Pakiet zmian podatkowych określanych jako Polski Ład, który wszedł w życie 1 stycznia 2022 r., okazał się w wielu aspektach niedopracowany oraz niekorzystny dla płatników i podatników. Z tego powodu ustawodawca postanowił wycofać się z niektórych jego rozwiązań i wprowadzić nowe. Do najważniejszych z nich należą: obniżenie z 17% do 12% stawki podatku od dochodów nieprzekraczających 120 000 zł, obniżenie rocznej kwoty zmniejszającej podatek, likwidacja tzw. ulgi dla klasy średniej, uchylenie nowego mechanizmu pobierania zaliczki na podatek polegającego na dwukrotnym jej obliczaniu, objęcie zasiłków macierzyńskich ulgą dla młodych podatników, ulgą na powrót, ulgą dla rodzin oraz ulgą dla seniorów, a także zmiana zasad dotyczących oświadczeń i wniosków składanych płatnikom przez podatników.
Wskazane zmiany zostały wprowadzone ustawą z 12 maja 2022 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (dalej: ustawa nowelizująca lub Polski Ład 2.0), które w większości zaczną obowiązywać od 1 lipca 2022 r. i 1 stycznia 2023 r. W dniu oddania niniejszego numeru MPPiU do publikacji ustawa nowelizująca oczekiwała na rozpatrzenie przez Senat.
Po ostatecznym uchwaleniu nowych regulacji w numerze 7/2022 naszego czasopisma zostanie opublikowany szczegółowy komentarz do zmian. Poniżej przedstawiamy najważniejsze rozwiązania zawarte w ustawie nowelizującej Polski Ład w wersji przyjętej przez Sejm.
Jedną z najważniejszych zmian w ramach tzw. Polskiego Ładu 2.0 jest obniżenie stawki podatku z pierwszego przedziału skali podatkowej z 17% do 12%.
Podatek według nowej stawki pracodawcy powinni uwzględnić w listach płac sporządzanych od 1 lipca 2022 r. Przepisy przejściowe stanowią jednak, że zredukowanie stawki podatkowej obowiązuje z mocą od 1 stycznia 2022 r. Wynikająca z tego finalna korzyść będzie odczuwalna dla podatników przy rozliczeniu podatku dochodowego za 2022 r.
Nowa stawka podatku dotyczy każdego podatnika uzyskującego dochody opodatkowane według skali. Nie ma znaczenia źródło osiąganych przychodów, wysokość przysługujących kosztów uzyskania przychodu, zatrudnienie u kilku pracodawców czy jednoczesne pobieranie emerytury lub renty. Omawiana zmiana dotyczy zatem również przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą opodatkowaną według skali podatkowej.
WAŻNE
Obniżona do 12% stawka podatkowa dotyczy wszystkich podatników, którzy uzyskują dochody opodatkowane według skali podatkowej.
Zmiany, jakie wejdą w życie od 1 lipca 2022 r., dotyczą też skali podatkowej.
Tabela 1. Skala podatkowa obowiązująca od 1 lipca 2022 r.
Podstawa obliczenia podatku w złotych | Podatek wynosi | |
ponad | do | |
| 120 000 | 12% minus kwota zmniejszająca podatek 3600 zł |
120 000 |
| 10 800 zł + 32% nadwyżki ponad 120 000 zł |
W wyniku modyfikacji skali podatkowej roczny podatek od dochodów w wysokości 120 000 zł wynosi 10 800 zł zamiast 15 300 zł. Zatem podatnicy uzyskujący dochody na tym poziomie zyskają w skali roku 4500 zł.
WAŻNE
Stawka 12% podatku oraz nowa skala podatkowa mają zastosowanie do dochodów (przychodów) uzyskanych od 1 stycznia 2022 r.
Ustawodawca zdecydował także o zmniejszeniu z 17% do 12% stawki zryczałtowanego podatku dochodowego (art. 30 ust. 1 pkt 5a ustawy o pdof). Zmiana ta dotyczy tzw. małych umów zlecenia (przychodów nieprzekraczających 200 zł z tytułu działalności wykonywanej osobiście, w tym z tytułu umów zlecenia i o dzieło, wymienionej w art. 13 pkt 2 i 4-9 ustawy o pdof).
