17/2016, data dodania: 26.08.2016 Jak dokonywać potrąceń z wynagrodzeń pracowników po zmianie przepisów od 8 września 2016 r.
Przy zbiegu egzekucji komorniczej i administracyjnej, który nastąpił od 8 września 2016 r., pracodawca będzie przekazywał zajęte wynagrodzenie pracownicze na rzecz sądowego albo administracyjnego organu egzekucyjnego, który pierwszy dokonał zajęcia. Jeżeli nie będzie możliwe ustalenie tego pierwszeństwa, wpłata zajętego wynagrodzenia nastąpi na rzecz organu, który dokonał zajęcia na poczet należności w wyższej kwocie. Zatem o właściwości organu egzekucyjnego zobowiązanego do prowadzenia łącznej egzekucji, tak jak dotychczas, nie będzie decydował sąd, lecz wprost ustawa - Kodeks postępowania cywilnego.
Wynagrodzenie i inne świadczenia przysługujące pracownikowi mogą być zajęte przez sądowy organ egzekucyjny (komornika), np. z tytułu niespłaconej pożyczki, czynszu, lub przez administracyjny organ egzekucyjny (urząd skarbowy, ZUS), np. z tytułu niezapłaconych podatków czy składek ubezpieczeniowych. Egzekucja do świadczeń przysługujących jednemu pracownikowi może być skierowana zarówno przez komornika, jak i przez organ administracyjny. Wówczas dochodzi do zbiegu zajęć, o czym pracodawca (trzeciodłużnik) powinien niezwłocznie poinformować wskazane podmioty egzekucyjne.
Zbieg egzekucji do 7 września 2016 r.
W przypadku zbiegu egzekucji sądowej z administracyjną, który nastąpił przed 8 września 2016 r., do wynagrodzenia za pracę i innych należności ze stosunku pracy administracyjny organ egzekucyjny i komornik wstrzymują czynności egzekucyjne na wniosek wierzyciela, dłużnika lub z urzędu i przekazują akta egzekucji administracyjnej i egzekucji sądowej sądowi rejonowemu, w którego okręgu wszczęto egzekucję. Wówczas sąd:
● rozstrzyga, który organ egzekucyjny - sądowy czy administracyjny - ma dalej prowadzić w trybie właściwym dla danego organu łącznie egzekucję z tej rzeczy lub prawa majątkowego, do którego nastąpił zbieg egzekucji,
● postanawia, jakie już dokonane czynności egzekucyjne pozostają w mocy (art. 773 Kodeksu postępowania cywilnego).
Wstrzymanie egzekucji nie oznacza, że postępowanie zostało umorzone czy zawieszone i pracodawca powinien wstrzymać dokonywanie potrąceń. Stanie się tak, jeżeli został do tego zobowiązany, bo np. zadłużenie zostało spłacone. W przeciwnym razie nadal dokonuje potrąceń na podstawie otrzymanego zajęcia. W zakresie przekazywania zajętych kwot funkcjonują co najmniej dwa stanowiska - do czasu rozstrzygnięcia, komu należy przekazywać zajęte wynagrodzenie, pracodawca powinien utworzyć depozyt i w nim przechowywać potrącone kwoty lub powinien przekazywać zajęte wynagrodzenie organowi egzekucyjnemu, zgodnie z obowiązującą kolejnością zajęć, a w przypadku, gdy są one równorzędne - organowi, który pierwszy wszczął egzekucję. Po zmianie regulacji od 8 września 2016 r. wprost z przepisów będzie wynikać, jak należy postąpić w takiej sytuacji.
Zbieg egzekucji od 8 września 2016 r.
Przy zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej, jeżeli nastąpi on najwcześniej od 8 września 2016 r., a wynagrodzenie nie wystarczy na pokrycie wszystkich egzekwowanych należności, decyzji o tym, komu należy przekazać zajęte kwoty, nie będzie podejmował sąd, lecz pracodawca (art. 8821 Kodeksu postępowania cywilnego po nowelizacji). W takim przypadku pracodawca dokonuje wypłat na rzecz sądowego albo administracyjnego organu egzekucyjnego, który pierwszy dokonał zajęcia. Jeżeli nie można ustalić tego pierwszeństwa, pracodawca przekazuje zajęte kwoty na rzecz organu, który dokonał zajęcia na poczet należności w wyższej kwocie, oraz niezwłocznie zawiadamia o zbiegu egzekucji właściwe organy egzekucyjne, wskazując datę doręczenia zawiadomień o zajęciach dokonanych przez te organy i wysokość należności, na poczet których zostały dokonane zajęcia. W takim przypadku zaleca się dołączenie do zawiadomienia o zbiegu egzekucji np. kserokopii otrzymanych zajęć. Organ, który będzie właściwy do otrzymania zajętych kwot, będzie też właściwy do prowadzenia łącznej egzekucji z wynagrodzenia pracownika (art. 773 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego po nowelizacji).
O sposobie postępowania w przypadku powstania takiego zbiegu egzekucji po 7 września 2016 r. komornik ma obowiązek pouczyć pracodawcę, dokonując zajęcia.
PRZYKŁAD
Załóżmy, że pracodawca otrzymał 12 września 2016 r. zajęcie wynagrodzenia za pracę pracownika wystawione przez komornika z tytułu niespłaconego kredytu na kwotę 12 000 zł oraz zajęcie z urzędu skarbowego z tytułu niezapłaconego podatku dochodowego od osób fizycznych w wysokości 5400 zł. Ponieważ oba zajęcia wpłynęły w tym samym terminie, o tym, któremu organowi egzekucyjnemu należy przekazać zajętą kwotę, decyduje wyższa kwota należności wynikająca z pisma komornika. Zatem ten organ jest uprawniony do otrzymania zajętych kwot i będzie właściwy do prowadzenia łącznej egzekucji z obu tytułów.
