 r. poz. 613; ost.zm. Dz.U. z 2015 r. poz. 1649

Ewa Kowalska

ekspert w zakresie VAT