W rezultacie płatnicy obliczający podatek na podstawie ww. przepisu 12% stawkę podatku powinni stosować do przychodów wypłaconych/postawionych do dyspozycji podatników od 1 lipca 2022 r.
Od 1 stycznia 2022 r. roczna kwota wolna od podatku została podwyższona do 30 000 zł. Utrzymanie jej na niezmienionym poziomie i obniżenie stawki podatku do 12% oznacza, że kwota zmniejszająca podatek będzie niższa i wyniesie 3600 zł (30 000 zł x 12%).
Konsekwencją nowej rocznej kwoty zmniejszającej podatek jest także zmiana wynikającej z niej kwoty zmniejszającej miesięczne zaliczki na podatek, która od 1 lipca 2022 r. wynosi 300 zł (zgodnie z wyliczeniem: 3600 zł : 12 = 300 zł).
WAŻNE
Od 1 lipca 2022 r. płatnicy, obliczając zaliczkę na podatek od dochodów (przychodów) osób zatrudnionych, powinni stosować kwotę zmniejszającą miesięczne zaliczki podatkowe w wysokości 300 zł (zamiast 425 zł).
Polski Ład 2.0 przewiduje przywrócenie (z mocą od 1 stycznia 2022 r.) preferencji dla samotnych rodziców/opiekunów. Dzięki zmianie przepisów, od 1 lipca 2022 r. osoby samotnie wychowujące dzieci znów mogą składać płatnikom oświadczenie o wspólnym rozliczeniu podatkowym. W konsekwencji ich zaliczki na podatek płatnik powinien obliczać z uwzględnieniem podwójnej kwoty zmniejszającej (czyli 2 x 300 zł).
Od 1 stycznia 2023 r. podatnik, który jest zatrudniony przez kilka podmiotów, będzie mógł wskazać do 3 płatników, którzy zastosują kwotę zmniejszającą podatek.
Generalną zasadą będzie, że w przypadku uzyskiwania w danym miesiącu przychodów od więcej niż jednego płatnika, podatnik będzie mógł złożyć oświadczenie o stosowaniu tego zmniejszenia. W konsekwencji jego zaliczka podatkowa - po złożeniu stosownego oświadczenia - będzie pomniejszana u każdego płatnika o:
Dla jednego płatnika kwota zmniejszająca miesięczną zaliczkę podatkową będzie wynosiła 300 zł.
Ulga dla klasy średniej była nową preferencją stosowaną do pracowników uzyskujących przychody w przedziale od 5701 zł do 11 141 zł. Miała na celu obniżenie podstawy opodatkowania tak, aby zniwelować zniesienie możliwości odliczenia składki zdrowotnej od podatku.
Z uwagi na zakres podmiotowy wspomnianej ulgi oraz skomplikowany algorytm, który ustanowiono do jej obliczania, preferencja ta od początku budziła kontrowersje.
Płatnicy przy obliczaniu zaliczek na podatek od dochodów pracowniczych uzyskanych od 1 lipca 2022 r. nie powinni stosować tej ulgi.
W sytuacji gdy podatnik uprawniony do preferencji dla tzw. klasy średniej straci na jej likwidacji, czyli gdy okaże się, że podatek należny za 2022 r. wynikający z zeznania rocznego będzie wyższy od hipotetycznego podatku za 2022 r. z zastosowaniem tej ulgi, właściwy naczelnik urzędu skarbowego zwróci podatnikowi różnicę. Zwrot będzie dokonywany z urzędu, bez wniosku podatnika, w trybie bezdecyzyjnym.
Od 1 lipca 2022 r. płatnicy nie muszą już odkładać w czasie momentu poboru części zaliczek podatkowych, a zatem ustalać ich w dwóch wysokościach (według przepisów obowiązujących do 31 grudnia 2021 r. i od 1 stycznia 2022 r.) i pobierać niższej należności podatkowej. Regulacja ta została bowiem uchylona.