W przypadku zbiegu egzekucji administracyjnej prowadzonej na podstawie jednolitego tytułu wykonawczego państwa członkowskiego Unii Europejskiej albo zagranicznego tytułu wykonawczego, określonych w ustawie o wzajemnej pomocy przy dochodzeniu podatków, należności celnych i innych należności pieniężnych, oraz egzekucji sądowej np. do wynagrodzenia za pracę - egzekucje prowadzi łącznie administracyjny organ egzekucyjny (art. 773 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego po nowelizacji).
Procedura postępowania w przypadku zajęcia wynagrodzenia pracownika
Pracodawca, aby uniknąć błędów przy dokonywaniu potrąceń, biorąc pod uwagę również odpowiedzialność odszkodowawczą wobec dłużnika, jaką nakładają na niego przepisy prawa, powinien sporządzić wewnętrzną procedurę, na podstawie której można zweryfikować poprawność obsługi pism komorniczych oraz potrąceń.
Postępowanie w zakresie obsługi zajęć komorniczych i administracyjnych
| Procedura obsługi pism dotyczących egzekucji z wynagrodzenia i innych świadczeń oraz dokonywania zajęć |
| Krok 1. Dokładnie przeczytaj otrzymane pismo o zajęciu, sprawdź, o podanie jakich informacji zwrócił się organ egzekucyjny, i przygotuj odpowiedź zawierającą wszystkie niezbędne dane. |
| Krok 2. Jeżeli pracownik pozostaje w zatrudnieniu, sprawdź, kiedy będzie możliwe pierwsze potrącenie (naliczenie wynagrodzenia nie powoduje niemożności potrącenia, jeżeli wynagrodzenie nie zostało jeszcze wypłacone). W przypadku gdy lista jest przygotowana wstrzymaj płatność i dokonaj potrącenia. |
| Krok 3. Sprawdź wymiar etatu pracownika. Określ kwotę wolną od potrąceń, którą należy proporcjonalnie obniżyć, jeśli wymiar etatu jest niższy niż pełny etat. Jeżeli pracownik jest zatrudniony na podstawie kilku umów o pracę u tego samego lub u innego pracodawcy, kwota wolna od potrąceń jest ustalana łącznie dla wszystkich stosunków pracy. |
| Krok 4. Oblicz wynagrodzenie pracownika do wypłaty i sprawdź maksymalną kwotę potrącenia oraz czy została zachowana kwota wolna od potrąceń, jeżeli jest przewidziana dla danego rodzaju potrącenia. |
| Krok 5. Sprawdź, czy organ egzekucyjny nie określił niższej granicy potrącenia lub wyższej kwoty wolnej. |
| Krok 6. Sprawdź łączną kwotę zajęcia. Często organ egzekucyjny podaje obok należności głównej dodatkowe obciążenia, które należy uwzględnić przy obliczaniu potrącenia (np. opłaty egzekucyjne, koszty sądowe, opłaty za przelew, odsetki). Jeśli pismo zawiera wezwanie do naliczenia odsetek, oblicz je przy ostatniej wpłacie zajęcia. W przypadku konieczności doliczenia opłaty za każdy przelew zajętego świadczenia sprawdź liczbę wykonanych przelewów na rachunek organu egzekucyjnego. W razie wątpliwości, w jakiej wysokości doliczyć daną opłatę, wystosuj do organu egzekucyjnego prośbę o określenie kwoty pozostałej do spłaty. |
| Krok 7. Obliczając wysokość potrącenia, uwzględnij: ● łączną sumę zajęcia komorniczego, ● czy potrącenie będzie jednorazowe czy ratalne - mając na uwadze maksymalną kwotę potrącenia i kwotę wolną od potrąceń (jeżeli taka została przewidziana dla danego potrącenia). |
| Krok 8. Sprawdź, czy przy dokonywaniu potrącenia nie wpłynęło kolejne zajęcie dotyczące tego samego pracownika - od komornika sądowego lub egzekucyjnego organu administracyjnego, oraz czy nie nastąpił zbieg egzekucji sądowej z administracyjną (pamiętając, że od 8 września 2016 r. obowiązują nowe zasady potrąceń przy zbiegu egzekucji sądowej z administracyjną). |
| Krok 9. Sporządzając świadectwo pracy dla byłego pracownika-dłużnika pamiętaj o podaniu danych komornika oraz kwoty pozostałej do spłaty, jeśli egzekucja nie została jeszcze zakończona. |
| Krok 10. Poinformuj komornika o rozwiązaniu umowy z pracownikiem. |
Podstawa prawna:
● art. 87-88, art. 90 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2014 r., poz. 1502; ost.zm. Dz.U. z 2016 r., poz. 1053
● art. 773, art. 833 § 1, art. 835 ustawy z 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - j.t. Dz.U. z 2014 r., poz. 101; ost.zm. Dz.U. z 2016 r., poz. 1177
● art. 2 pkt 68 i pkt 103, art. 21 ust. 4 ustawy z 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw - Dz.U. z 2015 r., poz. 1311; ost.zm. Dz.U. z 2016 r., poz. 615
● art. 2, art. 3 pkt 4 ustawy z 11 października 2013 r. o wzajemnej pomocy przy dochodzeniu podatków, należności celnych i innych należności pieniężnych - Dz.U. z 2013 r., poz. 1289; ost.zm. Dz.U. z 2015 r., poz. 211
Renata Guza
ekonomistka, specjalista z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, praktyk z ponad 16-letnim doświadczeniem, kierownik działu outsourcingu usług kadrowo-płacowych