Co ważne, nowe przepisy stanowią, że płatnicy nie muszą pobierać i odprowadzać do urzędu skarbowego niepobranej do 30 czerwca 2022 r. tej części zaliczki, która nie została pobrana ze względu na niewystąpienie tzw. ujemnej różnicy umożliwiającej pobranie wcześniej odroczonej zaliczki.
Kolejną nowością wprowadzoną przez Polski Ład 2.0. jest rozszerzenie zwolnień podatkowych w ramach tzw. zerowego PIT (czyli ulgi dla podatników do 26 lat, ulgi relokacyjnej, ulgi dla rodzin 4+ oraz ulgi dla pracujących seniorów) o zasiłek macierzyński.
Mimo że na listach płac zmianę tę płatnicy powinni zacząć uwzględniać od 1 lipca 2022 r., objęcie zasiłku macierzyńskiego zerowym PIT przewidziano z mocą wsteczną, tj. od 1 stycznia 2022 r. To oznacza, że jeżeli w pierwszej połowie 2022 r. pobierano od tego świadczenia zaliczki na podatek, zostaną one zwrócone podatnikom w ramach rozliczenia rocznego za 2022 r.
Ze względu na przedstawioną modyfikację przepisów, przy ustalaniu, czy zasiłek macierzyński miałby ewentualnie zostać podwyższony do kwoty świadczenia rodzicielskiego (jeżeli jego miesięczna wysokość jest niższa od tego świadczenia), płatnicy powinni uwzględniać zaliczki podatkowe.
Ustawa nowelizująca określa, że zwolnione z podatku będą świadczenia otrzymywane przez emerytów lub rencistów w związku z łączącym ich uprzednio z zakładem pracy stosunkiem służbowym, stosunkiem pracy lub spółdzielczym stosunkiem pracy, w tym od związków zawodowych, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 4500 zł. Zatem limit ten zostanie podwyższony o 1500 zł i dodatkowo z ulgi tej będą mogły skorzystać osoby uzyskujące nauczycielskie świadczenia kompensacyjne. Nowe regulacje mają zastosowanie do dochodów uzyskanych od 1 stycznia 2022 r. Oznacza to, że jeżeli w pierwszej połowie roku pobierano od ww. świadczeń zaliczki na podatek na dotychczasowych zasadach, podatnik skorzysta ze zmiany dopiero w rozliczeniu podatku za 2022 r.
Istotną zmianą w ramach Polskiego Ładu 2.0 jest również umożliwienie podatnikom od 1 stycznia 2023 r. składania płatnikom podatku, na piśmie, wniosku o niepobieranie w danym roku zaliczek podatkowych.
Złożenie takiego wniosku będzie dozwolone w sytuacji, gdy podatnik przewiduje, że uzyskane przez niego dochody podlegające opodatkowaniu według skali podatkowej nie przekroczą w roku podatkowym kwoty 30 000 zł (czyli kwoty wolnej od podatku).
Do końca 2022 r. o niepobieranie należności podatkowej według podobnych zasad podatnik może występować wyłącznie w stosunku do przychodów określonych w art. 35 ust. 1 pkt 5, 6 i 8 oraz art. 41 ust. 1 ustawy o pdof, tj. m.in. z umów zlecenia, umów o dzieło lub kontraktu menedżerskiego.
W przypadku uzyskania przez podatnika, który złoży w 2023 r. przedmiotowy wniosek, dochodów podlegających opodatkowaniu (tj. przekraczających w roku kwotę 30 000 zł) płatnik powinien kalkulować zaliczki podatkowe bez stosowania 1/12 kwoty zmniejszającej.
Od 1 stycznia 2023 r. z przepisów ustawy o pdof będzie wynikało wprost, że podatnik jest uprawniony do rezygnacji zarówno z podstawowych miesięcznych kosztów uzyskania przychodów (250 zł), jak i z kosztów podwyższonych wynoszących 300 zł (art. 32 ust. 6 ustawy o pdof po nowelizacji).
Nowelizacja ustawy o pdof określa, że od nowego roku podatnik będzie składał wnioski i oświadczenia istotne z punktu widzenia zaliczek podatkowych na piśmie albo w inny sposób przyjęty u danego płatnika. Dzięki temu nie powinno już budzić wątpliwości, że wspomniane dokumenty podatnicy mogą składać również poprzez kadrowo-płacowe systemy elektroniczne funkcjonujące u danego pracodawcy, a nie wyłącznie na piśmie.
Ponadto oświadczenia i wnioski będą mogły być składane według wzoru opracowanego przez płatnika albo wzoru określonego i udostępnionego przez Ministra Finansów w Biuletynie Informacji Publicznej.
Od 1 stycznia 2023 r. wejdzie w życie nowy art. 31a ustawy o pdof, który będzie stanowił, że:
Co istotne, oświadczenia i wnioski, które mają wpływ na obliczenie zaliczek na podatek dochodowy, złożone płatnikowi przed 1 stycznia 2023 r., zachowują moc.
Zgodnie z nowymi rozwiązaniami od 1 stycznia 2023 r. płatnik nie będzie ponosił odpowiedzialności w przypadku, gdy zaniżenie lub nieujawnienie podstawy opodatkowania wynikało z zastosowania złożonych przez podatnika wniosków lub oświadczeń mających wpływ na obliczenie zaliczki na podatek.
Wskutek nowelizacji przepisów od 1 lipca 2022 r.:
Na mocy zmian wprowadzonych przez Polski Ład 2.0 w ustawie systemowej do katalogu osób prowadzących działalność pozarolniczą został dodany komplementariusz spółki komandytowo-akcyjnej. Podlega on ubezpieczeniom:
z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności przez spółkę zostało zawieszone.
W związku z pojawiającymi się wątpliwościami co do podlegania od 1 stycznia 2022 r. ubezpieczeniu zdrowotnemu prokurentów, od lipca 2022 r. wspomnianą grupę zawodową wskazuje wprost art. 66 ust. 1 pkt 35a ustawy zdrowotnej. Przepis ten po zmianach stanowi, że ubezpieczeniem zdrowotnym są objęte osoby powołane do pełnienia funkcji na mocy aktu powołania oraz prokurenci, pobierający z tego tytułu wynagrodzenie podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym, niezależnie od kwalifikacji do źródła przychodu w rozumieniu ustawy o PIT, z wyłączeniem osób uzyskujących roczne wynagrodzenie nieprzekraczające 6000 zł z tytułu:
W następstwie zmian osoba należąca do jednej z powyżej wskazanych grup zacznie podlegać obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu, a więc także obowiązkowej składce zdrowotnej w momencie, gdy po powołaniu do pełnienia funkcji jej wynagrodzenie pobrane z tego tytułu - sumowane w ujęciu rocznym - przekroczy kwotę 6000 zł. Jednocześnie podstawą obliczenia miesięcznej składki zdrowotnej będzie kwota wynagrodzenia stanowiąca nadwyżkę ponad proponowany próg.
W art. 81 ust. 2b ustawy zdrowotnej, który określa sposób ustalania minimalnej rocznej podstawy wymiaru składki, zamieniono zwrot: "iloczyn liczby miesięcy w roku składkowym podlegania ubezpieczeniu" na zwrot: "iloczyn liczby miesięcy podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu w roku kalendarzowym…". Zmiana ta ma na celu usunięcie wątpliwości w zakresie ustalania liczby miesięcy podlegania dla celów określenia minimalnej rocznej podstawy wymiaru składki dla przedsiębiorców opodatkowanych na zasadach ogólnych. Podstawą wymiaru składki za rok składkowy tej grupy płatników jest dochód osiągnięty w danym roku kalendarzowym. Tym samym dla celów obliczania minimalnej wysokości rocznej podstawy wymiaru składki wymagane jest odnoszenie się do miesięcy roku kalendarzowego, a nie roku składkowego.
Zmiana dotyczy przedsiębiorców spełniających warunki do zwolnienia z obowiązku opłacania składki zdrowotnej za dany miesiąc, tj. osób, które:
Przychody/dochody uzyskane przez ww. grupy przedsiębiorców w miesiącach zwolnienia nie będą uwzględniane w rocznych przychodach/dochodach przyjmowanych do ustalenia rocznej podstawy wymiaru składki. Ponadto wprowadzono zasadę nieuwzględniania w liczbie miesięcy, na podstawie których jest ustalana roczna podstawa wymiaru składki, miesięcy, w których ubezpieczony spełniał warunki do zwolnienia z obowiązku opłacenia składki w danym miesiącu.
Polski Ład 2.0. doprecyzowuje obowiązek dokonania dopłaty składki oraz określa sposób jej rozliczenia przez osoby prowadzące działalność gospodarczą i rozliczające podatek dochodowy na zasadach ogólnych. Wprowadzone rozwiązania są analogiczne do przepisów dotyczących osób prowadzących działalność i stosujących opodatkowanie ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych.
W sytuacji gdy suma opłaconych za poszczególne miesiące składek będzie niższa od składki rocznej ustalanej od całości dochodów za dany rok kalendarzowy, przedsiębiorca opodatkowany na zasadach ogólnych także będzie zobowiązany dokonać dopłaty należnej składki wynikającej z różnicy pomiędzy składkami opłaconymi miesięcznie a składką roczną.
Ponadto proponuje się doprecyzowanie regulacji zawartej w art. 81 ust. 2i ustawy o świadczeniach zdrowotnych.
Doprecyzowanie przepisów dotyczy także zwrotu nadpłaty składki zdrowotnej. ZUS będzie dokonywał zwrotu przy łącznym spełnieniu dwóch warunków:
W przypadku wystąpienia zaległości z tytułu składek lub nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych, do zwrotu których został zobowiązany płatnik składek, kwota zwrotu będzie podlegała zaliczeniu na poczet tych zaległości.
Natomiast w przypadku upływu terminu na złożenie wniosku o zwrot, przy jednoczesnym braku zaległości z tytułu składek lub nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych, do zwrotu których został zobowiązany płatnik składek, kwota zwrotu będzie podlegała rozliczeniu na koncie płatnika składek.
ZUS będzie sporządzał z urzędu rozliczenie roczne, na zasadach wynikających z przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w przypadku zgonu płatnika lub nieprzekazania rozliczenia w terminie.
Z uwagi na budzące wątpliwości brzmienie art. 83 ustawy zdrowotnej w zakresie obniżania składki zdrowotnej do 0 zł ustawodawca postanowił go doprecyzować. W wyniku zmian:
Ustawa nowelizująca wprowadza możliwość częściowego uwzględniania przez niektórych podatników składki zdrowotnej przy rozliczeniach podatkowych. Przywilej ten dotyczy podatników stosujących opodatkowanie:
Wskutek zmian opłacający:
PODSTAWA PRAWNA:
art. 21 ust. 1 pkt 38, pkt 148, pkt 152-154, art. 26 ust. 1 pkt 2aa i ust. 4a-4c, art. 27, art. 32 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1079
art. 8 ust. 6 pkt 4b, art. 13 pkt 4b ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - j.t. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1079
art. 66 ust. 1 pkt 35a, art. 81 ust. 1 pkt 11a, ust. 2b, ust. 2ba, ust. 2ca, ust. 2ea, ust. 2fa, ust. 2ga, ust. 2j, ust. 2k, ust. 2ka, ust. 2l., art. 82 ust. 8-9b ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych - j.t. Dz.U. z 2021 r. poz. 1285; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1079
art. 1 pkt 6, pkt 10, pkt 13, pkt 17, pkt 19-22, pkt 42, art. 5 pkt 3, art. 6, art. 10 pkt 4 i pkt 8, art. 18, art. 21, art. 23, art. 40 ustawy z 12 maja 2022 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw - w dniu oddania MPPiU do publikacji ustawa oczekiwała na rozpatrzenie przez Senat
Mariusz Pigulski
ekspert ds. prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, autor licznych opracowań i publikacji z dziedziny kadrowo-płacowej
Joanna Stolarska-Adamczyk
prawnik, ekspert prawa ubezpieczeń społecznych, autorka licznych publikacji i opracowań z zakresu składkowego, redaktor MONITORA prawa pracy i ubezpieczeń, były wieloletni pracownik ZUS